Egzemplifikacja dydaktyczna „teorii kultury” – rozwój teorii dydaktycznych
Źródła budowy teorii – W. Okoń
przeprowadzone w latach 1950-1953. Bazę empiryczną stanowiły
stenogramy 220 lekcji.
Efektem przeprowadzonych badań jest – według W. Okonia – wykrycie
pewnych momentów, wspólnych dla nauczania wszystkich
przedmiotów. Momenty te, zwane są też ogniwami procesu
nauczania:
3. kierowanie procesami uogólniania;
4. utrwalanie wiadomości uczniów;
5. kształtowanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń;
6. wiązanie teorii z praktyka;
7. kontrola i ocena wyników nauczania.
Kolejne zagadnienie to tzw. nauczanie problemowe i wyodrębnienie etapów rozwiązywania problemu. Etapy te występują w kolejności:
przesłanek i hipotezy, sprawdzanie hipotezy);
3. rozwiązanie problemu, poprawne sformułowanie rozwiązania;
4. sprawdzenie rozwiązania.
Pisząc o tzw. „teoretyczności” nauk pedagogicznych, autor
wyodrębnia trzy kwestie, które ową teoretyczność charakteryzują, są to w kolejności:
1. teoria materializmu funkcjonalnego, łącząca treść wykształcenia z ich funkcją;
2. system twierdzeń ogólnych – cele wykształcenia ogólnego;
3. teorię wielostronnego kształcenia, która polega na wyróżnieniu w
strukturze wiedzy naukowej czterech składników:
opis (A),
wyjaśnienie (B),
ocena (C)
norma (D) - a następnie na ich podstawie – wyodrębnienie czterech sposobów uczenia się:
A) uczenie się przez przyswajanie,
B) uczenie się przez odkrywanie,
C) uczenie się przez przeżywanie,
D) uczenie się przez działanie.
Korzystając z dotychczasowych ustaleń można przyjąć, że koncepcje
edukacyjne to zbiór pewnych reguł sterujących
kulturowymi zachowaniami.
Owe reguły (nie zawsze w praktyce uświadamiane sobie przez
stosujących się doń) utożsamiać można z koncepcjami
edukacyjnymi, wtedy gdy rozważa się status teoretyczny tego pojęcia.
Koncepcje edukacyjne są tu rozumiane jako wiedza, w znaczeniu
nadanym temu pojęciu przez Chomsky’ego, gdy wyróżnia on dwa
komponenty tego pojęcia różniące się genezą:
To stanowisko utożsamiające kompetencje z wiedzą zbudowane jest
na propozycji szczególnego rozumienia kompetencji językowej,
które zaproponował Chomsky w swojej teorii języka.
Pojęcie wprowadzone przez niego zostało przyjęte przez inne działy
humanistyki uprawiane w duchu psychologii kogniwistycznej
Cechą wyróżniająca kognitywizm jest przyjęcie idei determinacji zachowań poszczególnych jednostek lub grup społeczno- kulturowych przez wiedzę – subiektywną, poznawczą reprezentację danej rzeczywistości, charakteryzującą
umysł owych jednostek lub akceptowaną przez odpowiednie zbiorowości społeczno-kulturowe.
Skonstruowane przez Chomsky’ego pojęcie kompetencji-wiedzy opisuje związek wiedzy z czynnościami na gruncie tej samej kompetencji.
Reguły kulturowe byłyby niemożliwe bez odpowiedniego powiązania ich z regułami komunikacji językowej.
Dydaktyczna komunikacja językowa różni się od innych tym, że egzekwuje rygorystycznie reguły określonych zachowań językowych uczniów.
Jest to specyficzny typ komunikacji instytucjonalnej takiej, w której postulowane wzory zachowań językowych funkcjonują jako rygorystycznie przestrzegana instrukcja socjotechniczna
Węzłowa sekwencja językowo-dydaktyczna powstaje z powiązania
czterech podstawowych funkcji mowy, jakie spełniają wyrażenia językowe w stosunku do systemu języka i innych aspektów mowy, a mianowicie:
• przedstawienia,
• nakazywania-zakazywania,
• kontrolowania: przez: a) pytania i b) odpowiadania,
• uznawania
z czterema funkcjami nauczania:
1) poinformowaniem,
2) poleceniem, tj. zadawaniem,
3) sprawdzaniem przez: a) pytanie i b) odpowiadanie i
4) uznaniem.
