201206.pdf

w numerze

Pielgrzymka do polskich mogił

w Uzbekistanie

Piotr Sułek

Konferencja

–„Łagier w Borowiczach”

Piotr Sułek, Kinga Hałacińska

Borowiczanie – dla pamięci kolegów,

ku przestrodze przyszłych pokoleń

Piotr Sułek, Kinga Hałacińska

Służba na chlubie polskiej floty

Piotr Szal

Kazimierz Leski ps. „Bradl”

– współtwórca ORP „Orzeł”

i... „niemiecki generał”

Dominik Kaźmierski

Tu Warszawa witała

zwycięskie polskie wojska

Dominik Kaźmierski

Taszkient. Uroczystość pod pomni-

kiem upamiętniających Polaków zmarłych

w Uzbekistanie w 1942 roku FOT. ALINA NOWACKA

68. rocznica bitwy

pod Monte Cassino

Anna Kondek

BIULETYN URZĘDU DO SPRAW KOMBATANTÓW

I OSÓB REPRESJONOWANYCH

Grób na gruzach

Dominik Kaźmierski

Redakcja

ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa

e-mail: kombatant@udskior.gov.pl

Zjazd Łagierników

Żołnierzy Armii Krajowej

Anna Kondek

Redaguje zespół:

redaktor naczelny: Piotr Sułek

tel. (22) 661 89 22

e-mail: piotr.sulek@udskior.gov.pl

sekretarz redakcji: Dominik Kaźmierski

tel. (22) 661 84 23

e-mail: dominik.kazmierski@udskior.gov.pl

Małgorzata Łętowska

e-mail: malgorzata.letowska@udskior.gov.pl

Współpracują:

Franciszka Gryko, Jan P. Sobolewski,

Wojciech Lewicki

Korekta: Beata Stadryniak-Saracyn

Archiwalne numery „Kombatanta”

dostępne są na stronie www.udskior.gov.pl

Wydawca:

Urząd do Spraw Kombatantów

i Osób Represjonowanych

ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa

centrala tel. (22) 661 81 11

punkt informacyjny tel. (22) 661 81 29

(22) 661 87 06, www.udskior.gov.pl

Na przełomie maja i czerwca 1940 r., 72 la-

ta temu, zakończyła się, w nie do końca

do dzisiaj wyjaśnionych okolicznościach,

służba okrętu podwodnego ORP „Orzeł”,

najnowocześniejszego w przedwojennej

Polskiej Marynarce Wojennej. Oto wspom-

nienie o jednym z członków jego załogi,

st. mar. Janie Szalu – torpedominerze.

Mroczne tajemnice lasu

w Sobiborze

Dominik Kaźmierski

ANZAC Day w Warszawie

Dominik Kaźmierski

W hołdzie leśnikom-partyzantom

Zbigniew Zieliński

Wielce Szanowni Kombatanci, drodzy Czytelnicy

Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych informuje,

że z dniem 1 stycznia 2013 roku zniesiona zostaje opłata za prenumeratę

Biuletynu „Kombatant”. Biuletyn będzie do Państwa wysyłany bezpłatnie.

W związku z wprowadzoną zmianą prosimy o nie dokonywanie wpłat na

poczet prenumeraty za 2013 rok.

Opracowanie graficzne: Hanna Sater

Kolportaż i prenumerata: Tomasz Nejmanowski,

tomasz.nejmanowski@udskior.gov.pl, tel. (22) 661 86 67

Druk: Centrum Usług Wspólnych

ul. Powsińska 69/71, Warszawa

W 2012 r. egzemplarz „Kombatanta” kosztuje 2,50 zł, a cena prenumeraty rocznej razem

z kosztem wysyłki to – 30 zł. Prenumerata ze zleceniem dostawy za granicę pocztą lotni-

czą kosztuje 24 USD.

Wpłat za prenumeratę należy dokonywać na konto Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób

Represjonowanych, ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa – konto w NBP, Oddział Okręgowy

Warszawa, nr 03 1010 1010 0050 4722 3100 0000.

Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania zmian i skrótów w nadsyłanych materiałach. Materiały powinny

być podpisane pełnym imieniem i nazwiskiem autora tekstu i zdjęcia oraz zawierać jego prywatny adres i tele-

fon kontaktowy, a także krótką notkę o autorze tekstu. W miarę możliwości prosimy o dostarczanie tekstów

i materiałów graficznych (zdjęcia o rozdzielczości 300 dpi) w wersji elektronicznej (na CD lub pocztą elektro-

niczną). Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Rubryka Poszukujemy jest bezpłatna.

