Babbie Earl - Istota socjologii 02.pdf

(1059 KB) Pobierz
Istota socjologii
ROZDZIAŁ6
Kultura i społeczeństwo
W rok u 1968 w magazynie "Science" ukazałsięwciążważnydlasocjologiiartykuł
ekologa Garr etta H ardina The Tragedy ofthe Commons. Podjętyw nim pr zez Har dina
tematczylikonfliktmiędzyinteresamijednostekainteresemgrupowymbędziestale
obecnytakżew tejksiążce
Wiele lat temu angielskie, apotemrównieżamerykańskie słowo commons odnosiłosię
do trawiastychterenówbędącychwłasnościąpublicznąDzisiejszeBostonCommons są
na przykład parkiemalewcześniej tegotyputerenybytyużywaneprzez rolników
główniedowypasubydła.
Rolnicyszybkozauważyliżew ich indywidualnym interesieleżytoabyzwiększyć
swoje stadaJakożetrawanapastwiskach byłazadarmozdawałosiężeznacznie
większezarobkiwymagałyniewielewiększegonakładupracyGdyjednakwszyscy
rolnicypowiększyli swojestadanapastwiskachbyło coraz mniej miejsca. W rezultacie
krowyzaczęłydawaćcoraz mniejmlekaapewienodsetekbydłapadłzgłodu.
Wyobraź sobieżejesteśjednym z tychfarmerówZwiększyłeśswojestadownadziei
nawiększezarobkiJednakprzeznadmiarzwierzątnapastwiskuzacząłeśzarabiać
corazmniejnakażdejsztucebydłaCozrobiłbyśwtakiejsytuacji?
Zpunktuwidzeniajednostkipowinieneśwramach możliwościpowiększaćstado
Nawetjeżeli pojedynczezwierzębyłobymniejproduktywnetoogółemitakmiałbyś
więcejmięsai mlekadosprzedaniaDokładnie tak zrobili br ytyjscy rolnicy. Rezultat
byłoczywistynapastwiskachbyło jeszcze mniej miejsca, kr owy dawały jeszcze mniej
mlekaacorazwiększaichilośćzaczęłapadaćzgłoduTendestruktywnycykl
powtarzałsiędotądażterenyteprzestałysięnadawaćdowypasaniabydła.
Chociażmożnapoprostustwierdzićżebrytyjscyfarmerzybyligłupinależywyciągnąć
ztegowniosekZakażdymrazemjakzwiększaliswojestadamyślelioswoim własnym
interesie. Spójrzmyjaktodziała.
Załóżmyżejesteśmydwomabrytyjskimifarmeramiktórzywypasająswojekrowyna
tegotypupastwiskuKażdymapostozwierzątakażdakrowaprzynosiśrednio100
dolarówzyskuzmlekalubmięsaAlezpowodunadmiernegowypasukażdakrowa
byłaźródłemzarobkówwwysokościokoło 80dolarówOznaczatożewdanymroku
zarobiliśmypo8tys.dolarów
Kultura
Każdyznasocenia sytuacjęirobiplanynanastępnyrokJakożejesteśdorosłym
obywatelem, dochodzisz downioskużenienależyzabardzoobciążaćpastwiskoi te 8
tys. dolarówjestdlaciebiesumąstarczającąJajednakdochodzędownioskuże
powiększęswojestadoodwadzieściakrówabynadrobić straty,
Ponieważinniużytkownicypastwiskarównieżpostanowilizwiększyćswojestada
zaczynadochodzićdonadmiernegowypasuidochódzkażdejkrowy spada w danym
rokudo70dolarówOznaczatożetwojezarobkispadajądo7tysdolarówroczniea
mojerosnądopoziomu8400dolarówTwojarodzinabankrutujeiumierazgłoduMoja
nadal żyje i niszczypastwiskadoszczętnie
Chociażopistenmożebyłniecoprzesadzonytojednakistotarzeczywciążpozostaje
takasamaBardzoczęsto to, co przynosi zyski jednostce, ma dr amatyczne
konsekwencjedlaspołeczeństwajakocałościTragedia pastwisk jest analogiczna do
sytuacji pr zeludnienia w krajachtrzeciegoświataJeżelispytalibyściesięubogiejmatki
dlaczego ma tyle dzieci, to prawdopodobniebywamodpowiedziałaże(1) jej dzieci
