Drobnoustroje środowiskowe jako przyczyna mastitis u krów.doc

Medycyna Wet. 2006, 62 (2)

189

Praca oryginalna

Original paper

Drobnoustroje  rodowiskowe

jako przyczyna mastitis u krów

HENRYK KRUKOWSKI

Katedra Higieny Zwierz1t i  rodowiska Wydzia3u Biologii i Hodowli Zwierz1t AR, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin

Krukowski H.

Intramammary infections caused by environmental pathogens in cows

Summary

The aim of the study was to determine the frequency of occurrence of environmental mastitis in cows and to

identify its main environmental pathogens. A total of 1929 milk samples were examined aseptically taken

from 652 cows suffering from mastitis, from 9 dairy herds. Milk samples were plated as soon as possible on

blood agar, Mac Conkey agar, Sabouraud agar and aesculin-talium acetate crystal violet agar. Bacteria

and yeasts were identified by standard methods and using the API system. From these, 327 environmental

infections were identified. The most frequently isolated environmental pathogens were environmental strep-

tococci (51.07%), fungi (20.48%), coliforms (19.87%) and algae (2.44%). The mean proportion of cows

affected by environmental mastitis was 9.8 percent. The mean percentage of quarters with environmental

mastitis was 3.35%, with a mean of 1.3 quarter cases per cow.

Keywords: mastitis, cow

W okresie ostatnich 15 lat liczba krów zmniejszy3a

twa wynika,  e na zapalenie gruczo3u mlekowego (kli-

sie z 4386 tys. w 1989 r. do 2955 tys. w 2000 r.,

niczne lub podkliniczne) choruje w Polsce przynaj-

2739 tys. w 2002 r. i 2755 tys. w 2003 r. (1, 2). Ró -

mniej raz w laktacji 50% krów (23).

nice w wielko ci gospodarstw produkuj1cych mleko

Termin  environmental mastitis  (EM) jest u ywa-

w Polsce i krajach europejskich s1 bardzo du e, a  red-

ny do opisania zapalenia gruczo3u mlekowego wywo-

nia wielko a stada krów mlecznych w naszym kraju

3anego przez drobnoustroje  rodowiskowe, których

jest o ponad 20 krów ni sza w porównaniu z czo3owy-

g3ównym rezerwuarem jest miejsce przebywania krów.

mi krajami Unii Europejskiej (20). Zdaniem Litwin-

Drobnoustroje te s1 rutynowo izolowane ze  ció3ki,

czuka (16), korzystnym zjawiskiem w naszym kraju

obornika,  cian, kurzu,  3obów, paszy oraz wody. Od-

jest wzrost wydajno ci krów, a uzyskany w tym zakre-

ró nia je to zarówno od patogenów zara liwych, do

sie postep w ostatnich 5-6 latach by3 wrecz imponuj1-

których nale 1: Staphylococcus aureus, Streptococcus

cy i wynosi3 u krów pod kontrol1 u ytkowo ci mlecz-

agalactiae, Mycoplasma bovis, Corynebacterium bo-

nej niekiedy nawet 350 litrów. Ca3kowita produkcja

vis, a których g3ównym rezerwuarem jest inny zaka-

mleka w Polsce w latach 2000-2003 wynosi3a 11 543-

ony gruczo3 mlekowy, jak i od gronkowców koagu-

-11 546 mln litrów, natomiast  rednia wydajno a 1 kro-

lazo-ujemnych   CNS, które s1 grup1 po redni1 (12,

wy/rok (w 2003 r.)   3969 l (1).

14, http://www.nmconline.org/coagneg.html). Funda-

Selekcja genetyczna i postep technologiczny dopro-

mentalne znaczenie ma fakt,  e patogeny  rodowisko-

wadzi3y do tego,  e bydlecy gruczo3 mlekowy wydziela

we nie mog1 bya eliminowane ze  rodowiska hodow-

du o wiecej mleka ni  jest to potrzebne do wy ywie-

lanego i w konsekwencji wystepuje ci1g3a ekspozycja

nia nowo narodzonego cielecia. Korzy ci, jakie niesie

kana3u strzykowego na te drobnoustroje. Najwa niej-

ze sob1 bardzo intensywna jednostronna selekcja,

sze spo ród patogenów  rodowiskowych s1 dwie gru-

mog1 bya jednak zniweczone poprzez straty spowo-

py: bakterie Gram-ujemne (g3ównie z grupy coli)

dowane pogorszeniem sie zdrowia zwierz1t i krótszym

i paciorkowce inne ni  Streptococcus agalactiae (tzw.

ich u ytkowaniem (14, 29). Straty ekonomiczne zwi1-

paciorkowce  rodowiskowe, environmental streptococ-

zane ze schorzeniami gruczo3u mlekowego u krów s1

ci   ES). Spo ród bakterii z grupy coli zapalenia wy-

wieksze ni  spowodowane przez inne choroby byd3a

mienia wywo3uj1 przede wszystkim Escherichia coli

razem wziete, z wyj1tkiem niep3odno ci. Zapalenie

(najcze ciej) i Klebsiella pneumoniae. G3ównym re-

wymienia jest uwa ane w wielu krajach za najkosz-

zerwuarem E. coli jest ka3 krów, natomiast rezerwu-

towniejsz1 chorobe byd3a (24). Z danych pi miennic-

arem K. pneumoniae jest  ció3ka z trocin.  ció3ka ze

190

Medycyna Wet. 2006, 62 (2)

s3omy jest za  g3ównym rezerwuarem paciorkowców

tek z EM w gospodarstwie × 100) : ( rednia liczba awiar-

rodowiskowych (http://www.nmconline.org/envi-

tek w gospodarstwie), 3) stosunek awiartek do krów z EM

ron.html). Oprócz bakterii do patogenów  rodowisko-

= (liczba awiartek z EM) : (31czna liczba krów z EM). Ró -

nice miedzy odsetkami wyizolowanych zarazków  rodo-

wych zalicza sie grzyby i algi (6, 14). G3ównym sied-

wiskowych obliczono testem proporcji u

(21).

liskiem grzybów jest  ció3ka, szczególnie dobre wa-

0

runki do ich namna ania istniej1 w wilgotnej, starej

Wyniki i omówienie

s3omie oraz trocinach.  rodowiskowym rezerwuarem

alg jest przede wszystkim b3oto i wilgotna, gnij1ca

redni odsetek krów z zapaleniami  rodowiskowy-

materia organiczna (7).

mi (tab. 1) wynosi3 prawie 10%, jednak e badane go-

Celem badan by3a ocena czestotliwo ci wystepowa-

spodarstwa charakteryzowa3y sie du ym zró nicowa-

nia zapalen gruczo3u mlekowego krów wywo3anych

niem w tym zakresie. Najwy szy odsetek krów z EM

przez drobnoustroje  rodowiskowe oraz identyfikacja

stwierdzono w gospodarstwie A, najni szy w gospo-

wyizolowanych patogenów  rodowiskowych.

darstwie B. Ró nica miedzy tymi gospodarstwami

wynosi3a ponad 13%. Jeszcze wieksze zró nicowanie

Materia3 i metody

miedzy analizowanymi gospodarstwami wyst1pi3o

w przypadku odsetka awiartek zajetych zapaleniem

Analizie poddano 1929 próbek mleka awiartkowego

rodowiskowym, o czym  wiadczy wysoki wspó3czyn-

pobranego od 652 krów z ró nym dolewem krwi holsztyn-

nik zmienno ci (ok. 55%). Stosunek awiartek do krów

sko-fryzyjskiej w 9 gospodarstwach (obsada 10-150 sztuk).

z zapaleniami  rodowiskowymi (mo e przyj1a warto a

rednia produkcja mleka w badanych gospodarstwach (za

miedzy 4 a 1) wskazuje,  e z regu3y EM wystepowa3o

305 dni laktacji) wynosi3a ok. 6000 kg.

u jednego zwierzecia w jednej awiartce. Jedynie w gos-

Badania w kierunku mastitis prowadzono w okresach

podarstwie C u jednej krowy,  rednio w dwu awiart-

1-4-miesiecznych w czasie ca3ego okresu laktacji. Klinicz-

ne badania wymienia obejmowa3y ogl1danie i omacywa-

kach stwierdzano mastitis wywo3ane przez mikroor-

ganizmy  rodowiskowe.

nie, mleko za  oceniano organoleptycznie, zwracaj1c uwa-

ge na jego zmiany makroskopowe. Test TOK wykonywa-

Z danych przedstawionych w tab. 2 wynika,  e drob-

no przy u yciu odczynnika Mastirapid. Do badan mikro-

noustroje  rodowiskowe stwierdzono w ok. 17% pró-

biologicznych zakwalifikowano próbki w1tpliwe (+/ ) oraz

bek mleka awiartkowego pochodz1cego z klinicznych

dodatnie (+, ++, +++) w te cie TOK. Materia3 pobierano

i podklinicznych przypadków mastitis. Spo ród pato-

aseptycznie wed3ug zasad przedstawionych przez Kurka

genów  rodowiskowych najwiekszy odsetek stanowi-

(15) oraz Malinowskiego i wsp. (17). Próbki sch3adzano

3y paciorkowce  rodowiskowe, których obecno a wy-

i przewo ono do laboratorium, a nastepnie posiewano na

kazano w po3owie próbek mleka zaka onego drobno-

pod3o a krwawe, McConkeya, Sabourouda i Edwards-

ustrojami  rodowiskowymi. Bakterie z grupy coli oraz

-Chodkowskiego. W przypadku wyst1pienia klinicznych

grzyby izolowano w prawie identycznym (3,36%

zapalen wymienia miedzy zaplanowanymi badaniami wy-

dzieline zapaln1 (przed leczeniem) pobierali lekarze wet.

opiekuj1cy sie stadami. Próbki by3y sch3adzane i dostar-

Tab. 1. Parametry  rodowiskowych zapalen wymienia (EM)

czane nastepnego dnia do laboratorium. Jednak e takie pro-

u krów z ró nych gospodarstw

cedury (dotycz1ce pobierania próbek z mastitis clinica) nie

zawsze by3y mo liwe do przeprowadzenia. Wyros3e kolo-

S

t

o

s

u

n

e

k

a

w

i

a

r

t

e

G M

o

s

p

o

d

a

r

s

t

w

o

% M

k

r

ó

w

z

E

% k

a

w

i

a

r

t

e

k

z

E

d

o

k

r

ó

w

z

E

M

nie identyfikowano mikroskopowo po zabarwieniu meto-

d1 Grama oraz za pomoc1 prób: katalazowej, koagulazo-

A 3

1 2

7

,

3

5 2

,

7

1

,

3

wej, precypitacji krwinek baranich (testem Slidex Staph

B

1

4 3

,

1

3

1 0

,

0

1

,

0

kit bioMerieux Polska Ltd) i testami biochemicznymi API.

C 0

1 0

2

,

0

6 6

,

5

2

,

1

Koncow1 identyfikacje przeprowadzono wykorzystuj1c

D 1

1 8

3

,

7

4 3

,

5

1

,

3

program komputerowy APILAB Plus (testy API i program

komputerowy   bioMerieux Polska Ltd). Wszystkie bada-

E 2

1 8

0

,

5

...