WSPÓŁCZESNE KIERUNKI PEDAGOGICZNE
Związane jest z przemianami społecznymi, rozwojem przemysłu w XIX w. Posługuje się metodami psychologicznymi – świadomość społeczna istnieje ponad świadomością indywidualną. Fakty wychowawcze – rozpatrywane są z pkt. widzenia socjologicznego jako fakty społeczne.
Uznano społeczny charakter wychowania:
1. społeczeństwo nie może istnieć bez procesu wychowania
2. wychowanie może odbywać się w społeczeństwie
Wychowanie (działalność świadoma czy nieświadoma) odbywa się w społeczeństwie i prowadzi do postaw zgodnych z oczekiwaniami społecznymi.
W pedagogice socjologicznej wyróżniamy:
· pedagogikę czysto socjologiczną
· pedagogikę nacjonalistyczną
· pedagogikę narodową
· pedagogikę społeczną
· pedagogikę idealistyczną
Pedagogika czysto socjologiczna (E. Durkhein, J. Bystroń)
J. Bystroń- zwolennik szkoły uspołecznionej. Głosił, że ściślejsze związanie szkoły z życiem społecznym świadomie wychowuje na rzecz innych, osoby prospołecznie przygotowane do życia. Zwracał uwagę na kształtowanie u wychowanków poczucia wartości (szkoła podmiotowości), kształtowanie samodzielności i inicjatywy oraz umiejętności współżycia z innymi.
Przygotować na egzamin: wychowanie obywatelskie wg Bystronia, istota wychowania obywatelskiego, kierunek, w którym akcentuje się życie obywatelskie, działalność szkoły, życia szkolnego.
Nauka obywatelska – nie polega na wykładaniu o konstytucji, zapoznaniu się z panującym ustrojem, na lekcjach wych. obywatelskiego, sama wiedza o państwie jest niewystarczająca aby wychować obywatela na patriotę. Przygotowanie do życia obywatelskiego powinno odbywać się w okresie dorastania, Kształtowanie postaw obywatelskich powinno odbywać się w działalności na rzecz szkoły i innych uczniów (harcerstwo, uroczystości szkolne, gazetki).
J. Dewey – elementy ped. socjologicznej. Uważał, że praca wychowawcza ma być oparta na naturalnych zainteresowaniach i przeżyciach ucznia. Szkoła – źródło radości oraz bezpośrednich życiowych doświadczeń dziecka – ma charakter społeczny.
1. moralny: reguluje stosunki między jednostkami, zasady te obowiązują wszystkich i równe są sankcje z tytułu ich nieprzestrzegania, mają charakter przymusu moralnego;
2. grupowy: reguluje kolizje grupa – członek grupy oraz grupa – grupa, etos ten dąży do formułowania swoich norm, a sankcje mają charakter zewnętrzny;
3. państwowy, charakteryzuje się:
1. dążnością do utrzymania się państwa bez zmian w raz ustalonej formie
2. wyłączność do kierowania współżyciem obywateli
3. konkretność – dokładne sformułowanie zasad, zewnętrznych form zachowania obywateli
4. przymus zewnętrzny – powołanie odpowiednich organów
5. autokratyczny, kiedy państwo próbuje podporządkować sobie wszystkie etosy i dziedziny życia;
6. liberalny, gdy państwo pozwala rozwijać się obywatelom wg własnych zamierzeń w określonych ramach społecznych.
Wychowanie wg Sośnickiego – dążenie do wytworzenia lub ustalenie pewnego sposobu zachowania się wobec kolizji społecznej. Właściwości etosu mogą prowadzić do jednostronnych i szkodliwych efektów wychowania państwowego np. powoduje niezmienne trwanie w tradycji, oparte na pragmatyzmie, o kaznodziejstwo preferowanie 1 sposobu myślenia. Wychowanie państwowe godzi się z wych. narodowym gdy państwo jest jednolite narodowo, wtedy cele wychowania są jednoznaczne. W przeciwnym razie cele wych. narodowego jak poznanie, przeżywanie kultury nie zawsze znajduje możliwość szerszego odbioru ??????
(Sośnicki) Środki wych. państwowego (środki te istnieją wspólnie):
1. czynny udział młodzieży w życiu politycznym, społecznym oraz działalność na rzecz szkoły,
2. ceremoniał – ślubowanie, pieśni patriotyczne, uroczystości państwowe,
3. teoretyczne rozpatrywanie różnych zagadnień państwowych (lekcje wychowania obywatelskiego).
Wychowanie narodowe
Założenia:
1. naród – jako wspólnota kulturowa charakteryzuje się wspólnym terytorium, językiem, obyczajami, dziejami, przeszłością historyczną, kulturową (jako naród nie ma zapewnionego istnienia)
2. naród zagrożony – naród jest zagrożony przez inne wspólnoty kulturowe i może ulec wewnętrznej dezintegracji
3. państwo – dla obrony swego istnienia naród powołuje państwo
4. państwo – powołuje obywateli na jego obrońców (szkoły narodowe, wychowanie narodowe, itd.)
