Mozgol Ryszard - Sola haeresis, czyli marny żywot Marcina Lutra.pdf - Biografie - gwoz285

Ryszard Mozgol

Sola haeresis, czyli marny żywot Marcina Lutra

Niebawem pojedyncze opinie i głupstwa ludzkie zastąpią prawdy tradycji i zasady

zbawienia.

Cesarz Maksymilian I do generała augustianów Gabriela z Wenecji (1518 r.)

Spośród wielu postaci historii chrześcijaństwa wzbudzających kontrowersje, Luter

należy do najważniejszych. Gdybyśmy przejrzeli potężną literaturę poświęconą

augustiańskiemu mnichowi, którego poglądy wstrząsnęły Kościołem w XVI w. i

podzieliły Europę, to zauważylibyśmy, że w zależności od potrzeby chwili jego

bezkrytyczni zwolennicy robili z niego coraz to nową osobistość. Dla rodzącego się w

XVII w. protestanckiego „mistycyzmu” Luter był ascetycznym, pełnym gorącej wiary i

poświęcenia religijnym przewodnikiem ludu, lepszym nawet od Mojżesza lub Eliasza.

Z kolei dla oświeceniowych myślicieli niemieckich, takich jak Goethe, Herder,

Wieland czy Walch, dalekich od obyczajowego purytanizmu, Luter stał się wybitnym

humanistą i wolnomyślicielem, źródłem nowożytnej kultury, religijnym

oswobodzicielem z pęt narzuconych przez obmierzłe papiestwo. Dla pokolenia

Bismarcka objawił się jako największy Niemiec, zwiastun potęgi i chwały, taki

„żelazny polityk Luter”. Aktualnie widzimy nowe wcielenie „wittemberskiego mistrza”,

który stał się prekursorem odnowy religijnej, ożywczego powiewu swobody religijnej,

emanacją specyficznej niemieckiej religijności – ot, sympatyczna postać

pragmatycznie myślącego mnicha, który rozpoczął niemiecką inkulturację i

dostosowywanie Kościoła do panującego ducha czasów. Jeśli jednak podejmiemy

trud odrzucenia całej tej propagandowej protestanckiej gloryfikacji, przesłodzonego

słowotoku modernistów i legend stworzonych przez nazbyt gorliwych polemistów,

znajdziemy obraz diametralnie różny od powszechnie przedstawianego. Kim zatem

był ten, o którym pobłażliwie napisał G. K. Chesterton jako o „ jednym z tych wielkich

żywiołowych barbarzyńców, którym zaiste dano zmienić świat ”?

Wielkie nadzieje

Marcin Luter przyszedł na świat 10 XI 1483 r. w leżącym w Górnej Saksonii Eisleben,

podczas chwilowego pobytu rodziców w tej miejscowości. Rodzice Marcina, Jan i

Małgorzata z Lindemannów, byli z dziada pradziada wieśniakami związanymi ze wsią

Möra. Jako że rodzina była liczna, a przez to trudna do utrzymania z niewielkiego

kawałka ziemi, przenieśli się do miasteczka Mansfeld, gdzie ojciec Lutra znalazł

pracę górnika. Dom Lutrów należał do domów ubogich, w którym trudności

materialne były na porządku dziennym. Pomimo tego zadbano o wykształcenie syna,

który nie tylko odznaczał się wśród rodzeństwa zaletami umysłu, ale również

podejmował liczne wysiłki, by zdobyć środki potrzebne do rozpoczęcia kształcenia.

Wielu biografów podkreślało pobożność rodziców Marcina, chociaż umyka im fakt, iż

decyzja o wstąpieniu do nowicjatu zakonnego podjęta przez syna wywołała raczej

sprzeciw ojca, który chciał z syna uczynić prawnika. Trudno jednak odkryć wszystkie

pobudki kierujące jego motywami. Kształcenie dorastającego młodzieńca możliwe

stało się dzięki wsparciu udzielonemu, jak to często miało miejsce w tamtych

czasach, przez bogate osoby spośród stanu mieszczańskiego oraz arystokracji.

Finansowego oparcia udzieliła młodzieńcowi przepełniona miłosierdziem wdowa von

Cotta, u której Luter przez jakiś czas zamieszkał i dzięki której miał dużo czasu na

poświęcenie się nauce. Szła mu ona wyjątkowo dobrze i w Eisenach, i w Erfurcie,

gdzie zakończył naukę z najlepszymi lokatami, otrzymując „godność mistrza sztuk”.

Głowa młodego Marcina przepełniona była ambitnymi planami, cele jego działania

były dalekosiężne, górnolotne i nabrzmiałe od wiary we własne siły. Należało piąć się

w górę! W takim razie, jakie były powody wstąpienia do zakonu augustianów?

Nie powołany, ale porwany...

Powołanie jest łaską Boga, z którą współdziała wola człowieka. Rodzi się we wnętrzu

ludzkiego serca, ale kształtu nabiera poprzez działanie rozumu. Trudno

jednoznacznie odpowiedzieć na postawione pytanie. Biografowie niemalże

jednogłośnie zapewniają, w oparciu o słowa samego Marcina Lutra („ ...non tam

tractus, quam raptus... ” – „ nie tyle pociągnięty, co porwany ”), że decyzja o wstąpieniu

do zakonu była związana z chwilowym impulsem spowodowanym w 1505 r.

gwałtowną śmiercią jego przyjaciela Aleksego, zabitego w pojedynku, oraz burzą,

która dopadła idącego młodzieńca. W czasie nawałnicy, bojąc się o swoje życie, miał

podobno wzywać opieki św. Anny i złożyć przyrzeczenie wstąpienia do klasztoru.

Argumentacja dość pokrętna, chociaż należy podkreślić, że Luter był człowiekiem

niezwykle impulsywnym, całkowicie pozbawionym cnoty roztropności, podejmującym

decyzje nagle, bez rozwagi. Ludzie, którzy go znali, często byli świadkami przejawów

jego cholerycznego usposobienia, przez co był uważany za niezrównoważonego, a

przez niektórych nawet za opętanego. Jego choleryczna natura w połączeniu z

chorobliwą ambicją była zdaniem J. Maritaina wzorcowym przykładem posuniętego

do samodestrukcji egoizmu. Maritain tak pisał o charakterze Lutra:

Ten gwałtownik miał w sobie wiele dobroci, szlachetności, miękkości.

Przy tym niepohamowaną pychę i bezgraniczną próżność. Rozum nie

odgrywał u niego wielkiej roli. Jeśli pod nazwą inteligencji należy

rozumieć zdolność chwytania tego, co ogólne, rozróżniania istoty

rzeczy, posłusznego zdążania wzdłuż subtelnych szlaków

rzeczywistości – Luter inteligentny nie był, raczej ograniczony, przede

wszystkim uparty. Lecz w niezwykłym stopniu posiadał zmysł

konkretności, inteligencję praktyczną, przebiegłość oraz spryt, zdolność

spostrzegania zła u innych, sztukę wynajdywania tysiąca sposobów

wyjścia z kłopotliwej sytuacji i druzgotania przeciwnika.

Autor historii Kościoła ks. Rivaux pisał: „ był to człowiek ognisty i gwałtowny ”.

Luter powziął swoją decyzję nieodwołalnie, wbrew ojcu i radom licznych przyjaciół.

Jego zdanie było najważniejsze, bardziej chciał postawić na swoim niż pójść za

głosem powołania. Nie można również całkowicie odrzucić hipotezy, że wstąpienie

do zakonu było buntem Marcina Lutra przeciw władzy ojca, lub drugiej, upatrującej w

dziwnym powołaniu marzeń o łatwej karierze naukowej dla chłopskiego syna, którą

zapewnić miał Kościół. Nie sposób jednak znaleźć dostatecznych dowodów na

poparcie żadnej z tych hipotez.

Pycha w habicie

Syn ubogich wieśniaków z takim samym zapałem, z jakim pochłaniał traktaty

filozoficzne, rzucił się w wir życia zakonnego, które pochłonęło go do reszty. Luter

starał się być lepszy od innych zakonników, tak jakby mury klasztorne nie różniły się

od murów uczonego uniwersytetu. Zaczął osiągać godności dzięki przychylnemu

nastawieniu swojego przełożonego. Pisał o sobie w 1516 r.:

Potrzeba by mi właściwie dwóch sekretarzy, cały dzień jestem prawie

wyłącznie zajęty pisaniem listów... Jestem kaznodzieją w klasztorze i

refektarzu: co dzień wołają mnie do parafii, abym tam kazał; jestem

regentem studiów, wikarym okręgu, a więc jedenastokrotnym przeorem;

jestem kwestarzem ryb w Leitzkau, mandatariuszem w Torgau w

procesie parafialnego kościoła Herzbergu; jestem lektorem św. Pawła,

zbieram notatki o Psałterzu. Rzadko kiedy pozostaje mi pełny czas

potrzebny do odmówienia pacierzy i odprawienia Mszy.

„ Jestem... jestem... jestem... ”. Te wszystkie obowiązki pochłaniały Lutra do tego

stopnia, że jego chorobliwe ambicje egotyka pchnęły go na podobne tory życia

duchowego. Pisał:

Jeśli św. Augustyn wszedł do nieba przez mury opactwa, to i ja na to

zasługuję. Wszyscy moi bracia oddadzą mi słuszne świadectwo;

pościłem, czuwałem po nocach, posuwałem często umartwienie aż do

nadwątlenia mego zdrowia.

To prawda, ojciec Marcin starał się być znacznie lepszy od swoich współbraci w

postach, czuwaniach, modlitwach. Wielu zakonników nie darzyło Lutra sympatią,

zauważając, że mechanizmem jego życia duchowego była pycha. F. Kuhn, biograf

Lutra pisał:

Bracia nic nie rozumieli z tych jego smutków, myśleli, że chciał im

imponować swoją oryginalnością albo że był opętany przez szatana.

Luter swoim neurotycznym zachowaniem ugruntowywał ich w tym przekonaniu. W

czasie czytania Ewangelii o opętanym niemym człowieku, przerażony zakonnik

zaczął krzyczeć „ Ha! Non sum! Non sum! ”, po czym padł na posadzkę „jakby rażony

piorunem”. W duszy tego człowieka w istocie toczyła się walka; pokusy nie omijały

go, podobnie jak każdego innego zakonnika. Ale Luter pragnął być bezgrzesznym,

czystym, idealnym, doskonałym w dosłownym tego słowa znaczeniu! Chciał swój cel

osiągnąć sam, bez pomocy łaski Bożej i bez walki duchowej, której się bardzo

obawiał, bo ta ostatnia za każdym razem niweczyła jego wysiłki. W ogniu takiej batalii

rodziła się luterańska koncepcja zbawienia człowieka przez wiarę, na tej linii frontu

kształtowały się teoretyczne filary reformacji. Luter konfrontowany z cielesnością, z

ułomnościami natury ludzkiej, której nie chciał zaakceptować jako części natury

człowieka, doszedł do wniosku, że są one nie wynikiem grzechu pierworodnego, ale

– samym grzechem pierworodnym. Nabrał przekonania w oparciu o swoje

doświadczenia duchowe, że żaden człowiek nie jest w stanie zachować przykazań

Bożych, że czynić może tylko źle i nawet jego pragnienia są złe, bo ustawicznie

podlegają pożądliwośc i 1 . Z tego wynika, że człowiek nie posiada wolnej woli, bo czyż

może być wolną wolą permanentna grzeszność?... Dobre uczynki należało zdaniem

Lutra spełniać, bo tak nakazał Jezus, ale absolutnie nie mają one żadnego znaczenia

w dziele zbawienia ludzi. Usprawiedliwienie człowiek otrzymuje jedynie przez wiarę,

przez którą zbawcza i odkupiająca śmierć Chrystusa na krzyżu grzechy niszczy 2 . Jak

zauważyło szereg poważnych badaczy działalności Marcina Lutra, takich jak o.

Denifle OP, ks. H. von Grisar SI, K. Holl czy A. Jundt, poglądy te głosił w kazaniach

już w 1515 r. Turmerlebnis ('przeżycia w wieży‘ – moment olśnienia Lutra, w którym

„zrozumiał” zasadę usprawiedliwienia) opierało się na egoizmie, na pragnieniu

świętości przy jednoczesnej rezygnacji z walki duchowej, na utożsamieniu swojego

przypadku osobistego z powszechną prawdą teologiczną. Rację miał Maritain,

cytując za protestanckim badaczem Hollem, że Luter pragnął uczynić z siebie

człowieka uniwersalnego, nieświadomie zastąpić Chrystusa swoją osobą jako

przykładem do naśladowania. Konsekwencje tego myślenia miały okazać się

opłakane w skutkach.

(...) możnaby powiedzieć, że olbrzymia katastrofa, jaką Reformacja

protestancka stała się dla ludzkości, jest tylko wynikiem wewnętrznej

Mozgol Ryszard - Sola haeresis, czyli marny żywot Marcina Lutra.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: