Farmakologia55.doc

Hormony i witaminy – rola w regulacji metabolizmu komórek, tkanek, narządów, układów.

ENDOKRYNOLOGIA
nauka o narządach, gruczołach endokrynnych, czyli dokrewnych, wytwarzających hormony, ich wpływie na organizm, leczeniu chorób powodowanych nadczynnością lub niedoczynnością.

·         Przysadki mózgowej

·         Tarczycy

·         Grasicy

·         Trzustki

·         Nadnerczy

·         Gonad

Regulacja hormonalna współdziała z czynnością

·         układu nerwowego ośrodkowego i obwodowego, wegetatywnego, regulującego układ mięśni szkieletowych

·         układu immunologicznego

HORMONY PRZYSADKI

1.       Somatotropina (STH) à hormon wzrostu
- wzrost i rozmnażanie komórek, działanie anaboliczne umożliwiające rozwój ciała w dzieciństwie i pokwitaniu, rozwój masy mięśniowej podczas ćwiczeń fizycznych.

2.       Tyreotropina (TSH)
- kieruje funkcją tarczycy

3.       Kortykotropina (ACTH)
- stymuluje nadnercza do wytwarzania
   * glikokortykosteroidów – kortyzolu
   * mineralokortykosterydów – aldosteronu
   * hormonów płciowych – w okresie menopauzy/ andropauzy

4.       Gonadotropina (FSH, LH)
- czynność gruczołów płciowych

5.       Wazopresyna (ADH)
- hormon antydiuretyczny

6.       Oksytacyna
- hormon porodowy

7.       Prolaktyna
- hormon pobudzający laktację

HORMON WZROSTU rola fizjologiczna

·         Wpływ na wytwarzanie somatomedyn (IGF) odpowiedzialnych za efekt anaboliczny

·         Wpływ na gospodarkę białkową, tłuszczową i węglowodanową

·         Pobudza wzrost tkanek w okresie dzieciństwa, współdziała z hormonami kory nadnerczy, tarczycy, płciowymi

·         Wydzielany w nadmiarze powoduje akromegalię

OŚ PODWZGÓRZE – PRZYSADKA – TARCZYCA

Działanie hormonów tarczycy  T3 i T4 – kontrola aktywności metabolicznej wszystkich tkanek przez geny à białka odpowiedzialne za oddychanie komórkowe

·         Przyswajanie tlenu, produkcja ciepła, szybkość podstawowej przemiany materii

·         Synteza i degeneracja białek

·         Synteza i utlenianie tłuszczów (Ch)

·         Transport jonów w wątrobie i mięśniach

·         Wykorzystanie witamin

·         Rozwój OUN i wzrost dzieci

·         Regulacja funkcji endokrynnych

HORMONY TARCZYCY

TSH à tyrozyna à tyreoglobulina + jod à mono i dwujodotyronina

TYROKSYNA leczenie substytucyjne
- początkowa dawka 12,5 – 25 – 50 µg/d
- następnie indywidualnie 50 – 150 µg/d

Preparaty tabletki Eutyrox, Letrox usuwają objawy niedoczynności

·         Osłabienie, senność, przewlekłe zmęczenie, poczucie zimna, obrzęk śluzowaty twarzy, podudzi

·         Zmniejszenie apetytu, zwiększenie masy ciała

·         Skóra sucha, szorstka, włosy rzadki, matowe, łamliwe, paznokcie kruche,

·         Szybki rozwój miażdżycy, kretynizm

Działanie niepożądane

·         Tachykardia

·         Dusznica bolesna

·         Podwyższone RR (cisnienie)

·         Bóle głowy

·         Biegunka

·         Liczne interakcje z lekami

TARCZYCA – PRZYTARCZYCE
-  homeostaza wapnia
   * kalcytonina (Wit D) / parathormon (sole wapnia)
- regulacja gospodarki wapniowo – fosforanowej
- wskazanie – leczenie osteoporozy, stany po złamaniach kości

INSULINA
hormon białkowy produkowany w trzustce

·         Działa antagonistycznie do glukagonu i kortyzolu

·         Działa anabolicznie

·         Obniża podwyższone stężenie glukozy we krwi

·         Najsilniejszy aktywator procesu lipogenezy (syntezy kwasów tłuszczowych), pobudza rozwój tkanki tłuszczowej za pomocą wielu mechanizmów

CUKRZYCA
Hiperglikemia – powyżej stanu normalnego (>120 mg/Dl)

·         Typ I
- genetyczny
- autoimmunologiczny
- leczenie – insulina + dieta

·         Typ II
- hyperinsulinemia + insulino oporność komórek
- spadek receptorów błonowych, transporterów w komórkach
- leczenie: dieta, doustnie leki hipoglikemizujące, insulina

·         Cukrzyca ciężarnych
- leczenie: insulina + dieta

ŚPIĄCZKA KETONOWA

·         Utrata przytomności

·         Zapach acetonu z ust

·         Zaburzenia oddechowo – krążeniowe

·         Niewydolność nerek

·         Osłabienie napięcia mięśni

·         LECZENIE TYLKO W SZPITALU iv insulina krótkodziałająca + płyny elektrolitowe

INDEKS GLIKEMICZNY POSIŁKU
- wskaźnik ile z danego produktu wchłonie się glukozy

SKUTKI NIEDOBORU INSULINY

Upośledzony                                          wzmożony                                          wzrost
transport glukozy                             katabolizm                                          rozpadu                           
do komórek                                          białek                                                        tkanki tłuszczowej
 

Podwyższony poziom                            wzrost stężenia                                          wzrost stężenia
cukru we krwi,                                          aminokwasów                                          kwasów tłuszczowych
nasilona diureza,                             we krwi, utrata                                          we krwi, nasilona ketoza
zwiększona utrata                            związków
elektrolitów                                          azotowych z moczem

Silne odwodnienie i kwasica ketonowa

DOUSTNE LEKI HIPOGLIKEMIZUJĄCE

·         Zwiększające wydzielanie insuliny z trzustki
- pochodne sulfonylomocznika
- pochodne kwasu benzoesowego
- pochodne fenyloalaniny

·         Zwiększające wrażliwość wątroby i tkanek obwodowych na działanie insuliny
- biguanidy
- tiazolidinediony (glitazony)

·         Hamujące wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego
- inhibitory alfa – glikozydazy

Tych trzech grup leków nie stosuje się gdy cukrzyca typu II i gdy nie jest stosowana dieta.

Pochodne sulfonylomocznika to największa grupa leków hipoglikemizujących.

METFORMINA – należy do biguanid, powoduje utrudnienie procesu przetwarzania glukozy oraz hamuje wytwarzanie ATP w komórkach, powstaje w zamian mnóstwo pirogronianów i mleczanów czyli substancji kwaśnych. Zmniejsza insulino oporność, powoduje obniżenie masy ciała. Przedawkowanie grozi kwasicą mleczanową,  uszkodzeniem OUN.

OBJAWY HIPOGLIKEMII
poniżej 2,5 mM (45 mg/ dL)

·         Bladość skóry, intensywne pocenie się

·         Drżenie rak i nagłe uczucie osłabienia

·         Silne uczucie głodu, kołatanie serca

·         Pogorszenie procesu widzenia, rozdrażnienie, zachowania agresywne, bole głowy

·         Zasłabnięcie z utratą przytomności (objawy jak przy upojeniu alkoholowym)

POWIKŁANIA CUKRZYCY

·         Mikroangiopatia – uszkodzenie małych naczyń
- siatkówki – retinopatia à ślepota
- nerek – nefropatia à niewydolność, mocznica
- nerwów – neuropatia à zaburzenia czucia

·         Mikroangiopatia – uszkodzenie dużych naczyń
- choroba niedokrwienna serca
- przewlekłe niedokrwienie OUN à udary, demencja
- stopa cukrzycowa à martwica, zakażenie, amputacja

NADNERCZA

·         Kora
- mineralokortykosterydy – aldosteron
- hormony płciowe
- glikokortykosterydy – kortyzol

·         Rdzeń
- adrenalina
- noradrenalina

Hormony uwalniane w stanie stresu tkankowego, umożliwiają krótkotrwałą aktywację procesów metabolicznych, utrzymanie krążenia, znaczne zużycie tlenu i związków energetycznych.

GLIKO – KORTYKO – STEROIDY
leki o strukturze kortyzolu, ale zmodyfikowanym działaniu

Powodują działanie:

·         Stabilizują naczynia krwionośne – p/obrzękowo

·         Przeciwzapalnie – zmniejszają powstawanie prostaglandyn i leukotrienów

·         Immunosupresyjne – zmniejszają powstawanie p/ciał, limfocytów T i B

·         Metaboliczne – zwiększenie glikemii (cukrzyca), wzrost lipidów, spadek białek

·         Osłabienie procesu odnowy komórkowej narządów

·         Przy alergii p/zapalnie, p/obrzękowo

Przedawkowanie powoduje

·         Zaburzenia psycho – neurologiczne

·         Twarz księżycowatą, osteoporozę

·         Łagodne nadciśnienie i przerost serca

·         Otyłość wisceralna

·         Zaniki mięśniowe, rozstępy skóry, plamice naczyniowe, teleangiektazje

Glikokortykosteroidy powodują rozpad białek, dezaminację białek, a gdy nie ma białek to glukoza i tłuszcze muszą się gdzieś ulokować – brzuch – otyłość  wisceralna. Pacjent jest mniej aktywny, ma rozregulowany system , w nocy nie śpi, w dzień odsypia, ma odwapnienie kości, naczynie zniekształcone, zaburzenia skóry (ścieńczenie).

Korhydrol – przy zagrożeniu życia zawsze podaje się dożylnie! – wstrząs anafilaktyczny, astma oskrzelowa, obrzęk płuc, przełom tarczycowy, nadnerczowy, choroby wysokogórskie

Glikokortykosteroidy wskazania:

·         Sytuacja pierwotna i wtórna niedoczynność kory nadnerczy wynikające z zagrożenia zycia – pilne

·         Leczenie chorób o podłożu zapalnym i immunologicznym
- choroby alergiczne skóry (AZS, pokrzywka, wyprysk)
- stan po przeszczepie narządów
- choroby tkanki łącznej
- astma oskrzelowa, katar sienny

Działania niepożądane:

·         Stosowane w dawkach fizjologicznych (substytucje) nie powodują działań niepożądanych ( metabolicznych i somatycznych) – gdy wycina się nadnercza przy nagłej sytuacji należy podać sterydy, jak u cukrzyków cukier

·         Krótkotrwałe działanie, stosowanie dużych dawek Gs powoduje działanie przemijające – odstawiać lek powoli

·         Długotrwała Gs-terapie à zmniejszenie wydzielania ACTH à wtórna niedoczynność

...