będąsięniązajmowały nastarość albo (2) śmiertelność wśródnoworodkówjesttak
wysokażejeżeli by ichtyluniemiałatoniemiałabypewnościżektóreśdożyjewieku
dorosłegoOczywiściemaracjęw obu przypadkach. Jednakie w szerszej per spektywie
wielodzietnośćspowodujeprzeciążeniezarównogospodarkidomowejjaki gospodarki
całegokrajucowrezultaciesprawiżezaczniebrakowaćjedzenialudziestanąsię
corazbiedniejsiawskaźnikumieralnościnoworodkówtylkowzrośnie. W poprzednich
trzechrozdziałachobserwowaliśmyjakinteresyjednostekmogąbyćw konflik cie z
żądaniamigrupyorganizacjiczyinstytucjiTerazpociągniemytentemat najdalejsię
da: do skalispołeczeństwiichkulturZacznijmyodokreśleniategoco w nauk ach
społecznychrozumiesiępodpojęciem kultura.
Kultura
W socjologii i antropologii terminkulturaodnosisięzwykledocałokształtu
wzorcówinstytucjonalnychwspołeczeństwie- przekonańwartości i norm, a
takżeich symboli i artefaktówWydajemisiężepomocnąanalogiąmożebyć
porównaniekulturydanegospołeczeństwado osobowości jednostki. Gdy
dochodzimydownioskużeAmerykaniei Brytyjczycyróżniąsiępodwieloma
względamiorazżezarównojednijak i drudzy zdająsiębyćjakbyzinnego
świataniżafrykańscyBuszmeni, tomówimywłaśnieoróżnicachkulturowych
Bardziej formalna definicja kultury, generalnie uznawana przez badaczy
społecznychzostałasformułowanaprzezdwóchznanych antropologów,
Alfreda L. Kroebera i Clyde'a K1uckhohna (1952, s. J 81):
Kulturajestzłożona z jawnych i ukrytych wzorówzachowańnabywanych i
przekazywanych przez symbole i ich fizyczne wytworyrdzeniemkulturysą
tradycyjne(historycznieukształtowane)idee i połączone z nimi wartości
systemy kulturowemogąbyćuznawanezarównozawytworydziałańjak i
elementywarunkującedalszedziałania
Kulturęmożnawięc uznaćzapodzielanywzorzeczachowańjednostek (oraz
ichprzodków)należącychdodanegospołeczeństwaktóryodróżnia ich od
innychspołeczeństwMożecierównieżmyślećokulturze, jako o pewnym
sposobieżyciaWażnejestabypamiętaćżekulturaskładasięzinstytucji
takich jak te opisane w rozdziale 5.
Jużomawialiśmynajważniejszeelementyinstytucji(awięci kultury):
przekonaniawartościnormyisankcjeWartoprzezchwilęzastanowićsięnad
stopniemwjakimelementyinstytucjinaprzykładnormyograniczająnas, na
co dzień
Niektórenormysąusankcjonowane, jako prawaMożnabyzacząćod
standardowegozbioruprawktórezakazująmorderstwkradzieżygwałtów
włamańnapadówokaleczaniainnychzdradypaństwaczyteżśmieceniaw
miejscachpublicznychOgraniczeniaprędkościograniczenia wiekowe przy
zakupie alkoholu, przepisy podatkowe i akcyzowe czy zasady wynajmu
równieżsąformalnieustanowionyminormamiPrawaodnosząsiętakżedo
zachowań seksualnych, podbijania cen przez korporacje, skarg, co do reklam,
oszczerstwbezpieczeństwaproduktówiokrucieństwawobeczwierząt
Gdybyściewiedzielijaka liczba praw lokalnych, stanowych i federalnych
rządziwaszymcodziennymzachowaniemtozapewneniewyszlibyścieze
zdziwieniaprzezparędniWystarczyjeżelipowiemżetrudnojestprzeżyć
dzieńbezzłamaniajakiegośprawa- świadomieczyteżnie
Jednakżeliczbanormustanowionychprawniejestniczymwporównaniuz
ilościąnormnieformalnychSpójrzmydlaprzykładunacośtakbanalnegojak
jedzenie.
Wnaszymspołeczeństwieistniejąnormy, co dotegocowolnojeść(np
wołowinę)aczegonic(npkotów)Innenormydotyczątegoconależy
gotować(npkarczochy)aconależyspożywaćnasurowo(npsałata)
NiektórepotrawynależygotowaćinnepiecjeszczeinnesmażyćNiektóre
normymówiąnamotymcowolnołączyć(nppłatkikukurydziane i mleko), a
czego nie (np. purre ziemniaczane i masłoorzechowe)Niektórepotrawy
należyjeśćwidelceminnełyżkąainnemożnajeśćpalcamialeniewolnoich
zesobąmylić
Wymieniłemtutylkokilkanormdotyczącychspożywaniaposiłkówmam
bowiemwrażenieżegdybympociągnąłtęlistęjeszczedalej
Kultura
Tu wpędziłbymwasw depresjęsamąilościąregułwtejjednejdziedziny życia,
chociażmoglibyścierównieżnaprzykładpoczućsiędowartościowanitymże
takwieleznichznacieWkażdymrazieprawdajesttakazesetkijeżelinie
tysiącenormdyktująnamcoijakwolnonamjeśćwnaszymspołeczeństwie
Takąlistęnormmożnastworzyćw stosunku do wielu innych rzeczyubrań
rozmówzakupówprowadzenia samochodu, posiadanych zwierząt
domowych, wych owywania dzieci, chodzenia na randki, fryzur, pracy, muzyki,
literaturysztukiobrzędówreligijnychnaszychhobbywystrojuwnętrz
sportuhazarduszkołykucharskiejwalknapięściczyzachowania w obozie
treningowymkorpusuamerykańskiejpiechotymorskiej - abywymienićtylko
kilkamożliwościNiezależnieodtegocosięrobiludziedookołanasmają
oczekiwaniawzględemtego jak to zrobimy.
Ogromnailośćnormjakieistniejąłączniezsankcjamiwartościamii
przekonaniamiomówionymiwrozdziale 5składająsięnanasząkulturę
Niektórejejelementysąściślepołączonezważnymiinstytucjamijak rodzina,
rządsystemedukacji, (innezdająsiębyć zupełnie przypadkowe jak opisane
wcześniejwstawaniena Alleluja w oratorium Handla).
Oczywistąsprawąjesttożekulturyinnychspołeczeństwróżniąsięmiędzy
sobąWidaćtonaprzykładziekażdegozwyczajuktóryomawialiśmy
Porównajmypokrótcetradycyjnespołeczeństwojapońskiezewspółczesnym
społeczeństwemamerykańskimPrzykładowopomyślcieo różnicach
dotyczącychspożywaniaposiłkówJeżelipisalibyśmyonormach
obowiązującychw Japonii, wspomniane wcześniejłyżkiiwidelce
zastąpilibyśmypewniepałeczkamiajedzeniesurowejkałamarnicy
przestałobybyćczymśdziwnym
WartościamerykańskieijapońskieróżniąsięodsiebieJapończycy, na
przykładceniąsobiebardziejpracęwzespolepodczasgdyAmerykanie
oddanisąideiindywidualizmuodczasówkiedypionierzyidącynazachód
uważaliżetrzebarobićtocodonasnależyażpookreshipisowskiego "rób
co chceszzlatsześćdziesiątychisiedemdziesiątychXXwieku
TaksamoznajdziemywieleróżnicdotyczącychprzekonańPrzez2500 lat
Japończycywierzyliwboskiepochodzeniecesarzagdytymczasem w Ameryce
prezydent(ktokolwiekbynimbył)jestzwyczajnymczłowiekiemimatakie
samewadyjakkażdyznasChociażzazwyczajwyrażamysięzsympatiąo
Jerzym Waszyngtonie czy Abrahamie Lincolnie
tojednaktrudnobędzieznaleźćkogośktouznaReaganaBushaczyClintona
zaosobęboskiegopochodzenia.
Wielelattemusocjologowieczęstomówilio charakterze narodowym i
osobowościmodalnej w odniesieniu do tego zjawiska. Gdy mówimyo
pozytywnymwartościowaniuindywidualizmuw społeczeństwie
amerykańskimłatwojestprzejśćdomyśleniaotymżetypowy" Amerykanin
jest indywidualistąPodobniemożemyuważaćżetypowyJapończykjest
uprzejmytypowyWłochemocjonalnyatypowyNiemieczasadniczyW
ostatnichlatachsocjologowieodchodziliodtakichpojęćjakożeczęstodają
onebłędnyobrazsugerującyżewszyscyczłonkowiedanegospołeczeństwasą
do siebie podobni.
Chociażmożnaogólniemówićo kulturze danegospołeczeństwataknaprawdę
każdezewspółczesnychspołeczeństwjestpodtymwzględemzłożone
Przykładowokulturaamerykańskazawiera w sobie kultury rozmaitych grup
etnicznychMeksykanówJapończykówŻydówKubańczykówChińczyków
czyPortugalczykówSocjologowieużywająterminu subkultura, abyopisać
kulturyróżnychgrupspołecznychprzyczymnależydodaćżerównież
subkultury niesątworamihomogenicznymi i posiadająrozmaiteodmiany
Zagrożeniestereotypizacjąwszystkichczłonkówdanegospołeczeństwaczy
danejsubkulturydodatkowozwiększaprzekonanieżeniektórewzorce
kulturowesąlepszeodinnychPoglądwedługktóregouznajemywłasną
kulturęzalepsząodinnychsocjologowienazywająetnocentryzmemKiedy
wspomniałemprzedchwiląojedzeniusurowejkałamarnicy, to mogliście
poczućpewneobrzydzenieJeżeli nietomożeodrzuciłobywasjedzeniemięsa
psiegożywychrobakówczydżdżownicSąkulturyktórezawierajątakie
wzorceimyślężeciężkowambędzieuznaćjezapoprostu inne od tych
obowiązującychwnaszymspołeczeństwie
NiewszystkierządysądemokratyczneiczasamitrudnojestAmerykanom
podejśćdomonarchiiteokracji czy totalitarnych dyktatur, jako do innych
sposobówrządzeniakrajemPodobnieAmerykaniewiedzążekapitalizmjest
tylko jednymzwielusystemówgospodarczychnaświeciejednakniebyliby
zbytskłonnistwierdzićżekomunizmczysocjalizmsąrównie sensownymi
możliwościami
WeźmypoduwagęreligięJeżelimaszwłasnesilneprzekonaniawzględem
tegowcowierzyćtozapewnetrudnocibędziezaakceptowaćinnewierzenia,
jako równoważneJeżeliniejesteśosobąreligijnątonieznaczywcależeten
problemcięniedotyczyPrawdopodobnietrudnocibędzieuznaćza
prawomocną jakąkolwiek zinstytucjonalizowanąformęwierzeńTowszystko
są przykład etnocentryzmu.
Etnocentryzm ma dwie zasadnicze wady: indywidualną i społecznąNa
poziomie indywidualnymetnocentryzmdziałajakklapkinaoczyktóre

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin