Karel Lewit terapia w rehabilitacji chorób narządu ruchu.doc

Kareł

TERAPIA MANUALNA

W REHABILITACJI CHORÓB NARZĄDU RUCHU

WYDANI E TRZECIE

Poprawione i uaktualnione Pod redakcją dr n. med. Jerzego STODOLNEGO

Ł NATURA

Wydawnict

Technika manipulacji kręgosłupa przedstawiona przez Hipokratesa. Repozycja kręgów przez teraneute
stojącego na plecach pacjenta, z trakcją przy użyciu specjalnej machiny rozc^ą^Y^ pochoS
z komentarza do prac Hipokratesa, autorstwa Apolloniusa z Kition.              P

Reprodukcja za zgodą Biblioteca Medicea Laurenziana, Florencja.

TERAPIA MANUALNA

W REHABILITACJI CHORÓB NARZĄDU RUCHU

Wydanie trzecie poprawione i uaktualnione

MD, DSc, Profesor Uniwersytetu Karola; Konsultant Centralnego Instytutu Zdrowia Kolejnictwa w Pradze

Redakcja wydania polskiego: drn med JERZY STODOLNY

WYDAWNICTWO       T ZŁ   NATURA"

Kielce

SPIS TREŚCI

OD REDAKTORA .................................7

PRZEDMOWA ......................................11

PODZIĘKOWANIA............................. 13

1 WPROWADZENIE ...........................15

Historia ...................................................19

2 ROZWAŻANIA TEORETYCZNE... 25

Aspekty morfologiczne............................... 25

Uzasadnienia teoretyczne istoty manipulacji............................................. 26

Aspekty funkcjonalne............................. 28

Kliniczne aspekty ograniczenia ruchomości segmentamej...................... 29

Gra stawowa (joint play) oraz ograniczenie ruchomości (zablokowanie)................... 30

Ograniczenia ruchomości a zmiany odruchowe.............................................. 31

Zablokowanie jako zjawisko stawowe... 32 Hipoteza mechanizmu powstawania zablokowań stawowych i ich manipulacji 33 Efekty zabiegów manualnych.................34

Prawdopodobne przyczyny zablokowań w segmentach ruchowych kręgosłupa... 34 Kolumna kręgosłupa i jej funkcje.......... 37

Zaburzenia funkcji (zablokowania)

w wieku dziecięcym ................................ 40

Możliwe konsekwencje zablokowań

w obrębie segmentów kręgosłupa ......... 43

Znaczenie zaburzonych wzorców (stereotypów) ruchowych....................... 44

Mechanizmy patogenetyczne zaburzeń wzorców ruchowych............................... 47

Znaczenie hipermobilności konstytucjonalnej.................................... 51

Znaczenie tkanek miękkich ....................52

Rola czynników reflektorycznych w pato­genezie bólu związanego z zaburzeniami funkcjonalnymi....................................... 53

Ból korzeniowy..........................................56

Termin „odkręgosłupowy"..........................57

Wnioski.................................................... 57

3 ANATOMIACZYNNOŚCIOWA ORAZ BADANIE RADIOLOGICZNE KRĘGOSŁUPA............................. 59

Diagnostyka zmian morfologicznych.... 59

Diagnostyka zaburzeń czynnościowych (analiza ruchomości).............................. 59

Badanie radiologiczne odcinka lędźwiowego kręgosłupa i miednicy............................. 61

Ocena radiologiczna statyki odcinka lędźwiowego kręgosłupa....................... 61

Miednica................................................. 70

Odcinek lędźwiowy kręgosłupa.............. 73

Odcinek piersiowy.................................. 78

Odcinek szyjny kręgosłupa..................... 81

4 BADANIE FUNKCJI LOKOMOTO-RYCZNYCH l ICH ZABURZEŃ.........105

Historia choroby.................................... 105

Badanie kliniczne...................................107

Zespoły korzeniowe.................................. 114

Badanie ruchomości................................. 114

Badanie kończyn dolnych i miednicy........... 117

Badanie odcinka lędźwiowego kręgosłupa.. 126 Badanie odcinka piersiowego kręgosłupa iżeber.................................................130

Badanie odcinka szyjnego kręgosłupa........ 134

Badanie stawów kończyn ..................... 141

Badaniestawówskroniowo-żuchwowych... 146 Diagnostyka zaburzeń równowagi.............. 147

Badanie zaburzeń funkcji mięśni................ 149

Badanie hipermobilności

(zakresu ruchomości stawów)................... 156

Badanie koordynacji ruchowej

(wzorce motoryczne)................................ 161

Badaniesposobu(stereotypu)oddychania... 166 Zespoły zaburzeń mięśniowych................. 166

Testowanie (badanie kontrolne)................. 168

Metodyka badania objawów w aspekcie typowych łańcuchów powiązań................. 169

Podejście czynnościowe...........................174

Problemy diagnostyki różnicowej............... 176

5 WSKAZANIA DO LECZENIA ....179

Metody leczenia.................................... 179

Strategia i taktyka postępowania terapeutycznego.................................... 192

Wnioski................................................. 193

6 TECHNIKI LECZNICZE...........195

Zabiegi manualne dotyczące stawów... 195 Stawy kończyn...................................... 200

