Chruściki (Trichoptera) drobnych zbiorników śródmiejskich Olsztyna.pdf

UNIWERSYTET WARMIŃSKO – MAZURSKI W OLSZTYNIE

WYDZIAŁ BIOLOGII

KIERUNEK BIOLOGIA

Nr albumu 14072

Karolina Kinga Jurołajć

Chruściki (Trichoptera) drobnych zbiorników

śródmiejskich Olsztyna

Praca magisterska wykonana

w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska UWM

pod kierunkiem

dr hab. Stanisława Czachorowskiego prof. UWM

Olsztyn 2006

Spis treści

SPIS TREŚCI .................................................................................................................. 2

STRESZCZENIE............................................................................................................ 3

SUMMARY ..................................................................................................................... 4

1. WSTĘP .................................................................................................................... 5

2. MATERIAŁ I METODY ........................................................................................... 8

2.1. C HARAKTERYSTYKA TERENU BADAŃ ................................................................ 8

2.1.1. Charakterystyka Pojezierza Mazurskiego ................................................ 8

2.1.2. Opis stanowisk .......................................................................................... 9

2.2. M ATERIAŁ ....................................................................................................... 17

2.3. M ETODY .......................................................................................................... 17

3. WYNIKI ................................................................................................................ 21

3.1. C ZĘŚĆ AUTEKOLOGICZNA ................................................................................ 21

3.2. C ZĘŚĆ SYNEKOLOGICZNA ................................................................................ 23

3.3. R OZMIESZCZENIE NA STANOWISKACH ............................................................. 27

3.4. A NALIZA WSPÓŁWYSTĘPOWAŃ ........................................................................ 32

4. DYSKUSJA ........................................................................................................... 34

PIŚMIENNICTWO ...................................................................................................... 37

Streszczenie

Celem niniejszej pracy było przedstawienie wyników dotyczących zmian

w składzie gatunkowym chruścików (Trichoptera) drobnych zbiorników śródmiejskich

Olsztyna oraz próba wyjaśnienia w jakim stopniu wpływa na nie antropopresja. Praca ta

jest kontynuacją wieloletnich badań prowadzonych w Katedrze Ekologii i Ochrony

Środowiska UWM nad zmieniającą się fauną krajobrazu miejskiego.

Materiał do badań zbierano w latach 2004 – 2005 z drobnych zbiorników

znajdujących się na osiedlu Pieczewo w Olsztynie. Zebrano przedstawicieli 9 taksonów

Trichoptera należących do dwóch rodzin: Limnephilidae oraz Phryganeidae. Połowów

dokonywano za pomocą czerpaka hydrobiologicznego oraz metodą „na upatrzonego”.

Przedstawiono ogólną charakterystykę zebranego materiału, dominację oraz

frekwencję poszczególnych taksonów (Tab. 2, Tab. 5). Najliczniejszym gatunkiem

okazał się być Limnephilus auricula, który wraz z dwoma innymi gatunkami

(Limnephilus griseus, Trichostegia minor) tworzy klasę eudominantów. Wyróżniono

także klasę subdominantów zawierającą takie taksony jak: Limnephilus stigma,

Limnephilus sp. oraz Phryganeidae sp. indet oraz klasę recedentów (Limnefilus

flavicornis, L. centralis oraz Glyphotaelius pellucidus) . Nie wyróżniono klasy

dominantów.

Uzyskane wyniki porównano z wynikami z roku 1999. Cztery gatunki obecne

były w obu porównywanych okresach (Limnephilus auricula, L. flavicornis, L. griseus

oraz L. stigma) , wskazuje to na to, że są one dobrze przystosowane do warunków

śródmiejskich. Widoczny jest jednak spadek liczebności i frekwencji Limnephilus

stigma (Tab. 3).

Przedstawiono podobieństwa faunistyczne między badanymi zbiornikami

Olsztyna w ujęciu jakościowym (Jaccard) (Rys. 16) oraz w ujęciu ilościowym (formuła

Bray-Curtisa) (Rys. 17), jak również współwystępowanie gatunków na stanowiskach

(Rys. 19).

Wyliczono wskaźniki naturalności biocenoz dla zbiorników okresowych

w ujęciu jakościowym (Wns) i ilościowym (Wni). Wartości wskaźników prawie we

wszystkich zbiornikach były wysokie. Świadczy to o dużej naturalności tychże

zbiorników (Rys.18).

Summary

The aim of the thesis is to present a results concern changes of caddis fly

(Trichoptera) species composition of the small urban water bodies of Olsztyn and

explaining the degree height of antropopressure influence. The thesis is a continuation

of many years study of Department of Ecology and Nature Protection above urban

landscape fauna changes.

The investigate material was collected in years 2004 and 2005 from small water

bodies of Olsztyn’s Pieczewo housing area. As many 9 Trichoptera taxa exponents

were collected out, falling to two families: Limnephilidae and Phryganeidae. Caddis fly

were caught with manual hydrobiological sampler and directly from the pool.

General characteristic of caddis fly, dominance structure and frequency of

particular taxa were presented out (Tab. 2, Tab. 5). The most numerous species was

Limnephilus auricula , witch with another two species (Limnephilus griseus,

Trichostegia minor) eudominants class comprise. The subdominants class with

Limnephilus stigma, Limnephilus sp. and Phryganeidae sp. Indet and recedents with

Limnefilus flavicornis, L. centralis and Glyphotaelius pellucidus were standed out too.

There was no class of dominants.

The results were compared out with year 1999. Four species were in both

comparing periods (Limnephilus auricula, L. flavicornis, L. griseus and L. stigma) , it

means that those species have very good adaptations to urban conditions, but the drop of

numbers and frequency Limnephilus stigma were visibly (Tab. 3).

Faunistic similarities among investigated water bodies of Olsztyn were presented

out qualitatively (Jaccard) (Fig. 16) and quantitatively (Bray-Curtis formula) (Fig. 17),

also co-occurrence species at the stands (Fig. 19).

Biotic community natural condition indicator to period water bodies was also

counted - both qualitatively (Wns) and quantitatively (Wni). Both indications value

were very high almost at all of water bodies. This points out to a high natural condition

of the studied water bodies (Fig. 18).

1. WSTĘP

Chruściki (Trichoptera) są owadami o przeobrażeniu zupełnym. Larwy

zasiedlają środowisko wodne, zaś imagines prowadzą lądowy tryb życia. Liczba

gatunków współcześnie występujących na świecie szacowana jest na ponad 11 tysięcy

(C ZACHOROWSKI , P IETRZAK 2003). W Europie żyje ich ponad 900, zaś w Polsce do tej

pory udokumentowano występowanie ponad 260 (C ZACHOROWSKI 1998).

Dorosłe chruściki przypominają swym pokrojem ćmy. Ciało oraz skrzydła są

pokryte częściowo włoskami, skąd pochodzi ich łacińska nazwa Trichoptera

oznaczająca włoskoskrzydłe. Żyłkowanie skrzydeł przeważnie jest podłużne. Odnóża są

cienkie i długie, pokryte włoskami i kolcami. Na głowie znajdują się oczy złożone i trzy

przyoczka. Narządy gębowe miękkie, o zredukowanych żuwaczkach są przystosowane

do pobierania pokarmów płynnych takich jak soki roślinne. Chruściki ubarwione są

szaro lub brązowo, często z wzorem szarym, brązowym, czarnym lub żółtawym

(S TAŃCZYKOWSKA 1979).

Larwy mają kształt gąsiennicowaty, o długości dochodzącej do paru

centymetrów, z dobrze rozwiniętą głową uzbrojoną w aparat gryzący. Oddychają za

pomocą nitkowatych skrzeli oraz powierzchnią ciała. Niektóre chruściki to formy

bezdomkowe, ale większość żyje w domkach budowanych z rozmaitych materiałów:

kawałków liści, patyczków, muszelek, ziarenek piasku itp. Domki mogą być dwóch

rodzajów: nieprzenośne i tak obszerne, że larwa może obrócić się w ich wnętrzu, albo

wąskie, z którymi larwa przemieszcza się. Do utrzymania domku służy wyrostek

grzbietowy na pierwszym segmencie i haczykowate przydatki na ostatnim segmencie

odwłoka. Materiał użyty do budowy domku oraz jego kształt zależy od gatunku

chruścika (S TAŃCZYKOWSKA 1979).

Dorosłe chruściki odżywiają się spijając albo zlizując nektar z kwiatów, niektóre

gatunki nie pobierają w tym stadium rozwoju pokarmu.

Larwy mają aparat gębowy gryzący, żywią się przeważnie pokarmem

roślinnym, albo drobnymi organizmami zwierzęcymi (gatunki bezdomkowe).

U niektórych chruścików stwierdzono kanibalizm. Gatunki z rodzaju Hydropsyche nie

mające domków mieszkalnych przędą za pomocą gruczołów przędnych sieci, z których

tworzą budowle służące m.in. do łowienia zdobyczy (S TAŃCZYKOWSKA 1979).

W ciągu dnia owady te są mało ruchliwe i trudne do zauważenia, natomiast

wieczorem często masowo krążą nad wodą. Jaja składają do wody w postaci ikry,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: