Adipokiny

1.     Adiponektyna

-          jest białkiem zbudowanym z 247 aminokwasów, wykazującym homologię w budowie strukturalnej z typem VIII i Xa kolagenu

-          produkowana jest rzecz jasna przez tkankę tłuszczową

-          w osoczu występuje w dwóch formach:

a)      jako cząsteczka o pełnym składzie aminokwasowym (fAD)

b)     jako fragment zawierający C-końcową domenę globularną (gAD)

Forma gAD charakteryzuje się większą aktywnością biologiczną. Zarówno formy fAD jak i gAD w osoczu tworzą trimery (low molecular weight complexes - LMW), heksamery (medium molecular weight complexes - MMW) oraz multimery ( high molecular weight complexes HMW). Obecnie uważa się, że izomer HMW ma największe powinowactwo do receptorów zlokalizowanych w wątrobie i odgrywa główną rolę w korzystnych efektach działania adiponektyny.

-          działa przez dwa typy receptorów

a)      AdipoR1 – zlokalizowany przede wszystkim w mięśniach szkieletowych, forma gAD łączy się z nim z większym powinowactwem

b)     AdipoR2 – występujący głównie w wątrobie, forma fAD łączy się z nim z większym powinowactwem

Na powierzchni komórek śródbłonka obecne są oba typy receptorów z przewagą AdipoR1. Receptory dla adipnektyny wystepują także w trzustce oraz na monocytach i makrofagach pochodzących z blaszki miażdżycowej.

-          jej syntezę i wydzielanie pobudza insulina, hamuje TNF-alfa

-          jej stężenie w osoczu zależy od płci i jest wyższe u kobiet. Jest niższe u osób otyłych, chorych na cukrzycę typu 2, u osób z insulinoopornością. Stężenie rośnie w przypadku spadku masy ciała, zarówno u osób z cukrzycą jak i bez. Stężenie adiponektyny w osoczu jest odwrotnie proporcjonalne do BMI, WHR oraz % zawartości tkanki tłuszczowej w organiźmie.

Działanie:

-          zwiększa insulinowrażliwość tkanek poprzez zwiększenie wychwytu i zużycia glukozy oraz zwiększenie oksydacji FFA przez mięśnie szkieletowe

-          hamuje glukoneogenezę w wątrobie

-          bierze udział w reakcjach przeciwzapalnych – pobudza produkcje IL-10 w monocytach i makrofagach, hamuje produkcję IFN-gamma, hamuje zdolność fagocytarną makrofagów, zmniejsza indukowaną przez IL-2 aktywację NfkappaB

-          ma działanie przeciwmiażdżycowe – zmniejsza ekspresję molekuł adhezyjnych na powierzchni komórek śródbłonka, hamuje przekształcanie makrofagów w komórki piankowate, pobudza angiogenezę, zmniejsza proliferację i migracje SMC (Smooth Muscle Cells), zwiększa produkcję NO w komórkach śródbłonka

2.     Adipsyna

-          to pierwsza opisana adipokina, odpowiada składnikowi D46 układu dopełniacza

-          jest to enzym biorący udział w alternatywnym szlaku aktywacji dopełniacza

-          wydzielana jest przez adipocyty oraz makrofagi

-          podczas badań stwierdzono, że u myszy poziom adipsyny obniżony jest w otyłości, niestety kolejne badania wykazały, że u ludzi otyłych poziom adipsyny jest albo podwyższony, albo nie ulega zmianie

3.     Rezystyna

-          jest to polipeptyd, należy do grupy białek bogatych w cysteinę

-          głównym źródłem jest biała, trzewna tkanka tłuszczowa, w niewielkiej ilości jest także produkowana przez komórki immunokompetentne

-          ekspresja geny dla rezystyny jest stymulowana przez hiperglikemię i glikokortykosterydy, hamowana zaś przez insulinę, TNF-alfa i katecholaminy

-          stężenie rezystyny w osoczu koreluje z ilością tkanki tłuszczowej, zmniejsza się podczas głodzenia

Działanie:

-          jest istotnym czynnikiem wpływającym na insulinooporność tkanek – jej działanie polega na tym, iż zmniejsza fosforylację IRS-1 oraz PI-3K i kinazy białkowej C, w konsekwencji ingeruje w pozareceptorowe działanie insuliny prowadząc m.in. do zmniejszonej eksprecji GLUT4 a przez to do zmniejszonego wychwytu glukozy przez tkanki

-          wywiera wpływ na metabolizm lipidów – zwiększa uwalnianie triglicerydów z wątroby, obniża HDL, zwiększa LDL

-          wpływa na przebieg przewlekłych reakcji zapalnych oraz na procesy proliferacji i róznicowania komórek – pobudza szlak czynnika NfkappaB, zwiększa eksprecję VCAM-1 oraz MCP-1s

4.     Wisfatyna:

-          produkowana przez trzewną tkankę tłuszczową

-          odpowiada ona zidentyfikowanemu już wcześniej białku – PBEF (pre-B cell colony-enhancing factor) – czynnikowi wzrostu dla wczesnych pre-B limfocytów, który jest produkowany  w szpiku kostnym, wątrobie i mięśniach szkieletowych

-          jej stężenie w osoczu dodatnio koreluje z ilością trzewnej tkanki tłuszczowej

Działanie:

-          w badaniach doświadczalnych po podaniu wisfatyny obserwuje się obniżenie stężenia glukozy bez wpływu na poziom insuliny. Efekt ten osiąga poprzez łączenie się z receptorem dla insuliny, w miejscu jednak innym niż insulina, prowadząc do pobudzenia receptora, a więc efekt netto jest taki jak działanie insuliny, choć znacznie słabszy

-          stymuluje róznicowanie preadipocytów do dojrzałych adipocytów

-          obecnie przypuszcza się, że zwiększone wydzielanie wisfatyny w otyłości jest mechanizmem kompensacyjnym, prowadzącycm do uzyskania normoglikemii. Jej wyższe stężenie nie jest jednak w stanie ochronić ogranizmu przed wystąpieniem zaburzeń charakterystycznych dla otyłości – nadciśnienie tętniczego, dyslipidemii i zaburzeń tolerancji glukozy