Jerzy J. Wiatr Socjologia polityki

CZĘŚĆ I

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Rozdział 1 Przedmiot i zakres socjologii polityki [s. 11 – 20]

Socjologią polityki jest ta część teorii socjologicznej, która zajmuje się wyjaśnianiem zjawisk walki o władzę i sprawowania władzy, gdyż one właśnie stanowią istotę polityki.

Polityka to dziedzina walki o władzę (Bendix, Lipset)

W Polsce dziedzina ta występuje pod nazwą „socjologia stosunków politycznych” (Julian Hochfeld), na zachodzie zaś jako „socjologia polityczna” lub „socjologia polityki” (Sartori). Sam Wiatr wprowadził rozróżnienie pomiędzy socjologią polityczną i socjologią stosunków politycznych.

Socjologia polityczna – to socjologiczne objaśnienie zjawisk władzy oraz taka interpretacja ogólnej teorii socjologicznej, która problemom władzy nadaje im uprzywilejowane, centralne miejsce.

Socjologia stosunków politycznych – jest czymś szerszym, mianowicie wyodrębnioną częścią socjologii wyjaśniającą zjawiska walki o władzę i sprawowania władzy w zinstytucjonalizowanych formach życia społecznego przez wskazanie społecznych podstaw tych zjawisk i ich wpływu na życie społeczeństwa.

Socjologię polityki wyróżnia uwzględnianie w bardzo poważnym stopniu związków między polityką, a całokształtem życia społecznego nie zaś rezygnacja z analizy polityki w jej różnorodnych (nie tylko socjologicznych) uwarunkowaniach. Socjologia polityczna to pewien sposób rozumienia polityki i społeczeństwa w ich wzajemnym związku, ale nie redukcja całej interpretacji polityki od uwarunkowań społecznych, kosztem uwarunkowań geopolitycznych, biologicznych czy politycznych.

              Istniej związek socjologii politycznej z socjologią stosunków politycznych, ale nie identyczność. Socjologia polityczna to teoretyczna podstawa socjologii polityki, która obejmuje swym zakresem zarówno, ogólne interpretacje teoretyczne oraz szereg twierdzeń szczegółowych.

              Rozróżnienie między socjologią polityczną, a socjologią stosunków polityki jest rzadkie. Częściej spotykane jest rozróżnienie między socjologią polityczną i socjologią polityki, a nauką o polityce. Część socjologów socjologię stosunków politycznych traktuje jako naukę o polityce (np. Hochfeld). Inni starają się znaleźć dla nauki o polityce tylko jej właściwy zakres.

Meynaud Jean

o         redukcja zakresu socjologii stosunków politycznych

§          N.O.P. to całościowa analiza życia politycznego

§          S.P. studia nad zachowaniem politycznym i biurokracją

Bendix, Lipset

o         ujęcie instytucjonalne

§          N.O.P. wychodzi od państwa i bada jak wpływa ono na społeczeństwo

§          S.P. wychodzi o społeczeństwa i bada jak wpływa ono na państwo (instytucje)

Nieredukcjonistyczna socjologia polityki musi spełniać następujące zasady metodologiczne:

1.        umiejscawiać omawiane koncepcje doktrynalne w kontekście konkretnych sytuacji historycznych i społecznych, odczytanie ich genezy i funkcji z punktu widzenia układu sił społecznych, w którym pojawiają się i którego umacnianiu (lub zmienianiu) służą;

2.        zastosowanie interpretacji „realistycznej”, to jest konfrontowanie założeń doktrynalnych z rzeczywistym funkcjonowaniem instytucji politycznych i z rzeczywistym zachowaniem politycznym obywateli;

3.        wykorzystanie w toku przeprowadzonego dowodu wzajemnie się uzupełniającej dokumentacji z zakresu myśli politycznej, prawa państwowego z jednej strony, zaś socjologii politycznej i empirycznie uprawianej nauki politycznej z drugiej.

Socjologia polityki to jedna z nauk politycznych, których dorobek to podstawa empiryczna nauki o polityce. Socjologia polityczna natomiast to jedna z podstawowych interpretacji teoretycznych, która jedynie zespolona z innymi stanowić może teorię polityki, czyli naukę o polityce.

Ryszka Franciszek „Nauka o polityce” ujmuje temat równocześnie z punktu widzenia różnych podejść teoretycznych (ekonomii politycznej, teorii państwa i prawa, teorii stosunków międzynarodowych oraz dyscyplin granicznych tj. geografii politycznej czy biologii politycznej (biopolityki), która jest próbą empirycznego  zbadania wpływu jaki na zachowania polityczne wywierają biologiczne cechy organizmu.

Przedstawiciele biopolityki:

§          Konrad Lorenz (pracował dla Hitlera) – poszukiwanie wspólnych cech w zachowaniu politycznym ludzi i zachowaniu zwierząt

§          Robert Ardrey opracował koncepcję „instynktu terytorialnego”

§          Albert Somit i Jean A. Laponce – pionierzy biopolityki

Odmienność Nauki o polityce w warunkach politycznych to nie dominacja jednego kierunku metodologicznego, lecz programowa międzydyscyplinarność tej nauki.

Według W.C. Mitchela przyszłość teorii polityki to przejście od socjologii politycznej do ekonomii politycznej

Materializm historyczny

§          związek socjologii polityki i ekonomii politycznej oraz socjologii politycznej z naukami historycznymi

§          socjologia polityki jako nauka historyczna

o         dominacja generalizacji historycznych

o         interpretacja badanej rzeczywistości:

§          w procesie przemian (badane procesy nie są statyczne)

§          w kontekście historycznym, w którym badana rzeczywistość występuje

·          lokalizacja czasowo – przestrzenna (wyjaśnienie genetyczne, strukturalne i funkcjonalne)

·          konieczność rozwoju badań porównawczych

Socjologia polityki jako nauka teoretyczna (nie historyczna)

§          wiedza o niezależnych od czasu i przestrzeni prawidłowościach to najpewniejsza podstawa skutecznego działania

Zamiast tego będzie się rozwijał system wyjaśnień historyczno – konkretnych.

Socjologia polityki to część socjologii, która wyjaśnia zjawiska walki o władzę i sprawowania władzy w zinstytucjonalizowanych formach życia społecznego.

Zakres przedmiotowy

Część ogólnoteoretyczna socjologii polityki określa (ogólnie) społeczne postawy i społeczne efekty zinstytucjonalizowanej władzy w społeczeństwie. Wchodzą więc tu w grę prawa i hipotezy wyjaśniające zależności genetyczne i funkcjonalne między niepolitycznymi zjawiskami społecznymi, a zjawiskami politycznymi: ta część socjologii stosunków politycznych to socjologia polityczna rozumiana jako ogólnosocjologiczna teoria polityki. Znajduje ona podbudowę w wyspecjalizowanych działach socjologii polityki zajmujących się opisem i analizą poszczególnych dziedzin życia politycznych.

Do części szczegółowej socjologii polityki należą:

1.        socjologia ruchów politycznych i partii politycznych,

2.        socjologia państwa i jego poszczególnych instytucji,

3.        socjologia zachowania politycznego,

4.        socjologia międzynarodowych stosunków politycznych.

Do pewnego stopnia mogłyby być to dziedziny samoistne. Są one częścią większej całości, którą stanowi połączenie ogólnosocjologicznej teorii polityki (socjologii politycznej) z socjologicznymi poddyscyplinami szczegółowymi zajmującymi się analizą stosunków politycznych.

Rozdział 2 Zarys historii socjologii polityki [s. 21 – 69]

Karol Marks – twórca pierwszego w pełni rozwiniętego systemu teoretycznego socjologii polityki (początek dyscypliny).

Nie można mówić o istnieniu socjologii polityki przed Marksem jednak elementy tkwią w wielu teoriach społecznych i politycznych minionych stuleci. Wiatr przedstawia tu tylko element socjologii polityki jako teorii o charakterze empirycznym, wyjaśniającym. Pomija normatywną teorię polityczną.

1.        ROZWÓJ ELEMENTÓW SOCJOLOGII POLITYKI OD PLATONA DO MARKSA