Pedagogika narodowa (T. Łopuszański)
T. Łopuszański – (wiceminister wyznań i oświecenia religijnego przed wojną, dyr. Gimnazjum i liceum w Rydzynie) zwolennik odrodzenia narodowego Polaków przez przekształcanie psychiki i inteligencji w drodze odpowiedniego wychowania w szkole średniej. W dziedzinach:
1. zasad moralnych – bez tych zasad nie ma możliwości odrodzenia się państwa;
2. stosunku inteligencji do pracy i wysiłku fizycznego aby stała się ogólną troską życia (praca ręczna w szkole);
3. sfera odpowiedzialności osobistej za losy narodu.
powstało jako odpowiedź na pedagogikę Nowego Wychowania, załamanie systemów wychowawczych i ekonomicznych XXw.
Niemcy – odrzucono ideę swobodnego rozwoju jednostki na rzecz bezwzględnego posłuszeństwa państwu – poglądy Nitshe’go „o moralności panów”, poglądy nazistowskie i biologiczne o dominacji rasy aryjskiej. Zasady wychowania młodzieży i wyłączności praw narodu niemieckiego, usunięto pierwiastki humanizmu i demokratyzmu, historia miała wpoić kult rasy nordyckiej i wodza. Wych. szkolne miało przygotować do służby w wojsku i działalności wg. wskazań partii nacjonalistycznej.
J. Wł. Dawid – myśl pedagogiczna:
· wychowanie jest f-cją życia społecznego,
· istota wychowania jest przystosowanie człowieka do życia w społeczeństwie,
· przystosowanie jest uwarunkowane poziomem życia gospodarczego i społecznego.
W XVIII przystosowanie ogranicza się do przykładu, pouczenia, terminowania i praktyki.
W XIX w. Przystosowanie staje się trudniejsze, potrzebne jest przygotowanie zawodowe, odpowiednie kwalifikacje zawodowe.
Dawid – w tych warunkach przystosowanie jest zadaniem szkoły. Rola szkoły jest uzupełniająca do praktyki, szkoła ma służyć życiu i uczyć jak ma się postępować w tym życiu. Szkoła nie może wyprzedzać życia, powinna realizować potrzeby życia. Dawid stał na stanowisku, że podniesienie poziomu życia prowadzi się przez szerzenie oświaty w społeczeństwie, ale nie tylko w szkole. Szkoła nie może załatwić problemów przystosowania człowieka do życia w społeczeństwie. Doceniał znaczenie szkoły, gdyż szkoła:
1. kształtuje krytyczny stosunek do życia (zjawisk społecznych);
2. przyczynia się do rozwoju aktywności intelektualnych;
3. odrywa jednostkę od czysto zmysłowych dążeń.
Zadaniem szkoły jest nauczanie wychowujące, istota tego polega na kształtowaniu moralnego charakteru tzn. postaw etycznych, które sprzyjają, służą, są zgodne z celami życiowymi, właściwemu postępowaniu, nawykom. Miała kształtować wychowanka zgodnie z oczekiwaniami społ. Celem wychowania miało być przygotowanie jednostki do przyszłego życia indywidualnego i zbiorowego tak, aby mogła realizować swoje cele oraz potrzeby indywidualne i społeczne.
Cel wychowania można osiągnąć po przez:
1. wszechstronny rozwój umysłu (uczucie, energia)
2. rozbudzanie i utrwalanie interesu sympatycznego wyrażającego się w rozumieniu, odczuwaniu i popieraniu spraw i interesów społecznych.
Dawid jako zwolennik wszechstronnego rozwoju osobowości wychowanka uważał, że „umieć – chcieć – móc” triada, której elementy się zespalają są źródłem aktywności człowieka. Był przeciwnikiem wyłącznego wychowania opartego na przesłankach przyrodniczych. Szczególną rolę widział w wychowaniu humanistycznym i w nauczaniu ogólnym, gdyż wg niego wych. ogólne pozwala docenić dobra idealne (uczy inaczej myśleć, wiąże ludzi nićmi sympatii i ideą solidarności). Natomiast praca wych. oparta na idei przyrody powinna być obecna w nauce o przyrodzie, a na idei człowieka w naukach moralnych. Obie te dziedziny uważał za konieczne dla prawidłowego wychowania moralnego. Kładł nacisk na ćwiczenia rozbudzenia zainteresowań. Przeciwnik nauki przez zabawę, gdyż dziecko wg niego unika w zabawie wysiłku. Postulował wprowadzenie do szkół zajęć praktycznych (prac ręcznych). Odegrał znaczącą rolę w pedeutologii, napisał dzieło „Dusza nauczyciela”.
