1
Opracowanie Monika Ryhanycz
1. Patologia. Definicja.
Socjologia patologię nazywa dezorganizacją społeczną, psychologia – zaburzeniem w zachowaniu lub nieprzystosowaniem społecznym. Pedagogika Heleny Radlińskiej nazywa patologię wykolejeniem lub degradacją społeczną.[1] Etymologicznie patologię można zdefiniować jako naukę o cierpieniu. Patologia społeczna jest nauką o takich formach aktywności ludzkiej, które postrzegane są jako społeczne zło, zaburzenie ładu społecznego, które są społecznie nieakceptowane. Za twórcę polskiej szkoły patologii społecznej uważa się Adama Podgóreckiego. Patologią społeczną określa on jako ten rodzaj zachowania, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego czy ten rodzaj struktury, który pozostaje w zasadniczej , niedającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane.[2] Patologię społeczną definiuje się najczęściej jako negatywne zjawisko społeczne, które musi uwzględniać następujące warunki:
- naruszenie norm i wartości
- destruktywność zachowania mierzona skalą potępienia społecznego
- występowanie w większej zbiorowości lub w skali masowej
- konieczność wykorzystania zbiorowej siły w celu przeciwstawienia się tego rodzaju problemom.[3]
Pedagogika społeczna ujmuje każdy indywidualny przypadek „wykolejenia” jako zejście z normalnej drogi życia pod wpływem niekorzystnych warunków środowiskowych ( a niekiedy i schorzeń ), które należy wykryć i na nie oddziaływać. Wykolejenie jest przejawem braku lub niedostatku pomocy wychowawczej w procesach wprowadzania i wrastania w kulturę. W przypadku gdy próby kompensowania braków i terapie społeczno-wychowawcze nie dają wyników pedagogika społeczna przypuszcza istnienie przyczyn głębszych wykolejenia. Przyczyny takie mogą się kryć w systemie nerwowym, gruczołach dokrewnych i mózgu. Takie stany wymagają interwencji lekarskiej.[4]
2. Typy patologii.
Wśród patologii wyróżniamy miedzy innymi:
- przestępczość
- samobójstwo
- alkoholizm
- narkomania
-bezdomność
- ubóstwo
- bezrobocie
- hazard
- prostytucja
- pedofilia
- korupcja
2.1. Przestępczość.
Przez pojęcie przestępczości rozumie się zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary. Charakteryzuje się cechami:
- stanowi zagrożenia dla obowiązującego porządku prawnego
- wyraża się we wzroście liczby osób, które popełniły przestępstwa w stosunku do ogółu ludności.
Przestępczość dotyczy nie tylko dorosłych, ale również dzieci i młodzieży. W ostatnich latach wzrosła liczba nieletnich sprawców najcięższych przestępstw takich jak: pobicia z ciężkim uszkodzeniem ciała, zabójstwa, rozboje i wymuszenia.[5]
2.2.Ubóstwo.
W społeczeństwie ubóstwo traktujemy jako brak dostatecznych środków materialnych do życia, jako bieda, niedostatek. Ubóstwo możemy zdefiniować jako stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny lub grupy społecznej.[6]
2.3.Bezdomność.
Bezdomność z uwagi na skalę zjawiska, jego przyczyny oraz szczególnie dotkliwe skutki społeczno-ekonomiczne, jest kwestią społeczną o zasięgu i znaczeniu ogólnokrajowym, mającą swoje specyficzne regionalne i lokalne uwarunkowania. Z zapisu umieszczonego w Ustawie o pomocy społecznej wynika, że za osobę bezdomną uważa się osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych i nigdzie nie zameldowaną na pobyt stały w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych.[7]
Bezdomność możemy określić jako sytuację osób, które z różnych przyczyn, czasowo lub trwale, nie są w stanie własnym staraniem zapewnić sobie schronienia spełniającego minimalne warunki pozwalające uznać ja za pomieszczenie mieszkalne.[8]
2.4.Bezrobocie.
