Fabrykowanie wspomnień (Loftus, zaj. 3)

Fałszywe wspomnienia – tworzą się często w wyniku połączenia autentycznych wspomnień z sugestiami pochodzącymi od innych osób. Pod wpływem sugestii wspomnienie może ulec zniekształceniu lub nawet całkowitemu zagubieniu. Do indukowania fałszywych wspomnień dochodzi także wtedy, gdy prosi się osobę o wyobrażenie sobie jakiegoś zdarzenia mówiąc jednocześnie, aby nie przejmowała się czy zdarzenie to jest prawdziwe czy nie.

Efekt dezinformacji – naoczny świadek jakiegoś zdarzenia uzyskuje na jego temat nową informację i pod jej wpływem wspomnienie ulega zniekształceniu.

Dezinformacja działa gdy rozmawiamy z innymi, zadaje się nam sugerujące odpowiedź pytania, czytamy o zdarzeniu, którego byliśmy świadkiem lub oglądamy je w telewizji.

Zaszczepienie fałszywego wspomnienia o sytuacji, która się nigdy nie wydarzyła – np. w dzieciństwie – badania Loftus nad wspomnieniem zagubienia się w centrum handlowym, 3 historyjki z dzieciństwa, w tym jedna fikcyjna o zagubieniu w sklepie, osoby badane miały zapisać potem co zapamiętały z tych zdarzeń, ewent. napisać: „nie pamiętam”, jeśli nie przypominają sobie danego wydarzenia, potem dwie rozmowy na temat tych zdarzeń z wydobywaniem z pamięci szczegółów; 7 osób na 24 przypomniało sobie ze szczegółami fikcyjne zagubienie w sklepie, po rozmowach 6 z tych osób nadal twierdziło, że pamięta takie zdarzenie.

Wspomnienia prawdziwe były opisywane większą ilością słów i określane jako bardziej wyraziste.

Badania ze studentami Western Washington University (już nie Loftus); mieli sobie przypomnieć zdarzenia z dzieciństwa przytoczone przez ich rodziców, jedno prawdziwe i jedno fikcyjne (np. urodzinowa impreza z klaunem). Na pierwszym i drugim spotkaniu badani pamiętali 84-88% zdarzeń prawdziwych. Zdarzeń fikcyjnych z początku nikt nie kojarzył, ale już na drugim spotkaniu 20% badanych twierdziło, że pamięta klauna.

Podobne badanie fikcyjnym z potrąceniem wazy z ponczem na przyjęciu itp. – II spotkanie 18% pamiętało, III spotkanie 25% opisywało ze szczegółami.

Przerost wyobraźni – badania Loftus – 40 zdarzeń, badani mają ocenić prawdopodobieństwo ich zajścia w przeszłości, 2 tyg później mają sobie niektóre z nich wyobrazić, po jakimś czasie znów oceniają prawdopodobieństwo (wzrasta ocena prawdopodobieństwa zdarzeń wyobrażonych) – DLACZEGO?

-          Przez akt wyobraźni zdarzenie zaczyna być po prostu znajome i stan ten jest mylnie utożsamiany ze wspomnieniem – w badaniach Goffa i Roedigera im częściej badani wyobrażali sobie jakąś czynność w rzeczywistości nie wykonywaną, tym bardziej prawdopodobne wydaje im się, że to robili.

Wspomnienia niemożliwe – hipnoza i „sterowana restrukturyzacja pamięci” (regresja do wcześniejszego okresu życia wraz z aktywną zachętą do odtworzenia doświadczeń przez wyobrażenie ich sobie); badani przez Spanosa i współpracowników poddani jednej i drugiej metodzie relacjonowali wiele wspomnień z okresu niemowlęcego (np. ruchomą zabawkę nad łóżeczkiem).

Jak rodzą się fałszywe wspomnienia?

a)      potwierdzenie przez drugą osobę (można w ten sposób skłonić niewinnego do wzięcia odpowiedzialności za przestępstwo, a nawet zaszczepić mu wspomnienie)

b)     oczekiwanie ze strony otoczenia – np. naukowiec wywiera na badanym presję, namawiając do ujawnienia wspomnień

c)      wyobrażenia

d)     nie przejmowanie się tym czy np. wyobrażane zdarzenie jest prawdziwe czy nie

e)      niepewność źródła informacji