Traumatologia sportowa – 07.11.10 r.
- urazy kręgosłupa stanowią około 2-3 ˚wszystkich wypadków sportowych
- spośród wszystkich urazów kręgosłupa aż 10 ˚ jest spowodowanych wypadkiem w czasie uprawiania sportu
Według częstości występowania, najczęściej do urazów kręgosłupa u dzieci i młodzieży dochodzi w czasie uprawiania sportu rekreacyjnego (istnieje tu wyraźna sezonowość oraz moda):
- rowery górskie
- skoki do wody
- rolki
- narty
33-34 kręgi: odc. Szyjny, odc. Piersiowy, odc. Lędźwiowy, odc. Krzyżowy, kość guziczka (ogonowa)
Urazy kręgosłupa
- Wady wrodzone kręgosłupa, takie jak kręgi przejściowe w obrębie odcinka szczytowo-potylicznego, piersiowo-lędźwiowego oraz lędźwiowo-krzyżowego.
- Wrodzone wady kręgów, czyli półkręgi, kręgi motyle, bliki kręgów, zaburzenia segmentacji.
- Dystrofie wzrostowe, schorzenia systemowe, skoliozy, wady rdzenia kręgowego
Krzywizny kręgosłupa
Lordoza szyjna – do przodu
Kifoza piersiowa – do tyłu
Lordoza lędźwiowa – do przodu
Kifoza krzyżowa – do tyłu
Funkcje kręgosłupa
- stanowi szkielet osiowy – jest elementem łączącym kończyny
- funkcja podporowa
- umożliwia lokomocję – stanowi miejsce przyczepu mięśni
- ochronna (rdzeń kręgowy)
Próbą pomocy w tym problemie wydaje się być klasyfikacja kręgosłupa u sportowców wg Marpon pozwalająca także na pewne wnioskowanie o dopuszczeniu do uprawiania sportu po przebytych urazach kręgosłupa.
Typ I – uszkodzenia rdzenia kręgowego:
Całkowite porażenie,
Zespół przedni rdzenia,
Zespół centralny rdzenia,
Mieszane uszkodzenia niecałkowite rdzenia
Typ II – przemijające uszkodzenia rdzenia kręgowego:
Stłuczenia rdzenia,
Neuropraxia,
Zespół „piekących dłoni”
Typ III – zmiany radiologiczne bez ubytków neurologicznych:
Wrodzona stenoza kanału kręgowego,
Nabyta stenoza kanału kręgowego,
Uszkodzenia tarczy międzykręgowej – wypadnięcie dysku,
Niestabilne złamania i zwichnięcia kręgosłupa,
Stabilne złamania kręgosłupa,
Urazy więzadłowe powodujące niestabilność,
„kręgosłup oszczepnika” (spear taekler’s spine)
- stłuczenia
- skręcenia stawów międzykręgowych
- zwichnięcia i podwichnięcie
- uszkodzenia krążków międzykręgowych
- złamania trzonów kręgów
- złamania łuków i wyrostków stawowych
- złamania wyrostków kolczystych i poprzecznych
- zgięciowy (flexion)
- wyprostny (extension) – urazy typu smagnięcia biczem
- rotacyjny (rotation)
- kompresyjny (compresion)
- wybuchowy (bursty – wariant mechanizmu kompresyjnego, działającego z ogromną siłą, np. upadek z wysokości, wypadek drogowy)
- mieszane (np. fleksyjno-rotacyjne)
Podział trójkolumnowy kręgosłupa wg Denisa
- kolumna przednia (przednie więzadło podłużne, przednia część trzonu kręgowego oraz przednia część dysku)
- kolumna środkowa (pozostała część trzonu kręgowego i dysku oraz więzadło podłużne tylne)
- kolumna tylna (wyrostki stawowe, tylne części kostne i więzadła tylnej części kręgosłupa)
O urazie niestabilnym świadczy uszkodzenie dwóch sąsiadujących ze sobą kolumn. Dodatkowo o niestabilności odcinka szyjnego świadczą:
- poszerzenie odstępów pomiędzy wyrostkami kolczystymi,
- podwichnięcie >3mm, lub poszerzenie odstępów pomiędzy wyrostkami stawowymi
- bez deficytów neurologicznych (dyskusyjne, większość niestabilnych urazów kręgosłupa nie wiąże się z deficytami neurologicznymi, część stabilnych urazów może przebiegać z ubytkiem neurologicznym związanym np. ze wstrząśnieniem rdzenia lub z krwiakiem wewnątrz kanału)
- mniej niż 25-35 stopni patologicznej kifozy
- mniej niż 50% obniżenia trzonu kręgu
· Uszkodzenia rdzenia kręgowego
· Krwiaki:
- ucisk korzeni nerwowych
- pozagardłowe
- pozaotrzewnowe
· Pourazowe zespoły bólowe
· ….stanie patologicznej kifozy
- przerwanie ciągłości tkanki kostnej na podłożu toczącego się w niej procesu chorobowego
- złamania nieskoenergetyczne – może je wywołać nawet błahy uraz, który w warunkach fizjologicznych nie powoduje uszkodzenia