Ten aspekt lingwistyczny – złożoną czynność dydaktyczną (tu w formie
rysunkowej i opisowej) kształtują cztery części składowe
Węzłowa sekwencja językowo-dydaktyczna
A) Poinformowanie (tu: uwypuklenie), polegające na wyodrębnieniu niezbędnej informacji, pojęcia, sądu, obiektu, zjawiska, cechy, przedmiotu itp. Stanowiące podstawę a zarazem punkt wyjścia do następnej czynności, jaką jest w owym układzie:
B) Polecenie (szerzej: żądanie, nakaz, zadawanie, chcenie) nauczyciela wykonania określonych czynności przez ucznia, stanowiące następnie płaszczyznę, na której podejmowana jest kolejna czynność składowa:
C) Sprawdzanie przez pytanie nauczyciela i odpowiedź ucznia, zdające sprawę z wykonania owego polecenia, za które nauczyciel wyraża w określonej formie:
D) Uznanie (aprobatę lub dezaprobatę), akceptację, upewnienie w tej odpowiedzi ucznia, informację o uzyskanym przez niego wyniku.
Relacja podporządkowania aksjologicznego „organizuje” nie tylko „wewnętrznie” każdą z węzłowych czynności dydaktycznych
(przedstawienie, polecenie, sprawdzanie, uznanie), ale łączy w pewne zespoły. Każdy zespół „ognisko” węzłowych czynności (sekwencja ogniskująca) dydaktycznych, dzięki któremu
osiąga się wspólny cel, nazywamy „ogniskującą sekwencją dydaktyczną”.
Podlega ona regułom ogniskowania wokół jednej z czynności węzłowych. Kombinacje „ogniskowania” przesądzają ostatecznie o strukturze, nadrzędnej w stosunku do nich, podstawowej czynności dydaktycznej, mianowicie lekcji szkolnej.
Tak, więc lekcja jest trójstopniową czynnością dydaktyczną, której stopień najniższy tworzą węzłowe czynności (sekwencje) dydaktyczne, stopień średni – ogniskujące czynności (sekwencje) dydaktyczne oraz stopień wyższy (trzeci) - podstawowa czynność (sekwencja) dydaktyczna.
Analizowana węzłowa sekwencja językowo-dydaktyczna – pozostaje w ścisłym związku z wieloma innymi aktami pozadydaktycznymi. Są to między innymi:
1) Węzłowy akt myślowy, który obejmuje trzy konstytutywne składniki (również akty):
a) wysunięcie określonego problemu (pytania),
b) znalezienie pomysłu jego rozwiązania ( przez naszkicowanie zbioru pytań) oraz
c) sprawdzenie trafności pomysłu owego rozwiązywania (przez pytania weryfikacyjne);
2) Węzłowy akt mowy, obejmujący:
a) akt komunikowania informacji,
b) akt komunikowania żądania (wezwania, polecenia, prośby, itp.),
c) akt komunikowania językowego sprawdzania przez komunikowanie pytania i odpowiedzi, a także
d) akt komunikowania upewnienia (potwierdzenia, konstatacji, uznania, itp.);
3) Węzłowy akt pytajny, obejmujący:
a) zawieszenie danego sądu czy też przekonania (z myślą o rewizji tegoż sądu),
b) rewizja tego sądu przez określona jednostkę na gruncie jej wiedzy,
c) uchylenie tego zawieszenia poprzez odpowiedź,
d) wielopodmiotowa konstatacja faktu uchylenia zawieszenia danego sądu;
4) Węzłowy akt twórczy, który obejmuje:
a) niekonwencjonalne wyodrębnienie nowej informacji (zjawiska, faktu itp.),
b) oryginalne zastosowanie tej informacji,
c) pomysłowa pod względem krytycznym jej weryfikacja.
Instytucjonalne nauczanie oparte jest na „mechanizmie” opisanej sekwencji dydaktycznej. Każda rozmowa dydaktyczna realizowana podczas zajęć (np. lekcji szkolnej) składa się z określonej liczby węzłowych sekwencji językowo-dydaktycznych. Realizacja lekcji szkolnej opiera się na funkcjonowaniu „mechanizmu” węzłowej sekwencji u podstaw, której leży „obowiązek” rozstrzygnięcia przez nauczyciela tego, czy uczeń poprawnie wykonał zadanie.
ZagadkaIstnienia