Kręgosłup............................................. 213

Kręgosłup lędźwiowy............................ 215

Miednica............................................... 218

Kręgosłup piersiowy............................. 221

Żebra.................................................... 227

Kręgosłup szyjny.................................. 230

Automobilizacje.................................... 236

Techniki pośrednie funkcjonalne (functional technigues)......................... 245

Napięcie i przeciwnapięcie

(strain and counterstrain)....................... 246

Zabiegi manualne w obrębie

tkanek miękkich.................................... 247

Stymulacja eksteroceptywna

-głaskanie (H. Hermach)......................... 254

Poizometryczna relaksacja mięśni - PIR.... 256

Zabiegi terapeutyczne dotyczące poszczegól­nych mięśni oraz ich przyczepów.............. 258

Ćwiczenia usprawniające...................... 286

Trening normalizujący najważniejsze stereotypy (wzorce) ruchowe................ 292

Sposoby stabilizacji............................. 300

Uwagi dotyczące terapii reflektorycznej.. 301

7 ASPEKTY KLINICZNE ZABURZEŃ FUNKCJI NARZĄDU RUCHU.... 303

Bóle grzbietu......................................... 303

Bóle rzekomokorzeniowe oraz bóle związa­ne z zaburzeniami funkcji motorycznej kończyn górnych.................................................. 320

Zespół szyjno-czaszkowy...................... 326

Zaburzenia równowagi......................... 330

Zespół „górnego kwadrantu"................ 336

Wgniecenie podstawy czaszki (impressio basilaris) i zwężenie szyjnego odcinka kanału kręgowego................................. 336

Zespoły korzeniowe.............................. 337

Powiązania kręgosłupowo-narządowe (viscerovertebralne).............................. 344

Zaburzenia pourazowe......................... 352

Kliniczne objawy zablokowań w obrębie głównych połączeń stawowych.............. 354

8 PROFILAKTYKA..................... 359

Znaczenie problemu............................. 359

Zasady profilaktyki................................ 360

Uprawianie sportu................................ 363

Ubiór i nadwaga.................................... 364

Leczenie manualne jako sposób profilaktyki............................................. 365

9 PROBLEMY ORZECZNICZE... 367

Znaczenie urazu w problemach orzeczniczych....................................... 369

Mechanizm urazu................................. 369

Następstwa urazu................................. 370

10 PERSPEKTYWY TERAPII MANUALNEJ DZISIAJ l W PRZYSZŁOŚCI.............. 373

BIBLIOGRAFIA........................... 377

6

INDEKS....................................... 413

OD REDAKTORA

We współczesnej medycynie niewiele jest oso­bowości naukowych, o których można powiedzieć, że są współtwórcami całej gałęzi wiedzy. Wiedzy, którą sami po części zbadali, opracowali jej pod­stawy teoretyczne, przekonali do niej środowisko medyczne i potrafili wprowadzić do praktyki lecz­niczej. Jeszcze mniej jest naukowców, którzy nie tylko stworzyli system terapeutyczny, ale wprowa­dzili wiodący w świecie system szkolenia i zbudo­wali swoją "szkołę", a w dodatku dokonali tego za życia, mogąc się cieszyć swoim sukcesem.

Taką postacią jest profesor Kareł Lewit, czło­wiek fascynujący, o niezwykłej osobowości, rene­sansowych zainteresowaniach, naukowiec, wspaniały lekarz, poliglota, znawca muzyki i podróżnik. Czło­wiek o niezwykłej inteligencji, wiedzy i pamięci, potrafiący po latach zwracać się do swoich uczniów zagranicznych po nazwisku, a jednocześnie niesły­chanie przyjazny, pogodny, towarzyski, łamiący na­tychmiast wszelkie dystanse.

Wydanie w języku polskim najnowszej edycji jego podręcznika jest doskonałą okazją do przed­stawienia czytelnikom osoby prof. Lewita w poświę­conej Mu specjalnej nocie redakcyjnej. Jako redak­tor edycji czynię to z tym większą przyjemnością, że mam zaszczyt być uczniem, a także przyjacielem Profesora. Jednocześnie traktuję to jako wyraz wdzięczności całego polskiego środowiska specja­listów zajmujących się medycyną manualną, które w zasadzie Profesorowi zawdzięcza swoje istnienie.

Jak na osobę nieprzeciętną prof. Lewit ma tak­że niezwyczajny życiorys. Urodził się w 1916 roku w Lublanie, gdzie jego ojciec był zatrudniony w szpitalu zakaźnym. Po I wojnie światowej wraz z rodziną przeniósł się do Pragi, tam skończył gim­nazjum i rozpoczął studia medyczne. Naukę prze­rwał wybuch II wojny i emigracja do Paryża. W latach 1939 - 1945 służył w wojsku we Francji i Anglii, brał udział w ofensywie w Normandii a następnie w wyzwalaniu kolejnych krajów spod okupacji hitlerowskiej. Po wojnie kontynuował studia, a po ich zakończeniu, doktoryzował się w 1946 r. Przez następnych kilkanaście lat praco­wał w klinice neurologicznej prof. Hennera w Pra­dze, specjalizując się zarówno w zagadnieniach

neuroradiologii, jak i w problematyce chorób krę­gosłupa. W 1956 r. obronił pracę habilitacyjną.

Już od początku swojej działalności lekarskiej, na przełomie lat 40 i 50-ych, interesował się za...