NR 6(258) CZERWIEC 2012

Pielgrzymka do polskich mogił

w Uzbekistanie

P IOTR S UŁEK

U roczystości w Uzbekistanie

W 70. rocznicę wyjścia Polskich Sił Zbrojnych z ZSRS, do Uzbekistanu udała się

delegacja państwowa na czele z szefem Kancelarii Prezydenta RP, ministrem

Jackiem Michałowskim. Oddano hołd pochowanym na uzbeckiej ziemi Polakom

oraz odsłonięto pamiątkowe tablice wdzięczności narodu polskiego dla narodu

uzbeckiego za życzliwe przyjęcie Polaków w czasie II wojny światowej.

zorganizowane przez Urząd do

Spraw Kombatantów i Osób

Represjonowanych przy współpra-

cy z Ambasadą RP w Taszkencie

i Radą Ochrony Pamięci Walk i Mę-

czeństwa rozpoczęły się 6 czerwca

na polskim cmentarzu wojennym

Olmazor I w pobliżu stolicy Uzbe-

kistanu w asyście Kompanii Repre-

zentacyjnej Wojska Polskiego. Znaj-

dują się tam mogiły 25 żołnierzy

polskich armii gen. Władysława An-

dersa oraz 45 cywilów. W uroczy-

stościach uczestniczyła 20-osobowa

grupa kombatantów i sybiraków

biorących udział w ewakuacji Pol-

skich Sił Zbrojnych do Iranu.

Przybyłych na uroczystość wete-

ranów i polską delegację powitał Jan

Stanisław Ciechanowski, p.o. kie-

rownika Urzędu do Spraw Kom-

batantów i Osób Represjonowa-

nych: „Dziś rozpoczynamy piel-

grzymkę do miejsc dla Polaków

świętych, na cmentarze naszych ro-

daków, którzy zmarli w Uzbeki-

kom i dzieciom z miejscowego pol-

skiego sierocińca, którzy zmarli

z głodu i chorób na uzbeckiej ziemi.

Ile jeszcze spoczywający tu Polacy

mogli dla Ojczyzny zrobić, ile po-

tencjału pogrzebano w tysiącach

polskich grobów na obszarze całe-

go Związku Sowieckiego. Chylimy

dziś głowę przed grobami naszych

rodaków, którzy szli ku wolnej Pols-

ce. Dziś nad waszymi grobami mo-

żemy powiedzieć, że wasze marze-

nie się spełniło – Polska jest wolna

i niepodległa, rozwija się, pamięta

o swoich bohaterach. Dobry Bóg

dał, że sprawiedliwość zwyciężyła,

mury runęły, kajdany pękły. Pozo-

staniecie na zawsze w naszych ser-

cach i myślach. Spoczywajcie w po-

koju. Jeszcze Polska nie zginęła” – po-

wiedział do zgromadzonych komba-

Cmentarz Wojenny Olmazor II.

Prof. Wojciech Narębski. Najpierw sybirak,

później żołnierz Polskich Sił Zbrojnych

na Zachodzie FOT. ALINA NOWACKA

stanie. Wspominamy tułaczkę na-

rodu polskiego. Oddajemy hołd

naszym rodakom: oficerom, żołnie-

rzom, cywilom oraz licznym juna-

NR 6(258) CZERWIEC 2012

tantów, Polonii oraz przedstawicieli

władz uzbeckich Jan Stanisław

Ciechanowski. Stwierdził również,

iż „Naród uzbecki sam znajdujący

się w tragicznej sytuacji w latach

II wojny światowej wyciągnął po-

mocną dłoń do przybyszy z dale-

kiego Lechistanu”. Polacy nazywali

Uzbekistan cudowną, gościnną

i szczodrą ziemią, gdzie okazano im

współczucie. Wiedzieli, że znajdują

się wśród ludzi im przyjaznych.

Uzbecy dzielili się z nimi wszyst-

kim, co mieli. Stanęli w szeregu na-

rodów, które w czasie koszmarnej

II wojny światowej dowiodły swego

humanitaryzmu i człowieczeństwa.

