Emulsje.doc

Emulsje, Zawiesiny, Tenzydy

Wyróżniamy dyspersje typu :

·         Ciało stałe w cieczy ( zawiesina)

·         Ciecz w cieczy (emulsja)

·         Gaz w cieczy (piana)

·         Ciało stałe lub ciecz w gazie (aerozol)

·         Ciało stałe w ciele stałym (tzw. Stałe rozproszenia fizyczne)

Zawiesiny ( Suspensio, Suspensiones, Suspensionis, Susp.)

Stanowią układ dwufazowy:

·         Stałej substancji leczniczej - jako fazy rozproszonej, która jest trudno rozpuszczalna lub praktycznie nierozpuszczalna w fazie rozpraszającej. W zależności od przeznaczenia udział fazy rozproszonej może wynosić od 0.5 % do nawet 40% całego układu.

·         Cieczy - jako fazy rozpraszającej, którą może być woda, roztwór wodny, glicerol, etanol, ich mieszaniny z wodą lub olej.

Lek w postaci Zawiesiny przygotowuje się ponieważ :

·         Nie zawsze jest możliwe znalezienie odpowiedniego rozpuszczalnika lub solubilizatora, aby uzyskać postać roztworu

·         Postać płynna jest lepiej tolerowana przez chorego niż postać proszku ze względu na łatwiejsze połykanie i dozowanie, co przede wszystkim ma znaczenie w leczeniu dzieci i ludzi w podeszłym wieku

·         Niektóre substancje lecznicze są nietrwałe w roztworze, ale trwałe w postaci zawiesiny

·         Nieprzyjemny smak wielu substancji leczniczych jest prawie zniwelowany gdy podawane są w postaci zawiesin, zwłaszcza gdy faza rozpraszająca zawiera środki poprawiające smak (np. sacharozę)

·         Uzyskuje się przedłużone działanie leku w wyniku powolnego rozpuszczania substancji leczniczej organizmie.

Czynniki wpływające na trwałość zawiesin :

·         Odpowiednie rozdrobnienie fazy rozproszonej

·         Zastosowanie substancji pomocniczych:

- zwiększających lepkość

- nadających cząsteczkom rozproszonym ładunek elektryczny

- zwilżających

FP V wymaga, aby w razie wystąpienia sedymentacji cząstek zawiesinę wstrząsać 15 s, a uzyskane w ten sposób jednolite rozproszenie powinno utrzymywać się co najmniej 2 min. Jest to czas wystarczający do pobrania leku przez chorego.

Według FP VI wielkość cząstek w zawiesinach do użytku wewnętrznego i pozajelitowego nie powinna przekraczać 30 µm, do użytku zewnętrznego – 90 µm, a w kroplach do oczu cząstki substancji powinny być mniejsze niż 25 µm.

Im większa jest lepkość fazy rozpraszającej tym mniejsza jest szybkość opadania cząstek fazy stałej. W preparatyce farmaceutycznej, w celu zwiększenia lepkości wodnej fazy rozpraszającej, dodaje się do tej fazy substancji hydrofilowych wielkocząsteczkowych, których roztwory koloidalne charakteryzują się dużą lepkością. Wykorzystuje się w tym celu gumę arabską, tragakantę, alginiany, rozpuszczalne w wodzie pochodne celulozy i polimery syntetyczne. Stosuje się również koloidy liofobowe : bentonit, krzemionkę. Lepkość zawiesin olejowych zazwyczaj zwiększa się, rozpuszczając w fazie olejowej monostearynian glinu.

Środki dyspergujące i zwiększające lepkość fazy rozpraszającej w zawiesinach wodnych

Ze względu na małą trwałość roztworów substancji wielkocząsteczkowych można je konserwować dodatkiem kwasu lub benzoesanu sodu (0,2%).

Zawiesiny pochodzenia naturalnego mogą być pożywką dla bakterii, pleśni i grzybów. Dlatego ważne jest konserwowanie zawiesin i w tym celu stosuje się niejonowe środki bakteriostatyczne : estry kwasu p – hydroksybenzoesowego ( Nipagina) lub alkohol benzylowy.

