Uczenie- każda stosunkowo trwala zmiana w zachowaniu nastepujaca w wyniku doswiadczenia
Behawiorysci wykazali ze wiekszosc ludzkich zachowan mozna wyjasnic za pomoca dwoch typow warunkowania: warunkowania instrumentalnego i warunkowania klasycznego
Warunkowanie Klasyczne- jedna z podstawowych form uczenia sie, w ktorym jeden bodziec czy zdarzenia pozwala przewidziec wystapienie innego bodzca czy zdarzenia. W efekcie warunkowania bodziec, poprzednio obojetny wywoluje nowa reakcje, ktora jest bardzo podobna do tej reakcji pierwotnej.
Bodziec bezwarunkowy- bodziec, ktory wywoluje reakcje odruchowa bez uczenia sie
Bodziec warunkowy- poczatkowo bodziec obojetny, ktory zaczyna wywolywac reakcje warunkowa po skojarzeniu z bodzce bezwarunkowym.
Reakcja bezwarunkowa- reakcja odruchowa wywolana przez bodziec bez uczenia sie.
Reakcja warunkowa- reakcja wywolana przez bodziec warunkowy, ktora pojawia sie po skojarzeniu bodzca warunkowego z bodzcem bezwarunkowym. Pelni funkcje adaptacyjne, przygotowuje organizm do przyjecia bodzca bezwarunkowego.
Zasady rzadzace warunkowaniem:
1. Wygasanie- slabniecie i stopniowe zanikanie wyuczonej reakcji. Nastepuje w warunkowaniu klasycznym kiedy bodziec warunkowy przestaje sie laczyc z bodzcem bezwarunkowym
Ze wzgledu na zjawisko samoistnego odnawianie sie reakcji(ponowne pojawienie sie reakcji po jej pozornym wygaszeniu) wyeliminowanie reakcji warunkowej wymaga zazwyczaj wiecej niz jednej sesji wygaszania
2. Warunkowanie wyzszego rzedu- procedura w ktorej bodziec obojetny staje sie bodzcem warunkowym przez skojarzenia z utrwalonym juz bodzcem warunkowym
Np. Pies nauczyl sie slinic na dzwiek dzwonka. Teraz zanim zadzwonimy wlaczamy swiatlo. Po kilkakrotnym polaczeniu dzwonka i swiatla pies zaczyna sie slinic na swiatlo choc bedzie on wywolywal prawdopodobnie slabsza reakcje niz dzwonek.
3. Generalizacja i roznicowanie:
- generalizacja- tenedecja do reagowania na bdziec ktory jest podobny do zastoswanego w warunkowaniu pierwotnym. Wystepuje gdy czynnik przypominajacy bodziec warunkowy wywoluje reakcje warunkowa
Np pies sliniacy sie na dzwiek C moze slinic sie tez na dzwiek D ktory jest o ton wyzszy
- roznicowanie- sklonnosc do zroznicowania reakcji na dwa lub wiecej podobnych bodzcow
Np pies sie slini na dzwiek C na pianinie ale juz nie na ten sam dziek na gitarze
Zwiazki powstajace podczas warunkowania klasycznego:
1. Teoria S-S:
- schemat sensorycznego przedwarunkowania- w poczatkowej fazie treningu wytwarza sie zwiazek miedzy bodzcami (S-S), nastepnie gdy jeden z tych bodzcow nabiera znaczenia bodzca warunkowego, takiego samego znaczenia nabiera drugi bodziec
2. Teoria S-R:
- schemat warunkowania drugiego rzedu- w pierwszej czesci badania wytwarza sie odruch warunkowy na pojedynczy bodziec warunkowy. Nastepnie stosuje sie procedure podawania go lacznie z innym bodzcem. W kolejnej fazie zmienia sie rodzaj reakcji warunkowej dla stosowanego od poczatku bodzca warunkowego
Relacje czasowe w warunkowaniu klasycznym:
Ø warunkowanie opozniajace (bodziec bezwarunkowy trwa do momentu pojawienia sie bodzca warunkowego)
Ø warunkowanie rownoczesne
Ø warunkowanie sladowe
Ø warunkowanie odroczone
Ø warunkowanie czasowe (interwal czasowy jest bodzcem warunkowym)
Ø warunkowanie wsteczne (bodziec warunkowy pojawia sie po bodzcu bezwarunkowym i z czasem zaczyna wywolywac hamowanie warunkowe)
hamowanie warunkowe (wewnetrzne)- aktywne tlumienie reakcji warunkowej. Moze byc ono tylko w sytuacji w ktorej dysponujemy juz wytworzona reakcja warunkowa. Powstaje w wyniku warunkowania wstecznego lub wygaszania.
Hamowanie zewnetrzne- zaprzestanie wykonywania reakcji warunkowej na skutek dzialania nowego bodzca. Wynika prawdopodobnie z rywalizacji dwoch reakcji- warunkowej i orientacyjnej.
Spontaniczne odnowienie odruchu- gdy po pewnym czasie od zaprzestania stosowania prob wygaszeniowych (w ktorych nastapilo wygaszenie odruchu warunkowego) znowu zaprezentuje sie organizmowi bodziec warunkowy to wystapi po nim takze reakcja warunkowa.
Czynniki warunkowania klasycznego:
- czas- odstep miedzy Bb a Bw, najlepiej 500ms
- sila reakcji
- wyrazistosc bodzca
- informacyjnosc bodzca
Efekt zacieniania- rownoczesne stosowanie dwoch bodzcow warunkowych prowadzi do powstania zaleznosci tylko dla jednego z nich. Drugi ulega zacienianiu i w jego wypadku nie wytwarza sie reakcja warunkowa.
Efekt blokowania- jesli wytworzona zostanie zaleznoscmiedzy bodzcem warunkowym i bezwarunkowym to dodanie do bodzca warunkowego drugiego elementu nie prowadzi do powstania zaleznosci miedzy drugim bodzcem i bodzcem bezwarunkowym.
Watson- warunkowanie klasyczne obejmuje mimowolne reakcje organizmu. Wiele sposrod tych reakcji to skladniki ludzkich emocji. Milosci mozna tak samo nauczyc jak slinienia na dzwiek dzwonka.
Uwarunkowanie lekowe- wedlug behawiorystow wiekszosc lekow to reakcje warunkowe na bodzce ktore poczatkowo byly obojetne. Aby lek przetrwal pierwotne zdarzenie powodujace uwarunkowanie nie musi byc zapamietane. Przyklad – „Mały Albert” (eksperyment Watsona i Raynnera- chlopiec zostal nauczony leku zwiazanego ze szczurami ktory pozniej zostal uogolniony na inne przedmioty lub futra)
Odwarunkowanie- proces laczenie bodzca warunkowego z bodzcem wywolujacym reakcje niezgodna z niepozadana reakcja warunkowa
- systematyczne odwrazliwianie (desensybilitacja)- jedna z metod odwarunkowania, stosowana czesto w leczeniu fobii
Przyklady fobii:
· Akrofobia- lek wysokosci
· Mizofobia- lek przed zarazkami i brudem
· Brontofobia- lek przed burza
· Agorafobia- lek przed otwarta przestrzenia, pustymi ulicami lub przeciwnie-przed zatloczonymi
· Trikaidekafobia- lek przed trzynastka
· Fobia spoleczna- lek przed wystapieniami publicznymi, przed korzystami z publicznych hoteli i restauracji
Warunkowanie klasyczne w marketingu
stosuje sie miedzy innymi do wzmacniania pozytywnych emocji kojarzonych z produktem lub nazwa marki w reklamie. Przyklad- badanie Gorna- preferencja piora okreslonego koloru byla warunkowana muzyka podczas ogladania reklamy
Birdosz