Wykład 1                                                                                                    11.10.2002

Temat : Funkcje nauk społecznych . Przedmiot socjologia.

Funkcje nauk społecznych można sprowadzić do kilku najważniejszych:

1. diagnostyczna
2. apologetyczna (chwalenie) – dobieramy takie argumenty aby przedstawić obiekt w jak najlepszym ( pozytywnym) świetle;
3. demaskatorska – dwa rodzaje : metologiczne – jedna przesłanka ; dojść do prawdy – przesłanki emocjonalne , polityczne
4. teoretyczna
5. kształtowanie świadomości społecznych:

                  Wpływ nauk społ. na kształtowanie się świadomości zbiorowej odbywa się przede wszystkim przez:

·         ukazanie relacji i związków między faktami społecznymi ( dostrzegamy poszczególne fakty lecz nie łączymy ich instynktownie w całość)

·         B: przesycenie świadomości pojęciami i terminami racjonalnymi ; każda nauka chce tworzyć kategorie terminy – my nosimy je w głowie ( łatwiej komunikujemy się)

6. prognostyczna – prognozowanie należy rozumieć jako diagnozę dotyczącą określonych          stanów rzeczy , w określonym momencie czasowym przyszłości , tak rozumiana prognoza jest oparta na diagnozie sytuacji , istniejącej na uwzględnieniu trendów rozwojowych dotyczącej tej sytuacji.

W świadomy ale pośredni sposób prognozy mogą oddziaływać na celowe kierowanie procesami społecznymi.

*Prognoza BANANA – migracja Polaków na zachód za pracą

*Samo sprawdzająca się – sami coś próbujemy sobie wmówić

7. socjotechniczna – można wyróżnić 3 zasadnicze przyczyny ograniczenia stosowalności wyników badań nauk społecznych w praktyce:

·         umiejętność wykorzystywania wyników badań teoretycznych i praktycznych

   *przesunięty jest akcent na apologetykę

                     *możemy mieć wiedze z zakresu nauka lecz nie potrafimy jej wykorzystać

·         trudności i przeszkody w oddziaływaniu na procesy żywiołowe:

*potrafimy zaplanować lecz nie wszystkie (żywiołowe) zniweczą nasz plan (strach ludzi przed zmianą)

·         niemożność lub niedaleko idące ograniczenia ( oddziaływania) wywołane tzw. Stanami wichrowości społecznej:

*bombardowanie ogromną ilością wiedzy , które niejednokrotnie zaprzeczają się nawzajem

*zachwiania świadomości

SOCJOLOG – jest to ktoś , kto dąży do poznania społeczeństwa w zdyscyplinowany naukowy sposób. August Comte (1837) – ojciec socjologi

CZYM ZAJMUJE SIĘ SOCJOLOGIA:

Jest nauką o zbiorowościach ludzkich a przedmiotem jej badań są:

·         zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi

·         struktury tych zbiorowości , zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach , wynikające ze wzajemnego oddziaływania na siebie

·         siły skupiające i rozbijające te zbiorowości

·         zmiany i przekształcenia w tych zbiorowościach

Socjologia potoczna – jest oparta na zdrowym rozsądku , na uogólnianiu codziennych doświadczeń w sposób często emocjonalny ,niesystematyczny i niezweryfikowany;

Socjologia naukowa –opiera się na systematycznych badaniach , na posługiwaniu się ustalonym aparatem pojęciowym , na sprawdzaniu hipotez i tez

We współczesnej socjologii wyróżniamy następujące działy badań:

1. działy badające instytucje społeczne:

·         rodzina – socjologia rodziny

·         instytucje polityczne – socjologia partii politycznych

·         instytucje gospodarcze – socjologia przemysłu

·         instytucje religijne – socjologia kościoła

2. działy badające różne typy zbiorowości:

·         zbiorowości terytorialne :

         *wieś – socjologia wsi

         *miasto – socjologia miasta

·         grup społecznych – socjologia grup społecznych

3. działy badań nad procesami społecznymi:

·         procesy dezorganizacji społecznych

·         alkoholizm , narkomania

·         socjologia patologii społecznej

socjologia szczegółową - zadaniem tych działów jest systematyczny opis poszczególnych dziedzin i wyjaśnienie zachodzących w nich zjawisk,

socjologia ogólna – na podstawie materiałów , prawidłowości ustalonych w badaniach szczególnych chce tworzyć teorie obejmujące zespoły zjawisk występujące w społeczeństwie. Jej zadaniem także jest tworzenie pojęć.

Wykład 2                                                                                                                               25.10.2002

Temat : Więź społeczna

   Przez więź społeczną rozumieć będziemy za J. Szczepańskim:

           „zorganizowany system stosunków instytucji i środków kontroli społecznej skupiający jednostki , podgrupy i inne elementy składowe w funkcjonalna całość zdolną do utrzymywania się i rozwoju”

1.relacje miedzy ludźmi

2.instytucje

3.środki kontroli społecznej

MECHANIZM TWORZENIA WIĘZI SPOŁECZNEJ

  Jest równoznaczny z tworzeniem społeczności z pokazaniem w jaki sposób ludzie są z innymi wg J. Szczapańskiego są następujące elementy więzi społecznej :

Ø      najprostszą jest styczność jednostek w przestrzeni , kontakt ten jest bezpośredni i osobisty  à

Ø      przeradza się on w kontakt psychiczny jeśli wystąpi zainteresowanie à

Ø      następnie przeradza się to w styczność społeczną , gdy nastąpi wzajemne oddziaływanie poprzez rzecz czyli interakcja   à

Ø      interakcja obejmuje zachowania zmierzające do modyfikacji zachowań partnera zgodnie z wspólnym określeniem wzajemnych oddziaływań, ich znaczeń i odniesień 

Ø      świadome oddziaływanie partnera na partnera jest na gruncie określonej platformy jest stosunkiem społecznym  à

Ø      pewne stosunki społ. mają charakter zależności dzieje się tak wówczas gdy interakcja nie jest zrównoważona gdy „Y” pragnie osiągnąć wartości które się znajdują w mocy „X” . Jest więc zależny od „X”  ß procesy żywiołowe

TYPY WIĘZI SPOŁECZNYCH

      Wzajemne oddziaływania , stosunki, zależności tworzenia się na określonej płaszczyźnie , jest więc coś co powoduje że ludzie są połączeni, potrzebują się nawzajem , odczuwają swoją wspólnotę. Charakter tych związków jest zróżnicowany ,możemy jednak dostrzec pewne typy więzi:

1. 1. przede wszystkim będzie to charakter więzi ze względu na to co ludzi łączy

   np. w rodzinie  jak i kręgu przyjaciół będą to więzi uczuciowe

2. 2. inny rodzaj więzi obserwujemy w odniesieniu do narodu. Jest to szacunek dla wspólnej tradycji kulturowej , wspólnota wartości , wspólnota historii itp.
   3. ludzie mogą być ze sobą bardzo ściśle związani , nie koniecznie odczuwając , uświadamiając sobie ten związek i jego natężenie. Taki obiektywny charakter ma m.in. więź pracy, kiedy każdy przyczynia się do powodzenia całości wykonując swoją cząstkę nie koniecznie dostrzegając ową całość
   4. innym przykładem  więzi obiektywnej jest zamieszkiwanie na jednym terytorium, świadome uczestnictwo w działaniu zbiorowym prowadzi w różnym stopniu identyfikacji , utożsamiania się z ową społecznością.                                                       

Wieź obiektywna jest wzmocniona przez wieź psychiczną.

      5.więzi mogą być całkowite i częściowe:

Ø      więź całkowita – występuje wówczas gdy wszystkie stosunki i zależności społ. w jakie uwikłana jest jednostka są ze sobą powiązane w jednej zbiorowości , kiedy ta jednostka uczestniczy i identyfikuje się z tą i tylko ta zbiorowością;

Ø      więź częściowa – to więź obejmująca jakieś aspekty i rodzaje interakcji i stosunków , kiedy jednostka nawet silnie związana z jakąś zbiorowością może nie mniej silnie wiązać się z inną .Typowym przykładem jest organizacja czy grupa celowa.

Uczestniczymy w niej ze względu na realizacje danego celu i z tego wynika          rzeczywista i psychiczna więź. Taką organizacją jest zakład pracy , nawet gdy silnie identyfikujemy się z nim , dotyczy to sfery pracy i nie przeszkadza innym więzią i przynależnością. Dodać wypada że występuje tendencja do rozszerzania więzi i przekształcania się więzi częściowej w całkowitą.

Wykład 3                                                                                                                           15.11.2002

Temat: Kontrola społeczna

I. Pojęcie i funkcje kontroli:

Ø      Za P.Bergerem możemy przyjąć , że pojęcie kontroli odnosi się do:

„rozmaitych środków używanych przez społeczeństwo w celu przywołania jego niesuberdynowanych członków do porządku”

Ø      Jan Szczepański konkretyzuje te środki , pisze:

„każda grupa , każda zbiorowość społ. rozwija szereg miar, sugestii, sposobów przekonywania , nakazów i zakazów, system perswazji i nacisku , sankcji aż do przymusu fizycznego włącznie , system sposobu wyrażania uznania, wyróżniania nagród dzięki któremu doprowadza zachowania jednostek i podgrup do zgodności z przyjętymi wzorami działania , do respektowania kryteria wartości jednym słowem przy pomocy którego kształtuje się konformizm członków – system ten nazywamy systemem kontroli społecznych .

1. 1. system jest elementem władzy i zwierzchnictwa.
   2. zmuszanie do przestrzegania zasad
   3. stabilizacja układu społecznego
   4. reakcja na sytuacje dewiacyjne

II. Czynniki warunkujące porządek w społ.

Ø      wielkość populacji – duże populacje jest trudniej zorganizować niż małe , bowiem w miarę jak zwiększa się ilość ludzi coraz rzadziej dochodzi do bezpośrednich kontaktów między nimi;

*powstają subpopulacje – mają własna kulturę , styl życia itp.

Ø      Zróżnicowanie społeczne – czynnik który dość mocno utrudnia utrzymanie ładu , proces pogłębiania różnic w kulturze , w rolach społecznych , w dochodach , w strukturze rodziny , w przedsiębiorstwach gosp. Itd.

Ø      Niezwykle ważnym czynnikiem mogącym naruszać porządek społ. są nierówności:

*pieniądze

*władza

*prestiż

Można stwierdzić , że duże zróżnicowanie społeczeństwa charakteryzuje się dużymi nierównościami stąd mogą występować w nich protesty i zamieszki naruszające ład społeczny dlatego potrzebna jest władza centralna z prawem , policją , sądami i więzieniami.

Zatem porządek społ. na poziomie makro można utrzymać dzięki władzy centralnej ale także dzięki wsparciu odpowiednich interakcji i zachowań ludzi na poziomie mikro.

Socjalizacja – wychowanie człowieka do życia w społeczeństwie:

     *wspólne symbole – łączą , jednoczą ludzi

     *wspólne wartości – podobne przekonania i normy, odpowiednie motywacje

     *rytuały – pewne powtarzające się mechanizmy w obcowaniu z ludźmi

III. Środki kontroli społecznej

       Charakteryzując środki kontroli społ. należy zwrócić uwagę na fakt , że funkcjonują wśród nich dwa rodzaje mechanizmów:

1. Mechanizmy bezpośrednie:

Ø      Psychospołeczne – polegają na tym , że internalizuje ( traktujemy jak swoje – sumienie )dane normy i wartości co za tym idzie odczuwa posłuszeństwo wobec nich jako wewnętrzny moralny przymus

Ø      Materialnospołeczne – można sprowadzić do przymusu zewnętrznego stosowanego przez różne instytucje

2. Mechanizmy pośrednie:

Ø      Zwyczaje – to przede wszystkim „ustalony sposób zachowania się w określonych sytuacjach , który nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się negatywnymi reakcjami otoczenia

Ø      Obyczaj – „ustalony sposób postępowania z którym grupa wiąże pewne sankcje moralne i którego naruszenie wywołuje sankcje negatywne” Łamanie obyczajów nie jest jednak karane prze prawo ale przez opinie publiczną i sankcje tak.

IV. Sankcje

    Grupy społ. W celu kierowania działaniami swoich członków stosują sankcje negatywne ( kary) pozytywne ( nagrody)

Ø      Sankcje formalne- wypływające z oficjalnych instytucji

Ø      Sankcje nieformalne –płynące ze strony opinii publicznej , gr. Rówieśniczych

Ø      Sankcje prawne – zestaw kar i nagród określonych prawem

Ø      Sankcje moralne(etyczne) – zestaw kar i nagród określone jako moralne lub niemoralne

Ø      Sankcje satyryczne – zestaw drwin , ośmieszeń, lekceważenia człowieka itp.

Ø      Sankcje religijne – wynikają z dogmatów i wierzeń religijnych

Ø      Sankcje zawodowe – z zawodu jaki wykonujemy

Wykład  4                                                                                                                                            29.11.2002

Temat:  Grupa jako podstawowa zbiorowość społeczna

1.Grupa społeczna i jej istota

    Grupa społ. jest w życiu zbiorowości większej małą zbiorowością. Przez grupę społ. rozumiemy:  „zbiorowość co najmniej trzech osobników pozostających ze sobą w dość trwałym stosunku społ. towarzyszących swoista społeczna całość jakby jednostkę życia społecznego”

    Każda grupa społeczna składa się z pewnej ilości członków pozostających ze sobą w stosunku społecznym. Stosunek społ. zachowujący miedzy dwoma osobnikami jest czysty, niezmącony żadną interwencją zewnętrzną. Już natomiast sama obecność osobnika trzeciego zawsze stanowi czynnik degradujący zachowanie owych członków.

2. Cechy istnienia grup:

·         Co najmniej trzech członków

·...