M. Hłasko: Pierwszy krok w chmurach, Następny do raju,
Hłasko:
- gdy miał 23 lata, wydał 14 opowiadań, został uznany za głos pokolenia,
- styczeń 1949 – zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich ogłasza realizm socjalistyczny oficjalną metodą twórcza,
- główna zasada socrealizmu: dzieło ma odzwierciedlać rzeczywistość z uwzględnieniem partyjności (system wartości = linia partii), ideowości (wierność marksizmowi), ludowości (punkt widzenia ludu pracującego miast i wsi). Literatura ma być optymistyczna (ma pokazać budowę nowego, lepszego świata), dydaktyczna, typowa (w świecie działają prawa rozpoznane przez marksizm) – to prowadzi do schematyzmu. Proza socrealizmu opisuje produkcję, heroiczne pokonywanie przeszkód na drodze do budowy socjalizmu (s. X), demaskowanie wrogów klasowych. Czołowy gatunek literacki to powieść produkcyjna. Bohaterowie dzielą się na pozytywnych (robotnik, majster, członek partii) i negatywnych (sanacyjny inteligent, pijak, bumelant, ksiądz, sabotażysta). Bohaterowie nie mogą doświadczać samotności, tragizmu egzystencji. Rezygnacja z symboli, metafor, aluzji, paraboli, groteski. Stylizacja na mowę ludzi prostych, żargon. Rozwój literatury socrealistycznej - 1949 – 1955,
- 1956 – Wielka Brytania – utwory, których bohaterów i autorów zwano młodymi gniewnymi (1954 – Jim Szczęściarz Kingsleya Amisa, 1956 Miłość i gniew Johna Osborne’a, 1958 Z soboty na niedzielę i 1959 Samotność długodystansowca Alana Silitoe). Młodzi gniewni – z niższej klasy średniej, bunt wobec burżuazyjnego porządku i mieszczańskiej moralności, wobec stylu życia zachodniego społeczeństwa,
- w Europie l.50. – egzystencjalizm – rozważania nad rolą i miejscem człowieka w świecie. Jednostka jest pozbawiona ingerencji i opieki Boga, samotna, zagubiona w świecie. Ma poczucie absurdalności istnienia. O wartości egzystencji decyduje zdolność do buntu i heroiczna walka o ocalenie godności. W Polsce odrzucany
Hłasko – biografia
- ur. 14.01.1934 w Warszawie. 1944 – opuszcza Warszawę. 1946 – Wrocław. Często zmienia szkoły, nie chce się uczyć. Od 1951 pracuje w kilku miejscach jako kierowca. Korespondent „Trybuny Ludu”. 1952- pierwsze teksty literackie – Sonata marymoncka (pierwsza wersja). Jako książka – wydana w 1982 roku,
- kwiecień 1953 – stypendium twórcze. Jedzie do Wrocławia i pisze,
- kwiecień 1954 – Baza Sokołowska ukazuje się w „Sztandarze Młodych”,
- wrzesień 1954 – współpraca z tygodnikiem „Po prostu”,
- sierpień 1955 – właściwy debiut – opowiadanie Robotnicy wygrywa konkurs literacki V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów o Pokój i Przyjaźń w Warszawie,
- tom opowiadań Pierwszy krok w chmurach – wydany w maju 1956, 2 razy był wznawiany w podwojonym nakładzie
- mitologia pokolenia październikowego przełomu (termin Jana Błońskiego) – mit odrębności (odrębna generacja, której dzieciństwo przypada na czas wojny, dojrzewanie na stalinizm), mit nieszczęścia (ich niewinność zetknięta ze światem dorosłych), mit erotyczny (nie da się przeżywać własnego szczęścia w świecie pozbawionym trwałych hierarchii wartości), mit lumpa (fascynacja ludźmi z marginesu, odrzucającymi normy),
- bohaterowie Hłaski – opozycja do bohaterów z literatury socrealistycznej. Są indywidualni, mają słabości, zwątpienia, ważniejsze są ich własne emocje, działania są tym emocjom podporządkowane,
- fascynacja amerykańską literaturą i filmem, kreacjami Humphreya Bogarta. S. XXIV sentymentalni, romantyczni bohaterowie opowiadań Hłaski, skrywający swe emocje i pragnienia pod maską cynizmu i dystansu do świata (…) czują mocniej i przeżywają dramatyczniej niż przeciętni ludzie, manifestacyjnie buntują się też przeciwko zastanemu światu, wrogiemu, brutalnemu i odartemu z wszelkich wartości,
- kobiety traktował Hłasko w literaturze instrumentalnie. Z jednej strony były obiektami najwyższych uczuć, z drugiej – sidłami na facetam
- miłość zawsze przegrywa, nie ma też nadziei, że gdzieś jest lepiej,
- akcja – na ulicy, w knajpie. Dom to rodzaj więzienia,
- antidotum na zło – wódka, dystans w stosunkach międzyludzkich,
- akcja osadzona w rzeczywistości dekady powojennej, ale przedstawia pesymistycznie ten czas,
Polemika z socrealizmem:
- w Bazie Sokołowskiej realizowany schemat socrealistyczny,
- dla innych bohaterów praca to ogłupiająca mordęga, demoralizacja społeczeństwa, niemożność znalezienia swojego miejsca,
- język – wielogłosowość, indywidualizacja, stylizowany na mowę potoczną – są elementy języka ulicy, żargonu (głównie kierowców), gwary warszawskiej, słownictwa pijackiego, wulgaryzmów,
- mowa potoczna – 1) urealnia, 2) zwraca ku literaturze,
- są aluzje do cytatów, motywów biblijnych, konkretnych utworów literackich, filmów amerykańskich z „czarnej serii”,
- strategia narracyjna – behawioryzm – wiedzę o przeżyciach postaci czerpie się z opisu zachowań tej postaci (behawioryzm powstał po pierwszej wojnie światowej w USA, w Polsce podjęty po drugiej wojnie światowej, do opisu przeżyć wojennych stosowany przez Nałkowską, Borowskiego, a potem po roku 1954 jako sprzeciw wobec wzorców prozy 1949 – 1954,
- początek 1957 – Następny do raju, skonfiskowała cenzura. Ekspiacja za Bazę Sokołowską,
- technika „prawdziwego zmyślenia”,
- w Ósmym dniu tygodnia widać, że za dramat bohaterów odpowiadają mechanizmy życia politycznego, władza,
- 1958 wydane Cmentarze (w całości w Paryżu). Demaskuje władzę totalitarną. Polska roku 1952 – cmentarz wartości, ideałów, nadziei. Powieść o hipokryzji,
- 1958 zaczynają się zastrzeżenia, niesmak, zarzuty przesady i wulgarności. Sandauer – twórczość Hłaski to „antyschematyczny schematyzm”,
- luty 1958 po otrzymaniu nagrody Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek jedzie do Paryża,
- 9.10.1958 -prosi o azyl polityczny w Berlinie Zachodnim,
- 1959 jedzie do Izraela, do 1961 roku tam jest,
- luty 1966 – Los Angeles,
- utwory “izraelskie”- o ludziach z Europy Wschodniej, gra bohaterów, maski, kolejne wcielenia. Bohaterowie są bezdomni, bez pracy,
- 1966 Piękni dwudziestoletni – „łże-autobiografia” – tworzy legendę Hłaski,
- 13.06.1969 umiera w Niemczech, nie wiadomo z jakiego powodu,
- na grobie (przeniesienie do Polski 18.11.1975, Powązki) „żył krótko. A wszyscy byli odwróceni”
Zulka20