Przygotować na egzamin: istota wychowania nauczającego.
Poglądy Anieli Szycówny (XIX-XX). Uważała, że główne czynniki wych. to rozwijanie samodzielności w myśleniu i działaniu za pomocą i przez wspólną prace z pedagogiem.
Cele wspólnej pracy:
· zwalczanie nieśmiałości lub dzikości (rozwydrzenie) przez wywoływanie u dziecka własnej godności i wykorzystanie jakiejś dodatniej cechy dziecka
· kształtowanie charakteru w oparciu o przekonanie, że warto współżyć i współdziałać z innymi ludźmi.
Zbiorowość, grupa szkolna bardzo łatwo ulega sugestią – urabianie duszy klasy, tak aby wszyscy członkowie identyfikowali się z grupą. Drogą jest pozyskanie liderów grupy aby po przez nich oddziaływać na daną grupę.
Zwolenniczka samokształcenia się pedagogów.
Helena Olsza-Radlińska.
Zajmowała się wpływem środowiska i jednostek, ich wzajemne oddziaływanie na przekształcanie tego środowiska.
Zadania pedagogiki:
1. kompensacja wzajemnych wpływów środowiska na rozwój dziecka, które krępują dziecko i są przyczyną zahamowań rozwoju dziecka;
2. ustalenie metod skutecznego oddziaływania na środowisko.
Przywiązywała dużą wagę do działalności pozaszkolnej, kulturalnej, do pomocy społecznej. Pionierka wyzwalania aktywności społecznej i kulturalnej (masy ludowe) za pomocą działań kulturalno-oświatowych.
Ligierski - „PK jest pedagogiką ludzkiej duchowości”.
Pedagogika naturalistyczna – wychowanie to przygotowanie do życia przyrodniczego i społecznego.
Pedagogika kultury – opozycja do jednostronności p. naturalistycznej, kierunek antynaturalistyczny do wychowania w kulturze.
Kierunek ten powstał na przełomie XIX i XX w. Uznawał człowieka jako istotę kulturową, uczestniczącą w procesie przyswajania, przeżywania i tworzenia przedmiotowych wartości kulturowych jak teksty, dzieła sztuki, moralność, obyczaje i prawo. PK wychodzi z założenia, że między wartościami reprezentującymi różne dziedziny kultury, a osobowością człowieka zachodzą wzajemne oddziaływania.
Istota pedagogiki kultury:
1. każde zjawisko psychiczne tworzy sensowną całość określoną przez świat tradycji kulturalnej
2. to, co w życiu ma sens i wartość nie jest samowystarczalne, gdyż wartości nabywa dzięki uczestnictwu w różnych dziedzinach istniejących poza jednostką (duch przedmiotowy)
3. przedmiotowe wartości – nauka, sztuka, religia są autonomiczne i zachowują się, istnieją dzięki ciągłemu tworzeniu, wysiłkowi twórczemu ludzi (między wartościami a osobowością zachodzą oddziaływania – człowiek tworząc przyswaja wartości przedmiotowe i dzięki temu wzbogaca swoją osobowość)
4. wychowanie – celem jego jest przygotowanie człowieka do czynnego i twórczego udziału w kulturze, w życiu kulturalnym, przez wprowadzenie człowieka w świat wartości kulturowych i na tej podstawie do rozwoju duchowego człowieka i wdrożenie do tworzenia nowych wartości
Różnice między pedagogiką kultury a ped. socjologiczną i ped. indywidualistyczną:
W stosunku do ped. indyw. ped. kultury podkreśla zależność rozwoju duchowego człowieka od przyswojenia sobie wartości kulturowych danej epoki. Rozwój duchowy człowieka zależy od tego na ile człowiek potrafi wejść w wartości przekazywane i panujące w danej epoce (dobra przedmiotowe).
W stosunku do ped. soc. ped. kultury podkreśla znaczenie wartości przedmiotowych w rozwoju człowieka.
Pedagogika kultury nie jest kierunkiem jednolitym. Różnice dotyczą pojmowania życia duchowego oraz środków, które wiodą do urzeczywistnienia w psychice wychowanka:
· kontekst aksjologiczny: podkreśla wzajemną zależność między kulturą a życiem duchowym człowieka. Zadaniem wych. jest przygotowanie człowieka do czynnego udziału w kulturze w kształtowaniu harmonijnej osobowości.
· kontekst aktualistyczny (ped. włoska XX w.) zakłada ponadczasowy rozwój i ciągłe (wieczne) kształtowanie się ducha. Dąży do zniesienia w wych. wszelkich przeszkód, granic przestrzennych i czasowych.
Teoria pedagogiczna B. Nawroczyńskiego jako przykład dorobku polskiej pedagogiki kultury.
Założenia pedagogiki B. Nawroczyńskiego:
1. unika założeń metafizycznych;
2. ścisłość terminologiczna – wynika z korzystania z badań empirycznych dostarczanych przez psychologię i socjologię. Życie duchowe człowieka kształtuje się wokoło wartości: wykształcenie – charakter – osobowość.
3. celem działań pedagogicznych jest kształtowanie osobowości, która jest najwyższą i najpełniejszą strukturą idealną;
4. skłonności i popędy są dobrym materiałem, które należy uszlachetniać i rozwijać;
5. istotą wychowania i nauczania – organizowanie wszystkich pierwiastków duszy ludzkiej wokół ideałów jako podstawy kształtowania osobowości;
Czynniki kształtujące osobowość:
wewnętrzne: zdolności i zainteresowania wychowanków;
zewnętrzne: wytwory tworzące przedmiotową kulturę społeczeństwa (literatura, sztuka, prawo, religia, nauka).
Wykształcenie – zespolenie indywidualności wychowanka z przyswojoną przez niego kulturą. „Wykształcenie jest to dobro osobiste – wytwór kształcenia, motyw działań i źródło twórczości”. Gordon uważa, że wykształcenie jest równocześnie dobrem kulturalnym ponieważ tworzy strukturę duchową. Kultura – ma charakter dynamiczny (rozwija się) ponieważ jednostka poznając ją przyczynia się do jej rozwoju. Rola twórczości – człowiek uczy się rozumieć dobra kultury rozwijając procesy twórcze prowadzące do powstania nowych dóbr. Kultura ma przygotować twórców i kontynuatorów dóbr narodowych (kultura narodowa).Związek kultury i kształcenia (ścisły związek) – nauczanie i kształcenie są to procesy, które mają przygotować przyszłych członków społeczeństwa kulturalnego. Wych. i nauczanie kształtuje samodzielne jednostki , twórcze osobowości.
Ostateczny cel wychowania – rozwój społeczeństw kulturalnych przez tworzenie warunków do kształcenia przyszłych jej członków.
Pedagogika religijna (J. Maritein, K. Wojtyła):
1. uważa, że życie duchowe i samostanowienie o sobie przez jednostkę nie jest możliwe bez religii i Boga;
2. tylko chrześcijaństwo jest czynnikiem ładu wewnętrznego w duszy i dostarcza trwałej podstawy do wychowania, prawdziwe wychowanie musi być chrześcijańskie;
Celem wych. religijnego jest kształcenie moralnego charakteru i na tym gruncie doprowadzenie człowieka do zbawienia. Jedynie wych. religijne prowadzi do uczłowieczenia kultury, do uwolnienia od przewagi techniki i do duchowego pogłębienia kultury.
Pedagogika humanistyczna (T. Gordon, Śliwierski)
Rozwinęła się na bazie nurtu psychologii humanistycznej (Maslow, Rogers) – podmiotowość wychowanka, branie odpowiedzialności za swoje czyny.
W Polsce nurt ten był mało popularny, występuje natomiast dążenie do wych. fundamentalistycznego, które łączy się z liberalizmem.
T. Gordon amerykański psychoterapeuta, pedagog, twórca poradników, animator kształcenia dorosłych, postulował ideę wychowania bez zwycięzców i zwyciężonych:
1. symetryczne stosunki interpersonalna między dorosłymi a dziećmi i młodzieżą;
2. każdy z tych elementów jest traktowany podmiotowo bez względu na pochodzenie, pozycje społeczną, itd.
Efekty kształcenia:
· zarówno radość jak i zniechęcenie, satysfakcja albo ból;
· decyduje o nich wsłuchanie się nauczyciela w komunikaty werbalne i niewerbalne dzieci aby dać im to co potrzebują.
„Brak spotkania 2 osób”
Cele wychowania:
kryterium wyróżniania celów – sposób spostrzegania dziecka – „dziecko jest człowiekiem ze wszystkimi jego atrybutami, aktywnościami, przymiotami typowymi dla człowieka” – jest podmiotem swojego istnienia, zatem nie jest własnością rodziców gdyż jest odrębną jednostką ma własne życie i tożsamość, ma prawo do prywatności i do własnej świadomości.
Cele nadrzędne:
· wielostronny rozwój dziecka (psychofizyczny, moralny, psychiczny)
· dziecko nie powinno obawiać się swoich uczuć i emocji
Cele preferowane:
1. autonomia, niezależność, twórczość, rozwój i realizacja własnych możliwości, samego siebie;
2. samodzielność i radzenie sobie ze swoimi problemami;
3. zdolność do zaspokajania własnych potrzeb (odpowiedzialność, samokontrola i samoocena)
4. autentyzm w wyrażaniu uczuć (dziecko powinno być sobą)
5. ...
sias