Andrzej Leszek Szcześniak - Judeopolonia I.pdf - Żydzi i Komuniści - beakopec

JUDEOPOLONIA

ŻYDOWSKIE PAŃSTWO W PAŃSTWIE POLSKIM

Andrzej Leszek SzcześniakJ

Termin „Judeopolonia" wiąże się z próbą utworzenia na ziemiach

zaboru rosyjskiego w czasie I wojny światowej politycznego tworu,

podporządkowanego Niemcom, w ramach zamierzonego przez nich

tworzeniaMitleleitropy. Stanowić on miał państwo satelickie Niemiec,

które na stałe rozczłonkowałoby i odizolowało ludność polską zaboru

rosyjskiego od Polaków w powiększonym zaborze niemieckim i

austriackim oraz uniemożliwiłoby definitywnie odrodzenie się niepodległej

Polski. Projekt takiego państwa buforowego (Pufferstaat) zgłosił

władzom niemieckim powstały we wrześniu 1914 r. w Berlinie

Niemiecki Komitet Wyzwolenia Żydów Rosyjskich (Deutsches

Komitee żur Befreiung der Russischen Juden, zwany często Komitee

żur Befreiung der Ostjuden). W skład tego państwa, leżącego między

Bałtykiem a Morzem Czarnym, weszłoby około 6 milionów Żydów z ziem

polskich i Rosji, którzy obok l ,8 miliona Niemców byliby najbardziej

uprzywilejowaną warstwą ludności. Oprócz tego w Judeopolonii byłoby

około 8 milionów Polaków, 5-6 milionów Ukraińców, 4 miliony

Białoaisinów oraz około 3,5 miliona Litwinów i Łotyszów

-równieżpozbawionych własnej państwowości. Pierwotna forma tego

projektu została przekreślona Aktem Listopadowym (5 XI1916)

powołującym Królestwo Polskie pod patronatem cesarzy Niemiec i

Austro-Węgier. Jednak aż do czasu zakończenia wojny polsko-

bolszewickiej (18X1920) trwały próby jego realizacji w odmiennych

formach.

ODRODZENIE IZRAELA

Emancypacja Żydów, jaka nastąpiła w Europie w XIX wieku

rozbudziła wśród nich nowe idee polityczne, pośród których jedną z

najważniejszych był niewątpliwie syjonizm. Głosił on, iż Żydzi w

diasporze są narodem jak inne, a nie tylko wspólnotą wyznaniową.

Podobną tezę głosiły też i inne ugrupowania, ale syjoniści widzieli

rozwiązanie tzw. kwestii żydowskiej poprzez utworzenie własnego

państwa- „żydowskiej siedziby narodowej" w Palestynie. W tym celu

zalecali masową emigrację do tej ziemi -a/i/ę, ze wszystkich krajów

diaspory. Uważali też, iż taka działalność zahamuje procesy

asymilacyjne mniejszości żydowskiej w poszczególnych krajach.

Do prekursorów syjonizmu należał niezaprzeczalnie urodzony w

Lesznie Wielkopolskim, późniejszy rabin Torunia - Cwi Hirsch Kalischer,

który zwrócił się do frankfurckich Rotszyldów o fundusze na wykupienie

od Arabów Erec Israel (Kraju Izraela) lub przynajmniej samej

Jerozolimy, by rozpocząć tam zwarte osadnictwo żydowskie. Rabin Juda

Akalai z Semlin koło Belgradu rozwinął natomiast koncepcję, że tworzone

w Palestynie osadnictwo stanowić może model powszechnego działania

Żydów z całego świata jako jednego narodu, którego językiem byłby

uwspółcześniony hebrajski, a ojczyzną- Palestyna, jako przyszłe

królestwo Mesjasza, którego przyjścia spodziewał się niemal każdej

godziny. Prekursorem syjonizmu był także Moses Hess, autor wydanej w

1862 r. książki „Rom und Jemsalem". Pochodził on z ziem polskich (w

beletrystyce łączono go nawet z Powstaniem Styczniowym), ale pisał po

niemiecku, bo język ten był wówczas głównym językiem żydowskim. I

less przedstawił w swej książce obraz żydowskiego państwa na-

rodowego, które rozwiązałoby dwa skrajne problemy: uniknięcie

całkowitej asymilacji, zalecanej przez ideologów żydowskiego oświecenia, oraz

kompletne ignorowanie świata zewnętrznego przez ortodoksów. Dzięki

stworzonemu przez siebie państwu Żydzi - odrzucając zarówno „przesądy"

chrześcijaństwa, jak orientalizm islamu - mogliby rzeczywiście stać się

politycznym światłem dla pogan. Podobne poglądy reprezentowali: Dawid Baer

Gordon z Wilna oraz Perec Smolenskin i Leo Pisker z Rosji.

Za głównego jednak twórcę syjonizmu uważa się - mylnie

-wiedeńskiego dziennikarza Teodora Herzla (1860-1904), który w ] 896

r. wydał rozprawę pt. „Der Judenstaat" („Państwo żydowskie"),

będącąjakby manifestem syjonizmu. Przeświadczenie o realności

stworzenia państwa żydowskiego opierał on na wierze w potęgę Żydów i na

bezradności ich wrogów. Pisał:

„(...) Nie można właściwie nic skutecznego przeciw nam uczynić.

Na dole proletaryzujemy się na wywrotowców, tworzymy podoficerów

wszystkich rewolucyjnych partii, a równocześnie ku górze wzrasta nasza

straszna potęga pieniądza (...)" (T. Herzl, „Der Judenstaat", Neue Auflage,

w: S. Trzeciak, „Mesjanizm a kwestia żydowska", s. 229).

Jednak idee Herzla wywoływały wśród Żydów więcej sprzeciwów niż

pochwał, we Wschodniej Europie wśród ortodoksów i socjalistów, w

Zachodniej zaś wśród zwolenników oświecenia i asymilacji. Od roku

1897 poczynając odbyło się kilka spotkań zwolenników syjonizmu w

Bazylei i Londynie, zwanych kongresami, w toku których wypracowywano

metody realizacji tej idei. Niezależnie jednak od traktowania przez wielu

Żydów propozycji Herzla jako utopii, miały one wielki wpływ na

kształtowanie się nowej mentalności żydowskiej. W całej Europie niemal

wytworzył się prąd narodowy i Żydzi zaczęli traktować siebie jako jeden

naród, rozdzielony tylko diasporą. Szybko też idea ta znalazła poparcie

wśród żydowskich publicystów, polityków i działaczy społecznych i tylko

nieliczni odnosili się do niej sceptycznie.

DWIE KONCEPCJE PAŃSTWOWOŚCI

ŻYDOWSKIEJ

W momencie, gdy wydawało się, że idee budowy państwa

żydowskiego w Palestynie odniosły ostateczne zwycięstwo, nagle pojawiły

się poważne wątpliwości. Okazało się bowiem, że- nawet w najbardziej

sprzyjających okolicznościach, w Palestynie można będzie osiedlić

zaledwie niewielką część światowego żydostwa. Zauważył to już Herzl,

który w swoich„Pamiętnikach" napisał:

„Przezjakiś czas myślałem o Palestynie (...), ale mój system

przeniesienia Żydów dałby się tam z trudnościąprzeprowadzić. Potrzeba,

abyśmy mieli klimat obejmujący różne temperatury dla Żydów nawykłych do

sfer zimniejszych i cieplejszych. Musimy posiadać wybrzeże morskie ze

względu na międzynarodowy handel; dla gospodarstwa zaś rolnego

niezbędne są wielkie równiny".

W związku z powyższym pojawiło się natychmiast kilka pomysłów

nowej „siedziby narodowej"- w Afryce, na Bliskim Wschodzie, w Ameryce

Południowej... Były to jednak projekty tak utopijne, że je szybko zarzucono. I

tu pojawił się kolejny teoretyk państwowości żydowskiej - Izrael Zangwill.

Zgłosił on projekt, aby: „Budować Jerozolimę w każdym poszczególnym

kraju, równieżjak w Palestynie; oto jest misja Żydów" (S. Laudynowa, „Sprawa

światowa. Żydzi, Polska, ludzkość", 1.1 - s. 169, t. II - s. 37,67,68). W

wyniku tego roszczenia żydowskie do utworzenia państwa na ziemiach

zamieszkanych przez Arabów poszerzone zostały o tworzenie

autonomicznych tworów państwowych w krajach diaspory. Trzeba przy tym

zaznaczyć, że dotyczyło to przeważnie państw, w których żydowska

świadomość narodowa rozwijała się najszybciej, a więc w Europie

Środkowo-Wschodniej. Najsilniej rozwinęły się te idee wśród Żydów na

ziemiach polskich, czyli tam, gdzienaj-

mocniej objawiały się wśród gojów poczucie narodowe i patriotyzm.

Tak więc ruch syjonistyczny podzielił się na dwie grupy: syjonistów

ścisłych, czyli tych, którzy uważali, iż siedzibą narodową winna być

Palestyna, i terytorialistów, dążących do stworzenia państewek żydowskich w

krajach diaspory. Gdy na jednym z kongresów większość syjonistów pod

kierownictwem Maxa Nordaua opowiedziała się za Palestyną, terytorialiści

pod przewodnictwem Izraela Zangwilla założyli Jiidische Territorial

Organisation - ITO (por. M. Phillippson, „Neueste Geschichte desjudischen

Yolkes"). W duchu tym działał także historyk i teoretyk państwowości ży-

dowskiej - Szymon Dubnow, który rozwinął teorię „fołkizmu", zwanego

także ,,autonomizmem".

Opierając się na naukach politycznych Otto Bauera i Karola

Rennera o prawach mniejszości narodowych do autonomii na-rodowo-

kulturalnej w Monarchii Habsburskiej, postawił tezę, iż naród żydowski

jest „faktem konkretnym i autochtonicznym" w diasporze, opierającym się

na specyficznym sposobie społeczno-ekonomicznego bytowania i

odrębności wyznaniowo-kulturalnej. Nie powinni więc Żydzi szukać swej

przyszłości w złudnej wierze powstania państwa żydowskiego w Palestynie.

Przyszłość Żydów leży w krajach ich dotychczasowego zamieszkania,

gdzie trzeba walczyć o pełne i faktyczne równouprawnienie obywatelskie

oraz o prawo do autonomii narodowo-kulturalnej i personalnej. Anty-

syjonistyczny „fołkizm" był nie mniej niż syjonizm konsekwentnym

przeciwnikiem wszelkich teorii i praktyk asymilacji Żydów, twierdząc, że

członkiem danego narodu trzeba się urodzić, bo „przyjść doń nie

można" (por. J. Orlicki, „Szkice z dziejów stosunków pol-sko-żydowskich

1918-1949", s. 27)

Andrzej Leszek Szcześniak - Judeopolonia I.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: