WYKŁAD - POZNANIE SPOŁECZNE
Poznanie społeczne – selekcjonowanie, interpretowanie, zapamiętywanie, wykorzystywanie ograniczonej informacji przy wydawaniu sądów i podejmowaniu decyzji. Gdy istnieje ku temu motywacja i sprzyjają warunki informacje przetwarzane są w sposób kontrolowany, a gdy motywacji i warunków brak, ze względu na ograniczoną pojemność pamięci operacyjnej, informacja przetwarzana jest automatycznie w oparciu o zasady oszczędności poznawczej.
Schemat poznawczy
Struktury poznawcze, które organizują nasze uprzednie doświadczenia w oparciu o informacje wyabstrahowane, typowe, charakterystyczne, powtarzające się. Opierają się na:
· zasadzie hierarchiczności: relacja część-całość,
relacje ogólności;
· zasadzie prototypowości: zmienne,
relacje,
skrypt
prototyp.
umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów:
· scenki i ich kolejność,
· aktorzy,
· rekwizyty,
· warunki uruchamiające,
· zasady wchodzenia w skrypt,
·
schematy osób
· rezultaty.
· stereotyp – uogólniona reprezentacja grupy osób; silniej od wiedzy o indywidualnych cechach wpływa na postrzeganie,
· rola społeczna – zbiór oczekiwań co do zachowań odpowiednich czy typowych dla osoby o danej pozycji społecznej.
schematy cechy
· UTO – ukryte teorie osobowości (sieć powiązań między cechami, w oparciu o którą wnioskujemy o ich współwystępowaniu),
Ø Wiedza o nieznajomych w kategoriach szerokich cech, a o ludziach, których lubimy w kategoriach konkretnych opisów.
Warunki wpływu schematu
wykształcony
aktywizacja
· percepcyjna, odbodźcowa – w oparciu o typowość lub wyrazistość obiektu (sygnały wywoławcze);
· przedpercepcyjna – oczekiwania,
związek schematu z celami i potrzebami,
stosowalność
krótki czas od poprzedniego aktywizowania,
częste używanie w przeszłości.
1
Wpływ schematy na przetwarzanie informacji
uwaga i selektywność
rozumienie
· asymilacja – automatyczne „podciągnięcie” nowych informacji do poprzednie uruchomionego schematu, gdy brak zasobów poznawczych i brak motywacji,
· kontrast – świadome i aktywne dostrzeżenie rozbieżności obiektu z poprzednio aktywowanym schematem, gdy nie brakuje zasobów operacyjnych i istnieje motywacja do poprawnej oceny.
pamięć zdarzeń
· fałszywe alarmy – nowa informacja rozpoznawana jest jako stara, gdyż została wygenerowana ze schematu (świadectwo pamięci generatywnej, konstruktywnej tj. wypełniania luk),
· trafienia – trafne rozpoznanie informacji znanej jako znanej (świadectwo pamięci reproduktywnej).
Ø
regulacja zachowań
Ø Jeśli przypominamy sobie informacje nietypowe lub sprzeczne z naszym schematem to prawdopodobnie wystąpiły one naprawdę.
Gdy skrypt jest wykształcony i zaktywizowany to uruchamiają się również reguły wejścia w skrypt w roli aktora.
Heurystyki wydawania sądów
Uproszczone reguły wnioskowania pozwalające na szybkie i efektywne przetwarzanie informacji. Jeśli przymniemy, że schematy to książki w bibliotece pamięci długotrwałej to heurystyki są regułami w oparciu, o które podejmujemy decyzję, której książki użyjemy.
dostępności
wydawanie sądów w oparciu o to, co łatwo można przywołać w świadomości (informacje dramatyczne, konkretne, wyraziste, niedawne, czasem nietypowe).
reprezentatywności
wnioskowanie polegające na klasyfikacji obiektu jako typowego dla jakiejś kategorii przy częstym ignorowaniu informacji o proporcji podstawowej (częstości występowania danej kategorii w populacji).
zakotwiczenia / dostosowania
posługiwanie jakąś łatwo dostępną liczbą lub wartością jako punktem wyjściowym, modyfikowanym następnie, ale najczęściej w stopniu niewystarczającym.
symulacji
wydawanie sądu w oparciu o umysłowe wyobrażenie przebiegu zdarzeń, często prowadzi do myślenia kontrfaktycznego („co by było gdyby”), które silnie wpływa na oceny i emocji.
WYKŁAD - SPOSTRZEGANIE INNYCH
Funkcje atrybucji zachowań innych ludzi:
· Funkcja kontroli,
· Funkcja przewidywania,
· Funkcje egotystyczne.
Hydrauliczny model atrybucji
Osobowe
¬wzajemnie wykluczają się®
Środowiskowe
· Intencje (chce)
w tym modelu
· Obiektywne trudności
· Zdolności (potrafi)
· Nie / sprzyjające okoliczności
· Motywacje (usiłuje)
· Szczęście / pecha
Z tym większą pewnością dokonamy atrybucji dyspozycyjnej im:
· bardziej brzemienne w konsekwencje jest zachowanie drugiej osoby,
· silniej te konsekwencje dotyczą nas samych (ksobność interpretacji) lub kiedy czujemy, że tracimy kontrolę nad sytuacją,
· bardziej niepożądane skutki przynosi zachowanie (większe zainteresowanie przyczynami takich zdarzeń w ogóle, zwłaszcza jeśli były nieoczekiwane),
· bardziej zachowanie jest niezgodne z oczekiwaniami społecznymi czy niemoralne,
· większe koszty działania ponosi aktor (zasada nietożsamych skutków).
Przesłanki podstawowego błędu atrybucji
Niedoceniania roli sytuacji w ocenie zachowań innych.
Osoba w postrzeganiu działa jak kotwica – najpierw dokonujemy atrybucji osobowościowych, a następnie korekty uwzględniającej czynniki sytuacyjne, która najczęściej jest niewystarczająca.
Asymetria
aktor – obserwator
· Ilość informacji (np. o samych sobie i o bliskich znajomych mamy więcej informacji, dlatego rzadszy jest podstawowy błąd atrybucji).
· Odmienność perspektywy percepcyjnej – aktor działając koncentruje się na sytuacji, obserwator obserwując na aktorze, chyba, że w aktorze wzbudzimy, np. przez umieszczenie lustra, przedmiotowej samoświadomości – wtedy dokona więcej atrybucji wewnętrznych.
· Własne zachowanie tłumaczymy teleologicznie podając racje, zachowania innych tłumaczymy przyczynowo, podając trwałe dyspozycje.
· Czynniki językowe – zachowania własne za pomocą opisowych czasowników, odnoszących się do poszczególnych zachowań, zatem w kategoriach konkretnych. Zachowania innych przy pomocy przymiotników opisujących cechy, zatem w kategoriach ogólnych.
Egotyzm atrybucyjny
Ø W trwałych, satysfakcjonujących związkach częstsze są relacje typu „on zrobił to a to...”, a mniej „on jest taki a taki”.
· Skłonność ludzi do przypisywania odpowiedzialności za własne sukcesy czynnikom wewnętrznym, porażki natomiast są wyjaśniane w sposób mniej jednolity – choć na krótką metę wygodniej przypisać własnym porażkom przyczyny zewnętrzne, do dostrzeżenie przyczyn wewnętrznych może pozwolić dokonać korekty zachowania i odnieść sukces w przyszłości.
· Mechanizmy motywacyjne
Ø Potrzeba podniesienia lub zachowania pozytywnej samooceny
· Mechanizmy poznawcze
Ø Sukces jest najczęściej oczekiwany i planowany – działania
Ø Porażka jest nieplanowana, „uderza z zewnątrz” – zdarzenia
4
Przesłanki podstawowego błędu atrybucji – ciąg dalszy
Egocentryzm atrybucyjny
Przypisywanie sobie większej odpowiedzialności za konsekwencje wspólnie wykonywanej pracy niż skłonny jest to uznać postronny obserwator. Zachodzi zarówno w wypadku działań kończących się sukcesem, jak i porażki.
· Niejednakowy dostęp do informacji,
· Wybiórcze kodowanie informacji – lepiej zapamiętujemy to, co dotyczy naszego wkładu,
· Wybiórcze odtwarzanie – lepiej przypominamy sobie własne zachowania,
· Czynniki motywacyjne – taka atrybucja może podnieść naszą samoocenę lub poczucie sprawstwa.
Pomijanie we wnioskowaniu informacji o powszechności danego zachowania lub branie pod uwagę tylko subiektywnej powszechności, co prowadzi do nierealistycznych oczekiwań.
Efekt fałszywej
powszechności
Przeceniamy częstość swoich zachowań i cech, gdy:
· Sprawa jest ważna i angażująca emocjonalnie
· Nasze przekonania lub zachowania są kontrowersyjne
· Zachowanie lub przekonanie jest raczej reakcją na własności sytuacji niż wyrazem cech osobowości
Model współzmienności – wnioskowanie o przyczynach zachowań powtarzalnych
/lepiej opisuje to, jak ludzie oceniają zachowania nieintencjonalne (zdarzenia) niż zachowania intencjonalne (działania)/
Skłonni jesteśmy dokonywać atrybucji wewnętrznych, gdy obserwowane zachowanie cechuje się:
Skłonni jesteśmy dokonywać atrybucji zewnętrznych, gdy obserwowane zachowanie cechuje się:
· Niską powszechnością (zgodnością) – niewielu ludzi zachowuje się wobec takiego samego bodźca podobnie jak aktor
· Wysoką powszechnością (zgodnością) – wielu ludzi zachowuje się wobec takiego samego bodźca podobnie jak aktor.
· Niską wybiórczością - - aktor zachowuje się podobnie wobec bodźców podobnego rodzaju
· Wysoką wybiórczością – aktor zachowuje się w ten sposób tylko w odniesieniu do danego bodźca, ale już nie w odniesieniu do bodźców podobnego rodzaju
· Wysoką spójnością (zwartością) – aktor zachowuje się w ten sposób podobnie przy wszystkich okazjach i „razach”
· Wysoką spójnością (zwartością) – aktor zachuje się w ten sposób podobnie przy wszystkich okazjach i „razach”.
· Niską typowość – ...
ankso