Biologia - Wypracowanie Roztoczański PN.odt

Położenie woj. lubelskie
 

Data utworzenia: 1974
 

Powierzchnia: 84,83km²
-leśna 81,02km²
-uprawna 2,04km²
-wodna 0,53km²
 

Powierzchnia ochrony
-ścisłej 8,06km²
-częściowej 73,2km²
-krajobrazu 3,57km²

Długość szlaków turystycznych: 53,3km

Liczba turystów odwiedzających rocznie: 100 tysięcy

Siedziba: Zwierzyniec

Główne

              Roztoczański Park Narodowy – utworzony w 1974 r., jest jednym z 23 parków narodowych na terenie Polski – położony na Roztoczu. Siedziba dyrekcji parku i muzeum przyrodniczego znajduje się w Zwierzyńcu. Godłem parku jest konik polski typu tarpan.

Historia Roztoczańskiego Parku Narodowego

              Tradycje ochrony przyrody na Roztoczu sięgają końca XVI w. kiedy obszar ten włączono do Ordynacji założonej przez Kanclerza Jana Zamoyskiego. Wówczas utworzono tutaj "zwierzyniec" otoczony wysokim parkanem o długości ok. 30 km. Obejmował on powierzchnię obecnego obw. ochr. Bukowa Góra oraz część obwodu ochronnego Florianka w granicach dzisiejszego Roztoczańskiego Parku Narodowego. W zwierzyńcu tym trzymano jelenie, dziki, wilki, rysie, żbiki i tarpany. Z braku funduszy "zwierzyniec" zlikwidowano pod koniec XVIII bądź na początku XIX w., a zwierzęta wypuszczono do otaczających lasów, a także rozdano okolicznym mieszkańcom.

              Mimo likwidacji "zwierzyńca" kultywowano w dalszym ciągu tradycje ochrony przyrody tego regionu. Teren ten bowiem stale przyciągał licznych badaczy, którzy to dostrzegając dużą wartość przyrodniczą Roztocza wszelkimi sposobami starali się go chronić. To właśnie dzięki nim od I połowy XX w. powstawały rezerwaty chroniące cenne stanowiska roślinne, aż w końcu, po wielu latach starań, w 1974 roku powołano tu Roztoczański Park Narodowy.

              Roztoczański Park Narodowy zlokalizowany na Roztoczu Środkowym, objął swymi granicami jedne z najcenniejszych wartości przyrodniczych tego regionu. Swoją unikalność Roztocze, a tym samym i Park, zawdzięcza licznym procesom jakie zachodziły tutaj na przestrzeni dziejów. To właśnie one wycisnęły swoje piętno na organizmach zasiedlających ten teren. Specyficzny klimat Roztocza, przeplatanie się ciepłych i zimnych mas powietrza, zadecydowały o charakterze wykształconej tu szaty roślinnej. Ona z kolei stworzyła odpowiednie siedlisko dające ogromne możliwości rozwojowe dla różnych grup systematycznych zwierząt.

Geologia, geomorfologia i gleby

              Park znajduje się w urozmaiconym krajobrazie Roztocza Środkowego w dolinie górnego Wieprza. Jest to obszar oddzielający Wyżynę Lubelską od Kotliny Sandomierskiej o zróżnicowanej budowie geologicznej. Garb Roztocza budują skały górnokredowe (opoki, gezy i margle). W strefie krawędziowej występują utwory trzeciorzędowe.

              Utwory czwartorzędowe cienką pokrywą zalegają w Dolinie Wieprza i Padole Zwierzyńca. Główne typy rzeźby to zrównanie wierzchowinowe, ostańce, krawędzie, padoły i doliny. W części północnej parku wśród gleb przeważają rędziny i pararędziny brunatne. Na pozostałym terenie jest większe urozmaicenie, przy czym największą powierzchnię zajmują piaszczyste gleby bielicowe właściwe.

Fauna

              Z dużych ssaków na terenie parku występują: jelenie, sarny, dziki, wilki, rysie, lisy, kuny, borsuki. W 1979 roku reintrodukowano bobry, które zadomowiły się w dolinie rzeki Wieprz. W 1982 roku do parku sprowadzone zostały koniki polskie będące potomkami dawnych dzikich koni leśnych - tarpanów. Drobne ssaki reprezentują chronione gatunki owadożernych: ryjówka aksamitna i mała, zębiełek białawy oraz liczne gatunki nietoperzy. Żyją tu także: orzesznica, popielica, koszatka.

Spośród około 190 gatunków ptaków spotykanych na terenie parku na uwagę zasługują: orlik krzykliwy, trzmielojad, bocian czarny, liczne dzięcioły (w tym rzadko występujący dzięcioł białogrzbiety), muchówka mała i białoszyja, gołąb siniak, czyż oraz pliszka górska. Gady reprezentują jaszczurki (zwinka, żyworodna i padalec - dość często odmiany turkusowej), żmija zygzakowata i zaskroniec oraz rzadko spotykany żółw błotny. Z płazów warto wymienić traszkę grzebieniastą, rzekotkę drzewną, grzebiuszkę ziemną, ropuchę zieloną i kumaka nizinnego oraz żabę śmieszkę. Interesująca jest także fauna bezkręgowców parku, a szczególnie świat owadów, spośród których tylko samych chrząszczy jest ponad 2000 gatunków.

Flora

              Flora naczyniowa parku liczy około 700 gatunków, w tym liczne górskie (min. tojad dzióbaty, czosnek siatkowaty), borealne (widłak wroniec, zimoziół północny, pomocnik baldaszkowy), pontyjskie (szczodrzeniec ruski) oraz atlantyckie (rosiczka pośrednia, sporek wiosenny, sit sztywny, żarnowiec miotlasty, szczotlicha siwa itd.). Na terenie parku występuje około 400 drzew pomnikowych.

              W parku wyróżniono 19 zespołów leśnych i szereg zbiorowisk niższej rangi, z których najcenniejsze to wyżynny bór jodłowy i buczyna karpacka zajmujące około 35% powierzchni leśnej. Jodły osiągają w nich najwyższe wymiary w Polsce (50 m wysokości, 470 cm obwodu i do 20 m³ masy drzewnej). Spośród innych na uwagę zasługują: świetlista dąbrowa, grąd subkontynentalny, łęg jesionowo-olchowy, kontynentalne torfowisko wysokie, ols porzeczkowy, a także różne typy borów sosnowych. Na roślinność nieleśną składa się 28 zespołów i 12 zbiorowisk.

Wody

              Główny ciek wodny Roztocza Środkowego i parku to rzeka Wieprz. Na odcinku przepływającym przez teren parku sklasyfikowana jest w II klasie czystości. Z terenu parku biorą początek strumienie: Szum (2,5 km) i Świerszcz (9,0 km) odprowadzające swe wody do Tanwi i Wieprza. Wody potoku Świerszcz zasilają kompleks stawów Echo oraz staw w centrum Zwierzyńca.
 

Zagrożenia, kultura materialna i turystyka

              Kompleksy leśne parku podzielone są licznymi, głęboko wcinającymi się enklawami i półenklawami gruntów nieleśnych, których łączna powierzchnia przekracza 600 ha. Grunty te w połączeniu z obszarami zajętymi przez fragmenty lasów państwowych i prywatnych powodują silne rozczłonkowanie terenu parku oraz znacznie utrudniają prowadzenie skutecznej ochrony. Przez park przebiegają 2 linie kolejowe i 5 odcinków dróg publicznych, stanowiących istotne zagrożenie dla przyrody parku.

              Historia Roztocza i obszaru parku jest ściśle związana z powstałą w 1589 roku Ordynacją Zamojską. Kultura materialna regionu jest bogata. W Zwierzyńcu jest zespół budynków, w których mieściła się administracja Ordynacji. W starannie odremontowanym domu plenipotenta (zarządcy Ordynacji) mieści się obecnie siedziba dyrekcji parku.

              Uwagę zwraca także pięknie architektonicznie wkomponowana w otoczenie bryła wybudowanego w 1994r. Ośrodka Edukacyjno - Muzealnego. Ośrodek jest czynny codziennie w wyjątkiem poniedziałków. Wszystkim zwiedzającym proponuje: wystawy przyrodnicze i artystyczne, wycieczki z przewodnikiem, projekcje filmów przyrodniczych, zajęcia dydaktyczne dla dzieci i młodzieży, szeroką informację turystyczną oraz zaprasza do korzystania z bogatych zbiorów bibliotecznych i czytelni. W trzeci czwartek każdego miesiąca organizowane są "Wykłady otwarte" prowadzone przez specjalistów z różnych dziedzin przyrodniczych.

              Przez teren parku przebiega pięć szlaków turystycznych: centralny, krawędziowy, partyzancki, roztoczański i szlak obwodnica RPN im. A. Wachniewskiej. Dla turystów udostępnione jest dziewięć pieszych ścieżek poznawczych oraz trasa rowerowa do Florianki.

              Obszary parku i przyległe tereny były miejscem walk Powstania styczniowego, I i II wojny światowej, czego dowodem są mogiły w Zwierzyńcu i okolicy.