- objawy : miejscowa samoistna i uciskowa bolesność
- bez zmian w badaniu
- postępowanie zachowawcze – unieruchomienie na kilka dni w miękkim kołnierzu Schanza, a następnie ćwiczenia mięśni szyi
- farmakoterapia – NLPZ, leki przyśpieszające wchłanianie krwiaka
- objawy: miejscowa samoistna i uciskowa bolesność, mogą wystąpić bóle korzeniowe (ucisk przez krwiaka), bóle gardła (krwiak pozagardłowy), okresy nasilenia i remisji
- po urazach z mechanizmu wyprostnego objawy mogą pojawić się dopiero po 3 dniach
- w badaniu RTG bez zmian, lub widoczne zniesienie lordozy
- postępowanie zachowawcze – kołnierz ortopedyczny, a następnie ćwiczenia wzmacniające mięśni szyi
- farmakoterapia NLPZ, leki miorelaksujące, leki przyspieszające wchłanianie krwiaka
- przy wizycie kontrolnej RTG czynnościowe celem oceny stabilności
- często towarzyszą im uszkodzenia czaszkowo-mózgowe
- znaczna bolesność, nawet przy małych ruchach
- konieczna ocena stanu neurologicznego
- konieczna ocena stabilności złamaniach
- konieczna ocena w badaniu CT
Unieruchomienie w kołnierzach szyjnych 8-10 tygodni,
Farmakoterapia – leki miorelaksujące i przeciwbólowe
Unieruchomienie za pomocą klamry Crutchflekla (obciążenie w kg = numer kręgu) przez ok.6 tygodni, następnie doleczanie w opatrunku gipsowym typu Minerwa przez następne 6 tygodni
Do nastawienia zwichnięcia obciążenie musi być znacznie większe, nastawienie rozpoczyna się od podwieszenia małego ciężaru a następnie dokładaniu kolejnych odważników pod kontrolą monitora RTG, maksymalnie zakłada się 25-30 kg, następnie zmniejszenie siły wyciągu, dalsze leczenie jak przy złamaniach niestabilnych.
Wielofragmentowe złamanie kręgu szczytowego
Złamania kręgu C2 w mechanizmie wyprostnym, odłamanie trzonu od łuku, niestabilne
Wskazania do leczenia operacyjnego
- uszkodzenie rdzenia
- stenoza kanału kręgowego
- brak możliwości nastawienia zwichnięcia metodami zachowawczymi
- utrzymująca się niestabilność segmentu ruchowego po leczeniu zachowawczym
- objawy – bolesność samoistna i palpacyjna
- wskazane dokładne badanie neurologiczne
- wskazana ocena narządów wewnętrznych
- złamania licznych segmentów świadczą o patologicznym podłożu
- leżenie w łóżku do ustąpienia objawów bólowych – ćwiczenia mięśni grzbietu i brzucha (gorset mięśniowy),
- następnie przymiarka gorsetu i pionizacja,
- chodzenie w gorsecie ok.4-6 miesięcy
- podparcie na spojeniu łonowym
- do Th6 – gorset z podparciem żuchwy i potylicy
- Th7-L3 – wysoki gorset Jevetta, podparcie na okolicy podjarzmowej mostka
- poniżej L3 – niski gorset Jevetta, podparcie na wyrostku mieczykowatym
- nastawienie złamania (rama opackiego) następnie założenie gorsetu gipsowego na 12 tygodni
- doleczanie w gorsecie ortopedycznym
- uszkodzenia rdzenia lub ogona końskiego
- utrzymująca się niestabilność
Wady leczenia operacyjnego (odbarczenie – stabilizacja z usztywnieniem uszkodzonego segmentu ruchowego) jest występowanie uporczywych dolegliwości bólowych powyżej i poniżej poziomu usztywnienia
Złamania wyrostków poprzecznych w - zwykle awulsyjne – oderwanie przez mięsień
odcinku lędźwiowym czworoboczny lędźwi
- ból może promieniować do biodra i pachwiny
- w leczeniu leżenie przez 5-7 dni, potem pionizacja
Zwykle towarzyszy złamaniom obu kości łonowych, lub kulszowych.
Silna bolesność per rectum.
W złamaniach nieprzemieszczonych – leżenie ok. 4 tygodni, złamania przemieszczone – leczenie operacyjne.
Niestabilne uszkodzenia kręgosłupa
Wyprostne uszkodzenia kręgosłupa
Przemieszczenie krążka międzykręgowego do kanału
Uszkodzenia naczyń
Urazy rdzenia kręgowego – Epidemiologia
11.000 wypadków rocznie w USA
247.000 osób żyje w USA z deficytem po urazie rdzenia
Ponad 50% urazów dotyczy młodych ludzi między 16 a 30 r.ż.
Większość urazów rdzenia (78%) dotyczy mężczyzn
baksztag