Odbiorniki radiowe retro, cz.7.pdf
(
2303 KB
)
Pobierz
ep_02_075-076_radio_retro_cz7.indd
K U R S
Odbiorniki radiowe retro
Regeneracja, uruchamianie i strojenie, część 7
Badanie sprawności lamp radiowych
Po regeneracji skrzynki odbiornika przystępujemy do jego
uruchamiania. Wcześniej jednak należy wykonać szereg
niezbędnych czynności wstępnych, takich jak: wymiana
zniszczonych przewodów, naprawa styków w podstawkach
lampowych, zbadanie sprawności lamp, sprawdzenie i ewentualna
regeneracja potencjometrów, ponowne formowanie wszystkich
kondensatorów elektrolitycznych lub ich wymiana na inne
uformowane.
W pierwszej kolejności należy zba-
dać sprawność wyjętych z odbiornika
lamp i tych, które mamy zamiar uży-
wać podczas uruchamiania. W Interne-
cie znajdują się oferty sprzedaży pro-
fesjonalnych przyrządów pomiarowych
i próbników do badania lamp (np.
P506, P507, P507A, P508, P512 pro-
dukcji krajowej oraz Ł1–3, Ł3−3 pro-
dukcji rosyjskiej itd.). Przyrządy te są
jednak dość drogie, a niektóre z nich
są bardzo rozbudowane, gdyż zapew-
niają wykonywanie wielu pomiarów
(Ł1−3, Ł3−3).
Niektóre z wymienionych przyrzą-
dów są wyposażone w przełącznik
wybierakowy składający się z 9 po-
numerowanych wybieraków służących
do połączenia dowolnej nóżki lampy
do źródła zasilania (P506…P508) lub
posiadają łącznicę wtyczkową wraz
z kartami pomiarowymi dla każdego
typu lampy (P 512 oraz Ł 1–3 i Ł
3–3). Samodzielne zbudowanie takie-
go przyrządu w warunkach amator-
skich nie jest możliwe.
W polskojęzycznej literaturze, po-
cząwszy od drugiej połowy lat czter-
dziestych do lat siedemdziesiątych
ubiegłego wieku (także w EP9/2005),
ukazało się wiele publikacji dotyczą-
cych przyrządów do badania lamp,
które mogą być samodzielnie zbudo-
wane w warunkach amatorskich. Dla
przeciętnego kolekcjonera do urucha-
miania odbiorników retro taki przyrząd
jest całkowicie wystarczający, ponieważ
ostateczna decyzja o przydatności danej
lampy może być podjęta dopiero po jej
sprawdzeniu działania w odbiorniku.
Rys. 17. Pomiar zdolności emisyjnej
katody za pomocą omomierza
na ocena sprawności lampy powinna
być wykonana w odbiorniku w jej na-
turalnych warunkach pracy i po czasie
próby znacznie dłuższym niż czas ba-
dania przyrządem pomiarowym.
Nawet podczas badania lam-
py w przyrządzie profesjonalnym nie
wszystkie wady lampy są możliwe do
wykrycia na, przykład takie, jak ten-
dencja do powstawania oscylacji paso-
żytniczych w odbiorniku, wytwarzania
trzasków, czy zbyt duży poziom szu-
mów własnych. Po wykonaniu wstęp-
nych pomiarów lampę należy poddać
dalszej próbie już w odbiorniku. Jednak
musimy zawsze pamiętać, aby podczas
uruchamiania odbiornika nie wkładać
do podstawki lampy niesprawdzonej
wcześniej przyrządem pomiarowym.
Odbiornik radiowy nie może zastępo-
Niezbędne pomiary
Przyrząd do badania sprawności
lamp radiowych powinien umożliwić
przeprowadzenie następujących pomia-
rów kontrolnych:
• ciągłości i stanu włókna żarzenia
lampy,
• zdolności emisyjnej katody,
• stanu próżni w lampie,
• zwarć między poszczególnymi elek-
trodami,
• działania wszystkich elektrod, ze
szczególnym uwzględnieniem wpły-
wu siatki sterującej na prąd anodo-
wy, przy czym każdy zespół lampy
powinien być badany oddzielnie
(np. dla lamp podwójnych).
Jednak pozytywne wyniki tych po-
miarów kontrolnych nie dostarczają
wiarygodnej informacji o stanie lampy.
Bowiem najczęściej pomiary odbywa-
ją się przy napięciach na elektrodach,
odbiegających od wartości zalecanych
w katalogach i różniącymi się od napięć
roboczych odbiornika. Dlatego ostatecz-
Rys. 16. Przyrząd do wykrywania nie-
prawidłowości w obwodzie żarzenia
lamp
Rys. 18. Uproszczony schemat układu
do pomiaru zdolności emisyjnej kato-
dy prądem przemiennym
Elektronika Praktyczna 2/2006
75
K U R S
wać przyrządu pomiarowego, ponieważ
wadliwa lampa może spowodować roz-
ległe uszkodzenia innych elementów
obwodu, trudne potem do naprawy,
jak na przykład filtra pośredniej czę-
stotliwości.
nym w ten sposób obwodzie,
przy żarzącej się katodzie,
wskazówka omomierza wy-
chyli się proporcjonalnie do
zdolności emisyjnych katody.
Porównując wskazania dla
lampy pełnosprawnej tego
samego typu ze wskazania-
mi dla lampy sprawdzanej
można ocenić w przybliżeniu
zdolność emisyjną katody.
Taka metoda pomiaru może
służyć do wstępnej selekcji
lamp, przy braku odpowied-
niego przyrządu pomiaro-
wego. Taki prosty przyrząd
może być bardzo przydatny
przy zakupie lamp na baza-
rach staroci.
Pełniejsze badanie zdolności emisyj-
nej katody można przeprowadzić zasi-
lając lampę prądem przemiennym lub
stałym. Uproszczony schemat układu
pomiarowego, pokazano na
rys. 18
. Ba-
dana lampa jest zasilana z transformato-
ra sieciowego napięciem przemiennym
o wartości od 20 V do 30 V. Włączony
w obwodzie anodowym lampy rezystor
o rezystancji około 0,5 kΩ ma za za-
danie chronić miliamperomierz przed
ewentualnymi zwarciami w lampie.
Siatka sterująca wraz z katodą połą-
czone są z jednym końcem uzwojenia
żarzenia. Pozostałe siatki połączone są
z anodą. Przyrząd działa jako prostow-
nik jednokierunkowy i przez miliampe-
romierz będzie płynął prąd przy dodat-
niej połówce fali sinusoidy, czyli przez
10 ms. Zatem przyrząd mierzy prąd
wyprostowany przez lampę (włączoną
diodę), którego natężenie jest zależne
od zdolności emisyjnej katody.
W rzeczywistości żaden z istnieją-
cych przyrządów nie mierzy emisji
lampy, ani jej stopnia zużycia. Przyrząd
pokazuje czy przez badaną lampę prze-
pływa prąd anodowy w ściśle określo-
nych warunkach jej pracy. Oczywiście
katoda musi wyemitować odpowiedni
strumień elektronów, aby mógł popły-
nąć określony prąd anodowy w jedno-
znacznie zdefiniowanych warunkach
pracy lampy. Po wartości tego prądu
można oszacować zdolność emisyjną
katody. Układ pomiarowy pokazany na
rys. 18 jest zasilany napięciem prze-
miennym o wiele niższym niż napięcie
anodowe występujące w odbiorniku ra-
diowym. Określenie zdolności emisyj-
nych katody korzystniej jest przepro-
wadzać przy niskim napięciu zasilania
niż przy wysokim, ponieważ jeżeli ka-
toda ma słabe zdolności emisyjne, to
łatwiej jest to wykryć. Przy wysokim
Metody pomiaru
Przyrządy pomiarowe, profesjonalne
i zbudowane w warunkach amatorskich,
mają możliwość wykonywania pomia-
ru ciągłości włókna żarzenia lampy.
Ciągłość włókna żarzenia jest sygnali-
zowana wychyleniem wskazówki przy-
rządu lub zaświeceniem neonówki.
Taki pomiar można również wykonać
omomierzem, ale kiedy opracowywano
i produkowano tego typu przyrządy po-
miarowe omomierz nie był przyrządem
popularnym i tak łatwo dostępnym jak
obecnie. Natomiast bardzo trudne jest
wykrycie takich defektów obwodu ża-
rzenia lampy, jak zwiększenie jego
oporności obwodu na skutek wadliwe-
go mocowania wyprowadzeń do nó-
żek cokołu, zwarcia włókna wewnątrz
bańki lub w cokole. Na takie defek-
ty mogą być narażone lampy starszej
generacji, tzn. z cokołem wtyczkowym
(nóżkowym), bocznostykowym, oktalo-
wym i serii stalowej. Po kilkudziesię-
ciu latach złącze lutowane może ulec
korozji i pogarszają się parametry elek-
tryczne styku lutowanego.