Polacy, wyjeżdżając z jednego z uz-

beckich miast w roku 1946, pisali

na pożegnanie: „Polska ludność (…)

wyraża całemu narodowi uzbeckie-

mu głęboką wdzięczność za serdecz-

ną gościnę, pomoc i okazane uczu-

cia. Na całe życie zapamiętamy Was

jako naszych najlepszych przyjaciół

i sojuszników naszego narodu i bę-

dziemy starać się umacniać i pogłę-

biać te więzy przyjaźni i współpracy

z wielkim narodem uzbeckim”. Cie-

chanowski skierował również w ję-

zyku uzbeckim podziękowania dla

narodu uzbeckiego: „Drodzy uzbec-

cy przyjaciele, dziękujemy wam ser-

decznie za życzliwe przyjęcie Pola-

ków na waszej ziemi podczas II wojny

światowej. Polacy nigdy nie zapo-

mną serdeczności i dobroci, jaka

spotykała ich na każdym kroku.

Niech żyje naród uzbecki! Niech

żyje naród polski!”

Po wystąpieniu odmówiono mo-

dlitwę ekumeniczną oraz złożono

wieńce i wiązanki kwiatów pod po-

mnikiem oraz kwiaty na mogiłach

spoczywających w tym miejscu Po-

laków.

Hymnem państwowym, złoże-

niem wieńców i wiązanek kwiatów

oraz zapaleniem zniczy oddano hołd

spoczywającym na cmentarzu Ol-

mazor II oraz przed pomnikiem

w miejscowości Jangi-Jul, gdzie

mieścił się sztab armii gen. Andersa.

Po wojnie cmentarz w tym miejscu

został zlikwidowany. Dziś stoi tam

pomnik upamiętniający 40 pocho-

wanych Polaków.

Powrót z cmentarzy do Taszken-

tu urozmaicił weteran 2. Korpusu

Polskiego, prof. Wojciech Narębski,

który w autokarze puścił płytę ze

swoimi wykonaniami wojennych

pieśni skomponowanych przez Fe-

liksa Konarskiego, autora „Czerwo-

nych Maków na Monte Cassino”.

gracji i Łączności z Polakami za

Granicą Senatu RP; senatorowie RP

Łukasz Abgarowicz, Barbara Borys-

-Damięcka i Maciej Grubski; posło-

wie na Sejm RP Mirosław Koźla-

kiewicz i Ligia Krajewska; sekretarz

Rady Ochrony Pamięci Walk i Mę-

czeństwa, prof. Andrzej Krzysztof

Kunert; dowódca Garnizonu m.st.

Warszawy, gen. Wiesław Grudziń-

ski; prezes „Wspólnoty Polskiej”,

Longin Komołowski; zastępca pre-

zesa Instytutu Pamięci Narodowej,

Agnieszka Rudzińska. Republikę Uz-

bekistanu reprezentowali: Ravashan

Usmanow, dyrektor Departamentu

Europejskiego MSZ; Ilkhom Oczi-

łow, I sekretarz Departamentu Eu-

ropejskiego MSZ; i Akmal Alimow,

sekretarz Departamentu Protokołu

Państwowego MSZ.

Podczas uroczystości pod pomni-

kiem gości powitał ambasador RP

w Taszkencie, Marian Przeździecki.

Następnie zabrał głos przewodni-

czący polskiej delegacji: „Przyje-

chaliśmy tu pochylić się nad mogi-

łami tych, którzy 70 lat temu nie

wyjechali z tej ziemi z armią gen.

Andersa. Uzbekistan w tamtym

Przybyliśmy, by pochylić głowy

nad polskimi mogiłami

Oficjalna delegacja polska spo-

tkała się z wiceministrem spraw za-

granicznych Uzbekistanu, Władimi-

rem I. Norowem; przewodniczą-

cym Izby Wyższej Parlamentu Uz-

bekistanu, Ilgizarem M. Sobirowem;

oraz przewodniczącą Izby Niższej

Parlamentu, Diloram G. Taszmek-

hamedową.

Główne uroczystości odbyły się

w Taszkencie przed pomnikiem

upamiętniającym Polaków zmarłych

w Uzbekistanie w 1942 r. W uro-

czystości wzięli udział m.in. Beata

Oczkowicz, podsekretarz stanu

Taszkient. Złożenie wieńca przed pomnikiem upamiętniającym Polaków zmarłych

w Uzbekistanie w 1942 roku FOT. ALINA NOWACKA

w Ministerstwie Obrony Narodo-

wej; Marek Bucior, podsekretarz

stanu w Ministerstwie Pracy i Po-

lityki Społecznej; Andrzej Person,

przewodniczący Komisji Spraw Emi-

czasie był krajem równie dotknię-

tym stalinizmem jak wszystkie inne

kraje Związku Radzieckiego. Uzbe-

cy byli prześladowani, ale jednak

nam pomogli – z uśmiechem, z ser-

NR 6(258) CZERWIEC 2012

cem – pomogli Polakom, którzy

tutaj dotarli, przebywali i stąd wy-

jechali. Bardzo, bardzo serdecznie

za to dziękujemy” – powiedział szef

Kancelarii Prezydenta RP, minister

Jacek Michałowski. „Wyrażamy ra-

dość z tego, że tu dziś jesteśmy, że

mamy wśród nas reprezentację 20

świadków tamtej historii, którzy

z Uzbekistanu poprzez Turkme-

nistan, Iran, Palestynę dotarli na

front i walczyli o wolną Polskę,

a dziś są z nami. To naprawdę wiel-

ka radość móc się z wami spotkać

tutaj w Uzbekistanie” – zwrócił się

ności dla wszystkich tych, którzy na

wielu frontach II wojny światowej

walczyli, żebyśmy my dzisiaj mogli

się spotkać i żyć w pokoju” – pod-

kreślił minister Michałowski.

W trakcie uroczystości poświę-

cono wmurowane przy pomniku,

znajdującym się obok kościoła pol-

skiego w stolicy Uzbekistanu, tabli-

ce pamiątkowe będące wyrazem

wdzięczności narodu polskiego dla

narodu uzbeckiego za życzliwe przy-

jęcie Polaków w czasie II wojny

światowej. Odmówiono modlitwę

ekumeniczną oraz złożono wieńce

„Uzbekistan Polacy nazywali cu-

downą, gościnną i szczodrą ziemią

nie dlatego, że warunki życia były

tu łatwiejsze, ale dlatego, że okaza-

no im współczucie. Dziś za tę opie-

kę narodowi uzbeckiemu dziękuje-

my” – powiedział po uroczystości

Jan Stanisław Ciechanowski.

W marcu i sierpniu 1942 r. przez

Uzbekistan do Iranu przedostały się

116 543 osoby, w tym 78 631 żoł-

nierzy, czyli ok. 10 proc. Polaków

wywiezionych do ZSRS po 17 wrze-

śnia 1939 r. Chorych, osłabionych

i wygłodzonych żołnierzy i cywilów

Cmentarz wojenny w Jangi-Jul. Od lewej stoją: kpt. Stefan Mączka,

płk Edmund Brzozowski FOT. ALINA NOWACKA

Płk Edmund Brzozowski i stojący za nim (z lewej) płk Stanisław

Berkieta w rozmowie z Anną Marią Anders-Costa, córką gen. Władysława

Andersa na polskim cmentarzu wojennym Olmazor II FOT. ALINA NOWACKA

dziesiątkowały epidemie. Od lute-

go do sierpnia 1942 r. zmarło ok.

3100 żołnierzy i jeszcze więcej cy-

wilów, w tym dzieci.

Wzruszenie i duma córki

gen. Andersa

Na uroczystości przybyła córka

gen. Andersa. „Obecność na dzisiej-

szych uroczystościach jest dla mnie

olbrzymim przeżyciem. Jestem nie-

zwykle wzruszona pamięcią o moim

ojcu, tym że jest tak ceniony i że

pamięta się o nim. Jestem bardzo

dumna” – powiedziała Anna Maria

Anders.

Obecni podczas uroczystości

kombatanci nie kryli wzruszenia po-

wrotem do wojennych wspomnień.

Podkreślali, że przyjazd do Uzbe-

kistanu jest dla nich niezwykle

ważny.

Uroczystość na polskim cmentarzu wojennym Olmazor I FOT. ALINA NOWACKA

do przybyłych na uroczystości kom-

batantów z Polski oraz Wielkiej

Brytanii. „Odczuwamy także, poza

smutkiem i radością, wielkie uczu-

cie wdzięczności. Wielkiej wdzięcz-

i wiązanki kwiatów. W uroczystości

uczestniczyli ambasadorowie Unii

Europejskiej, Bułgarii, Czech, Gruzji,

Niemiec, Tadżykistanu, Ukrainy, Sta-

nów Zjednoczonych Ameryki i Włoch.

NR 6(258) CZERWIEC 2012

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: