ła ściśle zespolona z feudalną niewolą, tedy obalając stary świat i ją niszczy (rewolucjoniści symbolicznie burzą ostatni kościół). Jednak Leonard wie, że na miejsce starej trzeba ludowi dać wiarę nową, dlatego głosi kult Boga Wolności (kojarzący się z propagowanym przez francuskich jakobinów kultem Najwyższej Istoty), obwieszczając na ruinach chrześcijańskiej świątyni: Świat nowy ogłaszam - Bogu nowemu oddaję niebiosa. - Panie swobody i rozkoszy, Boże ludu, każda ofiara zemsty, trup każdego ciemięzcy twoim niech będzie ołtarzem - życiem odtąd jego szczęście -prawem jego równość.
Marzenia Leonarda o nowym, szczęśliwym i równym świecie ziściła dopiero rewolucja październikowa (1917). Michaił Bułhakow w swej powieści Mistrz i Małgorzata ukazuje komunistyczną Moskwę lat trzydziestych. W tym świecie Bóg został ostatecznie obalony przez naukowy ateizm, a Jezus Chrystus uznany za postać mityczną i wszystkie opowieści o nim to po prostu zwyczajne mitologiczne wymysły, czyli bujda na resorach, jak mniemał Michał Aleksandrowicz Berlioz, literat oświecony i postępowy. Społeczeństwo budujące socjalizm takich wymysłów nie potrzebuje, podobnie jak rozróżnienia między dobrem a złem, ba, nie potrzebuje nawet Szatana. Ten ostatni zjawia się jednak i udowadnia, że świat, który wyrzekł się naturalnej dualności (Bóg/Szatan, dobro/zło) jest do szpiku kości nonsensowny i okrutny w swej totalnej amo-ralności. O wypadnięciu rzeczywistości z właściwej jej formy mówi też wiersz Czesława Miłosza Oeconom/a dńina: Z drzew, polnych kamieni, nawet cytryn na stole / Uciekła materialność i widmo ich / Okazywało się pustką, dymem na kliszy. / Wydziedziczona z przedmiotów mrowiła się przestrzeń. / Wszędzie było nigdzie i nigdzie, wszędzie. Rzeczywistość wypadła z ram i popadła w bezład, gdyż Bóg zdecydował, że wycofa się z rządzenia światem i pozwoli ludziom czynić, co im się żywnie podoba. Lecz ludzie, pozbawienie tego boskiego porządku, popadają w obłęd, tracąc jakiekolwiek uzasadnienie dla swego istnienia - bowiem alternatywą dla Boga i jego praw może być tylko groza totalnego chaosu.
Mała apokalipsa Tadeusza Konwickie-go opisuje taki świat opuszczony przez Boga, zdegenerowany, pogrążający się
szę, powierzając Mu najintymniejsze sekrety. Opuszczony przez wszystkich, daleko od domu i bliskich, sam na bezkresnym morzu, skarży się Bogu na swój los - acz nie ma w tej skardze buntu, pełna jest za to melancholijnej rezygnacji, pogodzenia z losem. Podmiot liryczny, wygnaniec pozbawiony ojczyzny, od Boga nie tyle wybawienia oczekuje, co zrozumienia i współczucia.
Umarły
Bóg umarł! Bóg nie żyje! Myśmy go zabili! - stwierdził Friedrich Nietzsche, uzasadniając swą wizję świata pozbawionego horyzontu, w którym panuje chaos, a wszelkie pojęcia tracą swe znaczenie. Świat opuszczony przez Boga pojawia się już u Słowackiego w Kordia-nie, w scenie w domu wariatów, gdy tajemniczy Doktor wmawia bohaterowi, że Dziś dzień siódmy, Bóg rękę na rękę zatożyt, / Odpoczywa po pracy, nikogo nie stworzył. Chce, aby Kordian ostatecznie zwątpił w sens swoich czynów i idei. Śmierć Boga głosi butnie Leonard, duchowy przywódca zrewoltowanego ludu w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego: Sto/m na roz-walinach starych kształtów, starego Boga. Chwała nam, bośmy członki jego rozerwali, teraz proch i pył z nich (...), duch Jego zstąpił do nicości. Dla zbuntowanego ludu chrześcijańska wiara by-
Z lewej:
Fra Angelico
Ucieczka z Egiptu
Poniżej:
Ukrzyżowanie
dów. Ogłosiwszy się geniuszem, kreatorem, najwyższym z czujących na ziemnym padole, wdaje się z Bogiem w dyskusję, w trakcie której najpierw perswazją, potem żądaniem próbuje zmusić Go, aby podzielił się z nim wła...
agga_123