A. Jakościowe uszkodzenie interakcji społecznej objawiające się:
o wyraźnym brakiem świadomości istnienia uczuć innych osób (np. traktuje osobę jakby była elementem umeblowania; nie zauważa zmartwienia innej osoby; najwyraźniej nie ma pojęcia o potrzebie innych do prywatności).
o brakiem lub nieprawidłowym poszukiwaniem pocieszenia w okresach złego samopoczucia (np. nie przychodzi, aby szukać pocieszenia nawet, gdy jest chory, gdy stała mu się krzywda lub gdy jest zmęczony; szuka pocieszenia w sposób stereotypowy, np. mówi "uśmiechnij się", gdy dzieje mu się krzywda).
o brakiem lub zaburzonym naśladownictwem (np. nie macha ręką na pożegnanie, nie naśladuje domowych czynności matki, nieadekwatnie, w sposób mechaniczny, naśladuje czynności innych).
o brakiem lubnieprawidłowym udziałem w zabawach społecznych (np. nie uczestniczy czynnie w prostych grach, preferuje odosobnione zajęcia, angażuje inne dzieci do zabawy tylko jako pomoc mechaniczną).
o znaczną nieumiejętnością nawiązywania przyjaźni z rówieśnikami (np. brakiem zainteresowania w nawiązywaniu przyjaźni z rówieśnikami; pomimo zainteresowania w nawiązaniu znajomości, przejawia brak zrozumienia reguł interakcji społecznej, przykładowo czyta książkę telefoniczną niezainteresowanemu rówieśnikowi).
B. Jakościowe uszkodzenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz wyobraźni, przejawiające się:
o brakiem jakiegokolwiek sposobu komunikacji, np. gaworzenia, ekspresji twarzy, gestu, mimiki, czy języka mówionego.
o wyraźnie nieprawidłową komunikacją niewerbalną, np. w sposobie przyglądania się, ekspresji twarzy, postawie ciała lub gestach inicjujących czy modelujących interakcję społeczną (np. nie oczekuje przytulenia, a gdy tak się stanie – sztywnieje, nie patrzy na osobę, ani nie uśmiecha się do danej osoby, nie pozdrawia rodziców, ani gości, w sytuacjach społecznych patrzy sztywno w jeden punkt).
o nieobecnością czynników wymagających wyobraźni, takich jak odgrywanie dla zabawy ról dorosłych, bohaterów bajkowych, czy zwierząt; brakiem zainteresowania historyjkami o wymyślonych wydarzeniach.
o wyraźnymi nieprawidłowościami w rozwoju mowy, a w tym: siłą głosu, wysokością dźwięku, natężeniem, tempem, rytmem i intonacją (np. monotonny ton, melodia przypominająca zadawanie pytań lub wysoki ton głosu).
o wyraźnymi anomaliami w formie lub treści mowy wraz ze stereotypowym i powtarzającym się użyciem mowy (np. natychmiastowa echolalia lub mechaniczne powtarzanie reklam telewizyjnych); używanie osobowego "ty" w znaczeniu "ja" (np. "Ty chcesz ciastko" w znaczeniu "Ja chcę ciastko"); specyficzne używanie słów lub wyrażeń (np. "pójść/pojeździć na zielonym" w znaczeniu "chcę iść na huśtawkę"); częste uwagi nie na temat (np. zaczyna mówić o rozkładzie pociągów przy rozmowie o sporcie).
o wyraźną nieumiejętnością zapoczątkowania i podtrzymania rozmowy z innymi, pomimo adekwatnej mowy (np. pozwala sobie na długie monologi na jeden temat, nie zważając na próby przerywania ich ze strony innych osób).
C. Wyraźnie ograniczony repertuar czynności i zainteresowań, przejawiający się:
o stereotypowymi ruchami ciała, np. "trzepotanie" lub wykręcanie rąk, kręcenie się w kółko, uderzanie głową, skomplikowane ruchy ciała.
o uporczywym zajmowaniem się częściami przedmiotów (np. wąchanie przedmiotów, powtarzające się badanie faktury materiałów, wprawianie kółek samochodów-zabawek w ruch wirowy) lub przywiązanie do nietypowych przedmiotów (np. nalega na noszenie ze sobą kawałka sznurka).
o wyraźnym napięciem spowodowanym zmianami w błahych sytuacjach (np. przeniesienie flakonu na inne miejsce). nieuzasadnionym naleganiem na wykonywanie czynności zawsze w ten sam sposób (np. naleganie, aby chodzić do sklepu zawsze tą samą trasą).
o wyraźnie ograniczonym zakresem zainteresowań oraz zajmowaniem się jedną wąską sprawą (np. interesuje się tylko ustawieniem przedmiotów w jednej linii, zbieraniem informacji meteorologicznych lub udawaniem, że jest postacią bajki).
Symptomy pojawiają się w okresie niemowlęctwa lub wczesnego dzieciństwa.
Musi byś spełnionych przynajmniej osiem symptomów z podanych szesnastu, a wśród tych ośmiu przynajmniej dwa są z kategorii A, jeden z B i jeden z C.
A. Jakościowe zaburzenia interakcji społecznych, manifestujące się przez co najmniej dwa z następujących objawów:
1. znaczne zaburzenia złożonych, niewerbalnych zachowań, takich jak kontakt wzrokowy, ekspresja twarzy, postawa ciała i gestykulacja, w celu regulowania interakcji społecznych,
2. brak związków rówieśniczych właściwych dla danego poziomu rozwoju,
3. brak spontanicznego współdzielenia radości, zainteresowań lub osiągnięć z innymi ludźmi (np. pokazywania, przynoszenia, wskazywania obiektów zainteresowania),
4. brak społecznej lub emocjonalnej wzajemności (wymiany).
B. Jakościowe zaburzenia w komunikacji, manifestujące się przez co najmniej jeden z następujących objawów:
1. opóźnienie lub brak rozwoju językowego,
2. połączone z brakiem prób kompensowania przez alternatywne sposoby komunikacji, takie jak gestykulacja czy mimika,
3. u jednostek z prawidłowym rozwojem mowy znaczne zaburzenia zdolności inicjowania lub podtrzymywania konwersacji,
4. stereotypie i powtarzanie lub język idiosynkratyczny,
5. brak zróżnicowanej, spontanicznej zabawy z udawaniem lub zabawy opartej na społecznym naśladowaniu, właściwej dla danego poziomu rozwoju
C. Ograniczone, powtarzane i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i działania, manifestujące się przez co najmniej jeden z następujących objawów:
1. zaabsorbowanie jednym lub kilkoma stereotypowymi i ograniczonymi wzorcami zainteresowań, których intensywność lub przedmiot są nietypowe,
2. sztywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych zwyczajów lub rytuałów,
3. stereotypowe i powtarzane manieryzmy ruchowe (np. trzepotanie palcami, rękoma, kręcenie się lub złożone ruchy całego ciała),
4. uporczywe zajmowanie się częściami obiektów.
Łącznie wystąpić musi sześć lub więcej objawów z obszarów A, B i C, w tym co najmniej dwa z A i po jednym z B oraz C.
Przed ukończeniem 3 roku życia musi wystąpić opóźnienie lub nieprawidłowe funkcjonowanie w przynajmniej w jednym z następujących obszarów: interakcje społeczne, język wykorzystywany w społecznej komunikacji i zabawa symboliczna lub wyobrażeniowa.
katechetka79