Zjawisko jawnego bezrobocia charakteryzuje głównie gospodarkę rynkową i oznacza sytuację, w której popyt na siłę roboczą jest mniejszy od jej podaży. Na rynku pracy występuje wolna siła robocza nie znajdująca zatrudnienia. Bezrobocie oznacza przymusowe pozostawanie w bezczynności zawodowej z powodu braku możliwości znalezienia w ustalonym prawnie czasie, pracy odpowiadającej kwalifikacjom i predyspozycjom zawodowym. Bezrobocie jest zatem równoznaczne z całkowitym brakiem możliwości zarobkowania.[9]
3. Przyczyny, skala, skutki, zapobieganie patologii.
ZJAWISKO
PRZYCZYNY
SKALA ZJAWISKA
SKUTKI ZJAWISKA
ZAPOBIEGANIE
Przestępczość
- uwarunkowanie demograficzne:
* płeć – przestępstwa nieletnich chłopców stanowią od 80 do 90%,
*miejsce zamieszkania – procent przestępstw nieletnich z miast jest wyższy niż u nieletnich zamieszkujących wieś,
*pochodzenie społeczne – przewaga nieletnich przestępców z rodzin robotniczych, kłopoty z dziećmi z „dobrych rodzin”, sieroctwo;
- uwarunkowania psychofizyczne: upośledzenie psychofizyczne sprzyja przestępczości;
- uwarunkowania środowiskowe:
*sytuacja rodziny – w rodzinach, w których występują częste awantury, ordynarne wymyślania, alkoholizm, bójki częściej dochodzi do „wykolejenia” nieletnich,
*wpływ grup rówieśniczych – bandy, paczki, gangi sprzyjają przestępczości nieletnich’
*szkolne niepowodzenia szkolne – obojętność wychowawcza i nieumiejętne nauczanie;
- media: film i telewizja – rozpowszechnianie technik przestępczych;
- bezrobocie – zwłaszcza wśród dorosłych może być przyczyną przestępczości
Nieletni – liczba przypadków w 2008 roku:
- zabójstwo – 2
- pobicie – 2640
- zgwałcenie – 49
- kradzież – 2463
- rozbój – 1437
Skutkiem przestępczości nieletnich jest :
- nadzór kuratora
- umieszczenie w:
*zakładzie poprawczym
*ośrodku wychowawczym
*ośrodku socjoterapii
*ośrodku szkolno-wychowawczym
*policyjnej izbie dziecka
*pogotowiu opiekuńczym
- wczesne rozpoznanie dzieci, których zachowanie wskazuje, iż mogą być kandydatami na przestępców
- wnikliwa reakcja na każdy przypadek niepowodzeń szkolnych, agresywność, wagary, drobne kradzieże
- pełna współpraca z rodziną
- zachęcenie nieformalnych grup koleżeńskich do zabaw i zajęć organizowanych przez dziecięce i młodzieżowe świetlice, kluby, domy kultury i wszelkie inne formy aktywności pozaszkolnej
- wzmocnienie funkcji opiekuńczo-wychowawczej szkoły
Ubóstwo
- niechęć do ciężkiej pracy
- niedostateczne wykształcenie
- ułomność psychiczna lub fizyczna
- rozpad rodziny
- wielodzietność
-system społeczno-gospodarczy kraju
- w Polsce na „ustawowej” granicy ubóstwa w 2009 roku żyło 8,3% ogółu społeczeństwa, w tym w gospodarstwach:
*pracowników – 7,9%
*rolników – 14,2%
*pracujących na własny rachunek – 3,5%
*emerytów – 4,9%
*rencistów – 14.1%
- bezdomność
- niedożywienie
- dezorganizacja życia rodziny, zwłaszcza dzieci
- zaniedbanie warunków mieszkaniowych
- niepowodzenia szkolne
- wzmacnianie roli rodziny
- rozbudzenie aktywności i ambicji
- umożliwienie zdobycia kwalifikacji zawodowych
- wzmocnienie inicjatyw w zakresie kształcenia i wychowania
- szkoły podstawowe powinny stworzyć warunki socjalne do umacniania w dziecku dążenia do sukcesu i pracy
-komunikacja społeczna – nie wolno ludzi ubogich spychać na margines życia lub życie w ukryciu
- gwarancja dochodów najniższych
- samopomoc społeczna
Bezdomność
Czynniki instytucjonalne:
- brak dostatecznej ilości mieszkań
-dekapitalizacja istniejących budynków i „wypadanie” z eksploatacji
- brak zabezpieczeń osłonowych dla wychowanków domów dziecka i byłych więźniów
- eksmisja „na bruk”
- brak lokali socjalnych w wielu gminach
- znacząca redukcja mieszkań zakładowych
Czynniki osobowe i społeczne:
- dramatyczne obniżenie się dochodu wielu rodzin co powoduje utratę prawa do mieszkania czynszowego
- skokowy wzrost kosztów utrzymania mieszkań
- degradacja poczucia odpowiedzialności za własny byt i swoich najbliższych
-wielodzietność rodzin ubogich
- rozwój patologii społecznych: alkoholiz, narkomania
- załamanie kondycji i upadłość dużych przedsiębiorstw państwowych
- rozpad więzi rodzinnych, rozwody, nasilenie postaw egoistycznych
Rozmiary bezdomności w Polsce nie są znane. Wymieniane są liczby 200-250 tysięcy osób, czasem 300 tysięcy, spotkać się możemy z twierdzeniem, że bezdomność w Polsce ogranicza się do 20-30 tysięcy osób.
Wśród bezdomnych większy odsetek stanowią mężczyźni.
W gminie Świeszyno w 2009 roku zanotowano 5 osób bezdomnych, w 2010 roku do końca września zanotowano 6 osób bezdomnych.
- zły stan zdrowia: choroby, inwalidztwo, przedwczesna śmierć,
- umożliwienie wszystkim bezdomnym w uzyskaniu lub odzyskaniu zdolności do niepatologicznego funkcjonowania w społeczeństwie, bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka przy jednoczesnym niedopuszczeniu do nadużywania przez nich pomocy społecznej
- zagwarantowanie możliwości korzystania z praw obywatelskich
- główna pomoc osobom bezdomnym sprowadza się do :
*pomocy doraźnej – ogrzewalni, noclegowni, stołówek charytatywnych, punktów wydawania odzieży, łaźni i pralni, konsultacji medycznych
*pomocy programowej, długofalowej – schroniska, domy opieki, mieszkania kontraktowe, poradnictwo i kluby ( praca programowa, długofalowa ), Kluby Integracji Społecznej
Bezrobocie
- reforma polskiej gospodarki – spadek popytu na siłę roboczą
-niewłaściwe lub brak kwalifikacji
-likwidacja zakładów pracy
- likwidacja stanowisk pracy
-brak wykształcenia
-alkoholizm, narkomania, przestępczość
Na koniec 2009 roku zanotowano w Polsce 1892,7 tysięcy osób bezrobotnych w tym 966,4 tyś. kobiet. W powiecie koszalińskim w 2009 roku zanotowano 5121 bezrobotnych ( zarejestrowanych ) w tym 2747 kobiet, na koniec sierpnia 2010 roku zanotowano 4740 bezrobotnych ( zarejestrowanych ) w tym 2451 kobiet. W Gminie Świeszyno na koniec sierpnia 2010 roku zanotowano 481 osób bezrobotnych.
- Ekonomiczne: świadczenia socjalne, programy przeciwdziałania bezrobociu, zmniejszenie dochodów budżetowych państwa, emigracja zarobkowa młodych ludzi.
- pogorszenie stanu zdrowia fizycznego i psychicznego społeczeństwa
- wzrost przestępczości
-rozpad rodziny
- frustracja, obojętność, lęk o przyszłość
- alkoholizm, narkomania, prostytucja
- dezintegracja społeczna - strajki
-ubóstwo
-niewłaściwe odżywianie, zaniedbania higieniczne i lecznicze
- zaburzenie funkcji opiekuńczo-wychowawczej rodziny
- obniżenie aspiracji edukacyjnych u dzieci
- inicjowanie szkoleń dla bezrobotnych
- kierowanie bezrobotnych absolwentów na specjalnie dla nich tworzone miejsca pracy
- inicjowanie i prowadzenie tzw. „programów specjalnych”, mających na celu aktywizację zawodową bezrobotnych pozostających w szczególnie niekorzystnej pozycji na lokalnym rynku pracy
- prace interwencyjne, roboty publiczne
-kluby pracy – aktywizują bezrobotnych, udzielają porad psychologów i doradców, pomagają w znalezieniu zatrudnienia
- inkubatory przedsiębiorczości
- ośrodki szkolenia i doradztwa ( wspieranie przedsiębiorczości)
Bibliografia:
A. Kamiński, F...
pedagogika.koszalin