WIELKOŚCI PODSTAWOWE – wielkości wyznaczające wymiary próbek jak również określające własności plastyczne i mechaniczne materiału zostały określone i zdefiniowane w normie PN-80/H-04310
Bezwzględne wydłużenie próbki po rozerwaniu (∆L[mm]) -∆L= Lu -Lo [mm]
Długość pomiarowa początkowa (Lo[mm]) –długość odcinka na roboczej części próbki na której określa się wydłużenie.
Długość próbki (Lt[mm]) – całkowita długość próbki
Długość pomiarowa końcowa (Lu[mm]) – długość pomiarowa próbki po zerwaniu
Największa siła (Fm [N]) –największa siła rozciągająca działająca na próbkę
Naprężenie rozrywające (Ru [Mpa]) –naprężenie odpowiadające działaniu siły Fu Ru= Fu/SU [mpA]
Naprężenie rozciągające (R [Mpa]) –naprężenie wyrażone stosunkiem siły F do przekroju początkowego próbki So
Powierzchnia przekroju początkowego próbki (So mm2) –powierzchnia przekroju poprzecznego próbki na długości pomiarowej mierzona przed rozerwaniem
Powierzchnia przekroju końcowego (Su mm2) - powierzchnia przekroju poprzecznego próbki w miejscu rozerwania
Podatność maszyny (K [mm/N]) –stosunek zmiany odległości między uchwytami maszyny wytrzymałościowej do zmiany obciążającej
Powiększenie skali wydłużeń (a) –stosunek Dl odczytanego na wykresie do rzeczywistego Dl próbki.
Siła odpowiadająca wyraźnej granicy plastyczności (Fe [N]) –siła przy której występuje wyraźny wzrost wydłużenia rozciąganej próbki :dla określonych materiałów rozróżnia się siłę FeH odpowiadającą górnej granicy plastyczności oraz siłę odpowiadającą dolnej granicy plastyczność
Siła rozerwania (Fu [N]) –siła rozciągająca w chwili rozerwania próbki
Siła rozciągająca (F [N]) –siła działająca na próbkę w określonej chwili badania
Średnica początkowa próbki (do[mm]) –średnica próbki na jej długości roboczej mierzona przed rozerwaniem
Średnica końcowa próbki (du[mm]) –średnica najmniejszego przekroju próbki w miejscu rozerwania.
Średnica próbki do wyznaczania wydłużenia równomiernego (dr[mm]) –średnica próbki po rozerwaniu mierzona na dłuższej części próbki w połowie odległości od miejsca jej rozerwania do końca długości pomiarowej
Współczynnik sprężystości wzdłużnej (E [Mpa]) –stosunek naprężenia R do odpowiadającego mu wydłużenia względnego Ap w zakresie w którym krzywa rozciąganie jest linią prostą
Względne wydłużenie próbki proporcjonalnej po rozerwaniu(Ap [%]) - Ap= ΔL/Lo *100 [%]
gdzie p- wskaźnik wielokrotności średnicy do lub wielokrotności 1.13 √So
Względne wydłużenie równomierne próbki okrągłej (Ar [%]) –Ar=do2-dr2 / dr2 *100 [%]
Względne przewężenie próbki (Z [%]) - Względne przewężenie próbki okrągłej Z= do2- du2 / do2 *100
Względne przewężenie próbki płaskiej Z= So - Su / So *100 [%]
Wyraźna granica plastyczności (Re [Mpa]) –naprężenia odpowiadające działaniu siły Fe Re=Fe/So [Mpa]
Rozróżnia się górną granicę plastyczności ReH w której naprężenie odpowiada pierwszemu szczytowi obciążenia , zarejestrowanemu przy badaniu materiału oraz granicę plastyczności ReL odpowiadającą najmniejszej wielkości naprężenia przy wyraźnym wzroście wydłużenia w przypadku gdy występuje więcej niż jedno minimum pierwszego z nich nie bierze się pod uwagę
Umowna granica sprężystości (R0,05 [Mpa]) –naprężenie odpowiadające działaniu siły rozciągającej wywołującej w próbce umowne wydłużenie trwałe x wynoszące 0,05% długości pomiarowej Le; w technicznie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się określenie granicy sprężystości przy wydłużeniach trwałych mniejszych niż 0,05% R0,05=F0,05 /So [Mpa]
Umowna granica plastyczności (R0,2 [MPa]) –naprężenie odpowiadające działaniu siły rozciągającej wywołującej w próbce umowne wydłużenie trwałe x wynoszące 0,2% długości pomiarowej Le; w technicznie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się określenie granicy plastyczności przy innych wydłużeniach trwałych w granicach 0,05-0,5% R0,2=F0,2 /So [Mpa]
Fm- wartość największej siły obciążającej Fu- wartość siły w chwili zerwania Fe- Wartość siły (sił) na granicy plastyczności FeH -siła odpowiadająca górnej wyraźnej granicy plastyczności FeL –siła odpowiadająca dolnej granicy plastyczności Re- wyrażna granica plastyczności ReH- górna granica sprężystości
ReL –dolna granica sprężystości RH- granica proporcjonalności R0,05 –umowna granica sprężystości
Rm- wytrzymałość na rozciąganie Ru – naprężenie rozrywające
Statyczna próba rozciągania metali ujęta normą PN-80/H-04310 polega na poddaniu odpowiednio ukształtowanej próbki działaniu siły rozciągającej w kierunku osiowym aż do jej zerwania.
CEL PRÓBY ROZCIĄGANIA –określenie
:własności wytrzymałościowych : -R0,05 –umowna granica sprężystości Re- wyraźna granica plastyczności
R0,2 –umowna granica plastyczności Rm- wytrzymałość na rozciąganie Ru -naprężenie rzeczywiste w chwili rozerwania E- współczynnik sprężystości wzdłużnej
:własności plastycznych materiału : -Z- przewężenie Ar- wydłużenie równoramienne Ap- wydłużenie względne
Uniwersalne (próby rozciągania, ściskania ,niektóre próby technologiczne) Napęd mechaniczny i hydrauliczny
Maszyna składa się z :-mechanizmu napędowego (wywołuje żądaną siłę i odkształcenia próbki z określoną prędkością) -urządzenia do pomiaru siły -układ uchwytów do mocowania różnych typów próbek
-urządzenia rejestrującego zależność odkształcenia próbki od obciążenia -obudowy o dostatecznie sztywnej konstrukcji
PRÓBKI – najczęściej stosuje się próbki o przekroju kołowym i prostokątnym (tzw. płaskie) Miejsce i kierunek pobierania odcinków próbnych z których wykonuje się próbki określa norma.
WPŁYW NIEKTÓRYCH CZYNNIKÓW NA WYNIKI PRÓBY: -szybkość rozciągania –sposób zamocowania próbki – kształt i wymiary próbki oraz rodzaje jej obróbki –rodzaj maszyny wytrzymałościowej –występowanie karbu
UNIEWAŻNIENIE WYNIKÓW PRÓBY: -na próbce tworzy się więcej niż jedna szyjka –próbka zerwała się poza długością pomiarową a obliczone wydłużenie nie odpowiada wymaganiom stawianym badanemu materiałowi – próbka zerwała się w miejscu rysy działki pomiarowej i nie wykazuje wymaganego przewężenia lub wydłużenia
LaSylka