Zawiesiny do użytku wewnętrznego (Mixturae agitandae) mogą zawierać  następujące substancje nierozpuszczalne w wodzie:

·         NaCO3 lub NaHCO3 – zobojętniające sok żołądkowy

·         Zasadowe sole bizmutu (azotan) – ściągająco

·         Białczan taniny (taninum proteinicum) – ściągająco i osłaniająco

·         Wodorotlenek glinu (alusal)

·         Anestezyna ( Benzocaina) – substancja z wykazu B – działa miejscowo nie wchłania się przez błony – przy wrzodach żołądka

·         CaCO3

·         Kamfora (Camphora) – stosowana do wewnątrz

Lek w postaci zawiesiny do użytku wewnętrznego powinien zawierać od 3 – 5% kleiku.

Zawiesiny do użytku zewnętrznego ( Suspensiones ad usum externum)  zawierają substancje :

·         Antyseptyczne ( kwas borny, spirytus)

·         Ściągające

·         Chłodzące ( Menthol)

·         Znieczulające ( anestezyna)

·         Ichtiol pH = 8.5, daje niezgodności z : antybiotykami, wodą wapienną, NH4Cl, AgNO3, Paraffinum liq., Rivanol, jodkami, kwasami i zasadami.

·         Siarka strącona

·         Rivanol

1)      Pudry płynne  (Papki) – zawiesiny do użytku zewnętrznego z dużą zawartością tlenku cynku. Oprócz czynników działających zawierają zawsze tlenek cyku, talk (aa), glicerol i wodę. Tlenek cynku działa ściągająco przy stanach zapalnych skóry, talk – zwiększa przyczepność do skóry, Glicerol ( który powinien stanowić 5 – 10% preparatu) – zwiększa lepkość preparatu
( stabilizuje), obniża napięcie powierzchniowe, zapobiega wyparowaniu wody z preparatu (humektant – substancja zapobiegająca wyparowaniu wody z preparatu np. glicerol, glikol propylenowy, sorbitol). Glicerol nawilza naskórek wyciągając wodę ze skóry właściwej. Pudry płynne wydaje się w słoikach. Trwałe 7 dni.

2)      Kleiny ( galarety) – zawiesiny wodno – glicerynowe ( gliceryna ty żelatynowe) – cennik apteczny T. II. Wyrózniamy dwa typy klein : miękkie (molle) i twarde (dure), które zawierając wieżce żelatyny niż miękkie.  Glicerol, żelatyna i woda służą do nadania postaci leku
( Vehiculum)

3)      Lotiony- płyny lecznicze do zmywania twarzy „Lotio cosmetics Kumerfeldi”

4)      Mazidła ( Linimentum, Linimenta, Linimenti, Lin.) – mogą mieć charakter roztworu, zawiesiny lub emulsji do wcierania w skórę w celu uzyskania miejscowego przekrwienia

·         Olimenta – połączenie oleju ( oleje – mają ułatwić masaż – właściwości poślizgowe) z wodorotlenkami potasowców. Tworzy się mydło ( mydła mają ułatwić przenikanie leku przez skórę ( promotory wchłaniania). Zawierają kwas oleinowy (olejowy) 5 – 10%.

Linimentum calcareum – przeciwzapalne i natłuszczające,

Linimentum Ammoniatum – Camphoratum – znieczulająco - rozgrzewające

·         Saponimenta – mazidła zawierające mydła metali wielowartościowych, otrzymane przez rozpuszczenie mydła w etanolu. 

Linimentum saponatum – camphoratum (Opodeldok),

Linimentu capsici

·         Vasolimenta – stosowane w weterynarii. Są to mazidła zawierające mydło otrzymane przez zmydlenie oleju tylko! Amoniakiem z dodatkiem wazeliny i/lub parafiny. Mogą zawierać kamforę i jod.

Np. Vasolimentum camphoratum – przeciwzapalne,

Vasolimentum iodatum - dezynfekujące

Emulsje ( Emulsio, Emulsiones, Emulsionis)

Emulsją nazywamy niejednorodny układ dyspersyjny złożony z co najmniej dwóch nie rozpuszczających się wzajemnie cieczy, z których jedna jest rozproszona w drugiej w postaci kuleczek o średnicy 0,1 – 100 µm. Warunkiem uzyskania trwałego układu emulsyjnego jest obecność emulgatora, składnika stabilizującego układ. Emulsje farmaceutyczne są zawsze emulsjami wodno – olejowymi, tzn. w ich skład wchodzi:

·         Faza wodna – woda, roztwór wodny, mieszanina wody z innymi hydrofilowymi cieczami, np. etanolem lub glicerolem

·         Faza olejowa – olej (roślinny lub mineralny) lub inna ciecz o charakterze lipofilowym.

W emulsjach stosowanych w lecznictwie stopień rozdrobnienia fazy wewnętrznej mieści się najczęściej w granicach 1 – 50 µm, a czasami dochodzi nawet do 100 µm. Dożylnie mogą być podawane emulsje o wielkości cząstek poniżej 1 µm, dlatego są nazywane emulsjami submikronowymi. Układem fizycznym o większym stopniu rozdrobnienia niż emulsje są tzw. mikroemulsje. Średnica cząstek fazy rozproszonej w tym przypadku wynosi do 100 nm. Mikroemulsje są przezroczyste w przeciwieństwie do emulsji tradycyjnych lub submikronowych.

Sporządzenie emulsji :

·         Metoda angielska – polega na rozpuszczeniu emulgatora w fazie zewnętrznej i wprowadzaniu, przy ciągłym mieszaniu, fazy mającej ulec dyspersji. Zwykle stosuje się podgrzewanie podczas emulgowania. W ten sposób sporządza się kremy. Emulsje o/w i w/o.

·         Metoda kontynentalna – emulgator miesza się dokładnie z cieczą stanowiącą fazę rozproszoną, a więc z olejem. Następnie dodaje się określoną ( wyliczoną) ilość wody, miesza się i w ten sposób otrzymuje się tzw. jądro emulsji ( koncentrat emulsji, emulsje stężoną olej : guma: woda = 2 : 1 : 1,5 , gdy oleju <20%; 4 : 1 : 2 – gdy oleju >20%; 3 : 1 : 2 – gdy terpeny.) którą następnie rozcieńcza się stopniowo pozostałą częścią fazy rozpraszającej ( wodnej) emulsje typu o/w z użyciem emulgatorów koloidalnych. Według FP VI zawartość oleju w takiej emulsji powinna wynosić 10%, jeśli nie podano inaczej w monografii szczegółowej.

Trwałość emulsji :

·         Śmietanowanie – proces odwracalny O/W ( Sedymentacja – W/O) – należy krótko energicznie wstrząsnąć

·         Flokulacja – Jest to zjawisko agregacji cząstek. Zjawisko odwracalne przez wstrząśnięcie. Najbardziej skutecznym sposobem zmniejszenia tendencji do flokulacji jest nadanie cząsteczkom rozproszonym ładunku przez zastosowanie emulgatorów jonowych

·         Koalescencja – proces nieodwracalny. Jest to łączenie się cząstek tworzących do tej pory agregaty w jedną cząsteczkę. Prowadzi do rozdziału emulsji.

·         Rozdział faz – złamanie emulsji .

Aby ograniczyć zmiany, jakim mogą ulegać zawarte w emulsji środki lecznicze i pomocnicze pod wpływem rozłożonego oleju, tlenu z  powietrza i drobnoustrojów, wskazany jest dodatek do preparatu odpowiedniego środka konserwującego i przeciwutleniacza.  Stosowane w emulsjach przeciwutleniacze to : estry kwasu galusowego, butylohydroksyanizon, butylohydroksytoluen oraz tokoferole. Aby zapobiec zmianom fizykochemicznym, emulsje muszą być przechowywane w miejscu chłodnym,  w opakowaniach szczelnie zamkniętych oraz powinny być chronione od światła.

...