Na
rys. 16
pokazano schemat pro-
stego układu pomiarowego do wykry-
wania nieprawidłowości w obwodzie ża-
rzenia lamp. Działanie przyrządu opiera
się na zasadzie równowagi w obwodach
mostka pomiarowego. Jeżeli oporno-
ści włókien żarzenia lampy badanej
L
b
i wzorcowej L
w
będą jednakowe, to
obie żaróweczki L
b
i L
w
będą się świe-
cić jednakowo i załączony przyrząd po-
miarowy nie wskaże żadnego przepły-
wu prądu. Jeżeli włókna żarzenia będą
miały różne oporności, to miliampero-
mierz wskaże przepływ prądu i wystą-
pi różnica w intensywności świecenia
żaróweczek. Przyrząd jest bardzo prosty
i tani. Ważne jest, że pomiar jest wy-
konywany przy żarzącym się włóknie
– nie na zimno jak omomierzem.
Najprostszą ocenę zdolności emi-
syjnej katody lampy (a właściwie czy
w ogóle katoda emituje elektrony) moż-
na przeprowadzić za pomocą omomie-
rza. Należy najpierw określić bieguno-
wość zacisków omomierza, następnie
jego zacisk dodatni połączyć z siatką
sterującą lampy. Zacisk ujemny należy
połączyć z katodą, co ilustruje schemat
zamieszczony na
rys. 17
. Pod wpły-
wem prądu przepływającego w utworzo-
Rys. 19. Schemat przyrządu do pomiaru prądu
anodowego lampy w konfiguracji triody
potencjale anody może bowiem wystą-
pić zjawisko „wyciągania” elektronów
z katody.
Modyfikacja omówionej metody po-
miaru polega na tym, że lampa nie
jest włączona w konfiguracji diody lecz
triody, ale nadal anoda jest zasilana
napięciem 20…30 V jak w poprzednim
układzie. Pozostałe siatki, za wyjątkiem
siatki sterującej, połączone są z anodą
lampy.
W zależności od zdolności emisyjnej
katody lampa przedstawia sobą więk-
szą lub mniejszą oporność i stąd wy-
stępują mniejsze lub większe wychyle-
nia przyrządu włączonego w obwodzie
anodowym. Przyrząd tego rodzaju jest
już bardziej rozbudowany i umożliwia
zbadanie wpływu siatki sterującej na
wartość prądu anodowego oraz po-
miar ciągłości włókna żarzenia. Bada-
nie ciągłości włókna jest bardzo istot-
ne w przypadku lamp starszej generacji
o katodzie żarzonej bezpośrednio. W ra-
zie przerwania części włókna, podwie-
szonego na wspornikach, może ono do-
tykać siatki sterującej i przy próbie na
zdolności emisyjnej lampy spowoduje
zwarcie międzyelektrodowe. Schematy
przyrządów pomiarowych wykorzystu-
jących tą zasadę pomiaru są opisane
w literaturze [1, 2, 3].
Na
rys. 19
pokazano schemat przy-
rządu pomiarowego do pomiaru prądu
anodowego lampy w konfiguracji trio-
dy. Przyrząd ten nie umożliwia wykry-
cia zwarć między poszczególnymi elek-
trodami lampy. Takie badanie można
przeprowadzić za pomocą omomierza
po wyjęciu lampy z podstawki, ale
tylko wtedy, gdy jest ona jeszcze gorą-
ca. Podczas badania omomierzem „na
zimno” ogół bardzo trudno jest wykryć
zwarcie między elektrodami.
Mieczysław Laskowski
76
Elektronika Praktyczna 2/2006
Plik z chomika:
codman46
Inne pliki z tego folderu:
Odbiorniki radiowe retro, cz.1.pdf
(3093 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.10.pdf
(3368 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.11.pdf
(2379 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.12.pdf
(413 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.13.pdf
(2279 KB)
Inne foldery tego chomika:
► Ghost USB Boot Hiren 15.2
● RADIOODBIORNIKI
2008
apki
Arduino
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin