Zatomizowana struktura samowiedzy przyjmuje postać wiązkową, w której grupowane są sądy odnoszące się do określonych sytuacji lub dziedzin aktywności. W okresie dorastania wiedza o sobie zaczyna być hierarchicznie uporządkowana: sądy szczegółowe stają się podporządkowane sądom ogólnym.
- struktura wiązkowa ( układ uporządkowanych sądów tworzących ogólne całości, relacje między wiązkami są niejasne lub nieokreślone )
- struktura hierarchiczna ( zbiór sądów i samoocen uporządkowanych pod względem stopnia ogólności )
- dzięki temu człowiek zna swoje możliwości, predyspozycje, potrafi przewidywać skuteczność swoich działań a w konsekwencji dokonywać słusznych wyborów
Etap samowiedzy elementarnej. trwa od urodzenia od urodzenia do 4 roku życia. Głównymi osiągnięciami na tym etapie jest odkrycie własnej odrębności fizycznej i później psychicznej.
a) Na początku rozwoju dziecko nie odróżnia siebie od otoczenia, ani od ludzi ani od przedmiotów. Stopniowo ten proces wyodrębniania siebie dokonuje się, a jest to możliwe dzięki pewnym doświadczeniom.
Należą do nich: odczuwanie bodźców dostarczanych przez własny organizm np. głodu, ciepła, doświadczenie z przedmiotami ( dotyk przedmiotów), manipulowanie przedmiotami.
b) Doznania dotykowe np. głaskanie, przytulanie.
c) Oglądanie siebie w lustrze. Poznawanie własnych cech fizycznych dziecka. Rozpoznaje siebie w lustrze w drugim roku życia. Objawia to radością. W kształtowaniu odrębności fizycznej podobnie jak psychicznej sprzyja także rozwój mowy.
Poczucie odrębności psychicznej miedzy 3 a 4 r. z. Przejawem rozwoju tego uczucia odrębności psych. są reakcje negatywizmu „ ja nie chce”.
4-11 r. z. jest etapem samowiedzy zróżnicowanej. Na tym etapie rozwoju wiedzy dominują sady opisowe. Wiedza o sobie jest jeszcze nieuporządkowana, chwiejna i łatwo ulegająca zmianom. Głównym źródłem informacji o sobie są opinie osób znaczących. Począwszy od okresu szkolnego w wiedzy o sobie pojawiają się nowe elementy związane z realizowaniem nowych zadań rozwojowych.
Dojrzale początki przypadają na okres dorastania. Począwszy od tego wieku wiedza o sobie dotyczy nie tylko tego co było i co jest, ale także tego jaki będę w przyszłości. W okresie dorastania możemy już wyraźnie zauważyć istnienie tzw. „Ja idealnego”. Ja idealne - jakim chciałbym być w okresie dorastania?
Samowiedza pełni 4 funkcje:
a) funkcja poznawcza- samowiedza pozwala nastolatkom zrozumieć siebie, zaspokoić swoja ciekawość dotyczącą samego siebie, zobaczyć siebie na tle innych.
b) f. instrumentalna tzn. ze samowiedza jest instrumentem pomagającym w podjęciu decyzji o przyszłym życiu np. wyborze zawodu, szkoły.
c) f. motywacyjna związana jest z relacja Ja realnym i ja idealnym. Jeżeli ta rozbieżność nie jest zbyt duża to motywuje do pracy nad sobą.
d) f. generatywna - dzięki myśleniu abstrakcyjnemu wiedza o sobie jest generatorem wiedzy o człowieku w ogóle.
CZYNNIKI ROZWOJU SAMOWIEDZY
1) Opinie osób znaczących - czynnik pojawiający się najwcześniej. Otoczenie - osoby znaczące udzielają dziecku informacji o nim samym i to zarówno w sposób werbalny i niewerbalny. W najwcześniejszych fazach dziecko jest bezbronne. Zapisuje informacje (o sobie przekazywane przez osoby znaczące) w pamięci bez weryfikacji.
2) Porównywanie siebie z innymi - porównywanie siebie z innymi (rówieśnikami) pod względem wyglądu, osiągnięć, umiejętności, odbieranej sympatii ze strony innych. Na podstawie porównań formułowane są sądy o sobie samym. Dla poczucia własnej wartości ważne jest z kim się dziecko porównuje i pod jakim względem.
3) Rezultaty własnych działań - odczuwanie bycia sprawcą czegoś nie tylko bogaci w wiedze o sobie, ale także pozwala weryfikować opinie innych na temat dziecka.
CZYNNIKI ZAGRAZAJACE ROZWOJOWI STRUKTURY JA
1) bezosobowe (przedmiotowe traktowanie dziecka) kiedy nie ma możliwości o niczym decydować.
2) koncentrowanie się osób znaczących na brakach dziecka, na jego niedoskonałościach i przypisywanie znaczenia mniejszym stronom dziecka,
3) nadmiar opieki, nadmiar kontroli nad dzieckiem,
4) nieliczenie się z możliwościami dziecka tzn. stawanie wymagań zbyt dużych, albo zbyt małych,
5) brak akceptacji dziecka, obojętność czy wrogość w stosunku do dziecka,
6) brak stabilności warunków życia.
Jak zmieniają się z wiekiem funkcje samowiedzy?
Gdy pojawia się samoocena, samowiedza zaczyna pełnić funkcję poznawczą i regulacyjną. Następnie pojawia się funkcja instrumentalna samowiedzy. Samowiedza staje się podstawą aspiracji i działania. Później pojawia się funkcja motywacyjna. Wpływa ona na samodoskonalenie. Pojawiają się standardy „JA” idealnego. Zaczyna się praca nad swoim JA. Osoba zaczyna widzieć rozbieżność między JA realnym, a JA idealnym. Powstaje napięcie i konflikt. Można je likwidować poprzez pracę, samowychowanie lub nie dostrzegać tego. Najlepsza sytuacja jest wtedy, gdy cechy JA idealnego są pożądane społeczne. Ważną rzeczą jest, aby rozbieżność JA realnego i JA idealnego była umiarkowana.
Funkcja generatywna – wiedza na własny temat źródłem dalszej wiedzy, wyprowadzanie nowych sądów z już posiadanych o sobie.
Jakie właściwości struktury „ja” sprzyjają motywacji jednostki do rozwoju?
Musi zaistnieć rozbieżność między wiedzą jaki JA jestem, a jaki chciałbym być (rozbieżność między JA realnym, a JA idealnym winna być optymalna, ani nie za duża, ani nie za mała).
Jeżeli Ja realne pokrywa się z JA idealnym osoba nie ma celów, ani pragnień, to nie może być mowy o rozwoju. JA realne winno mieć motywację do pracy nad sobą.
Trzeba dostrzegać różnicę między JA realnym, a JA idealnym, inaczej będzie to chorobliwe samooszukiwanie się.
Zbyt duża rozbieżność pomiędzy JA realnym, a JA idealnym występuje u neurotyków, a zbyt mała u psychopatów.
Dziecko kształtuje obraz samego siebie przez porównywanie się z dorosłymi i
rówieśnikami. Tworzy sądy o charakterze opisowym, dotyczące wyglądu zewnętrznego
(„mam ładne włosy”), opisu działań, stanu posiadania, które z czasem przekształcają
się w sądy wartościujące („rysuję ładniej, dokładniej niż Ola”). Początkowo ważne
jest zdanie mamy lub inny członków rodziny, z czasem, coraz większego znaczenia
nabiera postawa rówieśników. Już u 5 latków widoczny jest wpływ kolegów na
samoakceptację i tworzenie obrazu samego siebie.W tym okresie oraz w wieku
szkolnym, dzieci stale porównują swój wygląd zewnętrzny z wyglądem rówieśników
i pragną się do nich upodobnić, dlatego też ważna jest postawa dorosłych; dzieci
widząc pełną akceptację dorosłych,w kierunku np. rówieśników chorych, ułomnych, czy
o niższym statusie materialnym, same zaczynają akceptować i okazywać pomoc po
uprzednim wyjaśnieniu ze strony dorosłych.Dzieci wychowujące się w rodzinach
pełnych, w_atmosferze poszanowania i miłości, rosną w przeświadczeniu, że stanowią
dla swych rodziców coś cennego. Są dumne ze swych bliskich, chcą w przyszłości
wykonywać ten sam zawód, być podobnym do matki lub ojca. Dzieci_wywodzące się z
rodzin, niepełnych, rozbitych, doznają często poczucia niższej wartości związanego z
ich odmienną sytuacją rodzinną. Nie mają wzorców prawidłowych zachowań, często
odbija się to w przyszłości na kształtowaniu fałszywej postawy rodzicielskiej.
Akceptowanie bądź odrzucenie dziecka przez rodzinę, rówieśników_wpływa na
kształtowanie sądu o samym sobie. Dziecko odrzucone, izolowane może oprócz
poczucia niższej_wartości utrwalić w sobie niechęć do ludzi, przypisywać im wyłącznie
...
nutka_ciszy00