Brammer z PUPu - opracowanie(1).doc

Podstawowe umiejętności pomagania. Trening komunikacji.                   mgr Cierpiałkowska
Opracowanie literatury na zaliczenie, Brammer
 

I.                    SŁUCHANIE:

Słuchanie zawiera kilka komponentów, ważne podkreślenie kulturowego kontekstu tych umiejętności.

1.      kontakt wzrokowy –patrzenie na ludzi, patrzenie im w oczy, jest sposobem okazywania im intensywnego okazywania zainteresowania, ponieważ oczy są naszym najważniejszym nośnikiem komunikacji.
Ustalenie najwygodniejszego dystansu między pomagającym i wspomaganym wymaga eksperymentowania. Niektórzy wspomagani czują się bardzo źle, jeżeli odległość jest mniejsza niż metr, ponieważ zostali w ten sposób uwarunkowani społeczne. Przy ustalaniu bezpośredniego kontaktu wzrokowego obserwować należy niesłowne zachowanie wspomaganego, zawierające oznaki stresu, czy dyskomfortu.

2.      postawa – zainteresowany pomagający zwykle wychyla się w stronę wspomaganego w swobodny sposób. Swoboda jest ważna, ponieważ napięcie powoduje przeniesienie uwagi ze wspomaganego na pomagającego, dodatkowo powodując na zasadzie empatii napięcie również u wspomaganego.

3.      gestykulacja – pomagający wiele komunikuje ruchami ciała. Jeżeli wymachuje rękami lub krzyżuje je na piersi – jest bardzo prawdopodobne, że przekazuje w ten sposób niezamierzony komunikat.

4.      zachowania słowne pomagającego – wiąże się z tym, co pomagający powiedział. Pomagający nie zadaje pytań, nie podejmuje nowego tematu rozmowy ani nie rozszerza znaczenia tego co powiedział wspomagany ale może wzmiankować słowo, powtórzyć frazę stwierdzenia wspomaganego, aby skoncentrować się na jakiejś sprawie. Niezbyt osobiste, potwierdzające uwagi, takie jak: „Rozumiem, co masz na myśli”, „Wyobrażam sobie, co przeszedłeś”, „To rzeczywiście wszystko tłumaczy” pomagają często wspomaganym eksplorowanie tematu, upewniają ich o tym, że słucham.

Dlaczego słuchanie tak bardzo działa?
- ma efekt nagradzający, wspomagani lubią to
- efekt słuchania polega za zachęcaniu wspomaganych do swobodnego werbalizowania swoich myśli i uczuć
-znaczenie wzmacniające
- pozwala wspomaganym na dokonywanie we własny sposób eksploracji
- stwarza poczucie odpowiedzialności za relację (jedna z różnic między pomaganiem a rozmową)
- wspomagani również kontrolują pomagających, mówiąc im rzeczy utrzymujące ich uwagę

Słuchanie jest rodzajem zabezpieczenia na początku relacji, ponieważ pogłębia cele eksploracji dokonywanej przez wspomaganych i minimalizuje prawdopodobieństwo szkodliwych interwencji.

Skrócony przewodnik skutecznego słuchania sprowadza się do następującej listy:
1. Ustal kontakt poprzez patrzenie na wspomaganych, kiedy mówią
2. Utrzymaj naturalną i odprężoną postawę, wskazującą na twoje zainteresowanie
3. Używaj naturalnych gestów, komunikujących zamierzone przez ciebie przekazy
4. Używaj stwierdzeń, łączących się ze stwierdzeniami wspomaganego, bez przerywań, pytań, czy włączania nowych tematów.

1.      PARAFRAZOWANIE:

Parafrazowanie jest metodą przeformułowywania podstawowego komunikatu wspomaganego przy użyciu podobnych, lecz zazwyczaj w mniejszej ilości słów.

Cele:
1. Dla pomagającego, parafrazowanie jest przede wszystkim sposobem na sprawdzenie jego rozumienia tego, co wspomagany mówi.
2. Komunikowanie wspomaganemu, że usiłujesz rozumieć jego podstawowe przesłanie i że nadążasz za jego werbalną eksploracją
3. Jest potwierdzeniem rozumienia

W ciągu procesu pomagający powinien nieustannie zapytywać samego siebie  „jaki myślowy komunikat wysyła do mnie ta osoba?” W naturalnej przerwie myślowej, pomagający podsumowuje zwięźle, co zostało wyrażone. Parafrazowanie jest szczególnie pomocne przy naświetlaniu i klasyfikowaniu komunikatów o podwójnej lub mieszanej treści, gdy ludzie np. nie chcą wprost wyrazić swoich uczuć. Zadaniem pomagającego jest wychwycić oba komunikaty z przekazu zarówno werbalnego jak i niewerbalnego i sformułować je w jasnej formie

Jednym z problemów stosowania parafrazy jest to, że pomagający może wypracować sobie wysoce manierystyczny sposób odpowiadania., który drażni wspomaganych.

Dzięki parafrazie osoba wspomagana czuje się rozumiany a także może dzięki niej sklasyfikować jej percepcję tego, co sama powiedziała i nadać kierunek jej chaotycznej wypowiedzi. Ostatecznym efektem parafrazy jest to, że wspomagani czują się zachęceni do posuwania się dalej w swych wypowiedziach.

Podsumowanie głównych wskazań dot. parafrazowania:

1.Wsłuchuj się w podstawowy komunikat wspomaganego
2. Sformułuj i przedstaw wspomaganemu zwięzłe i proste podsumowanie podstawowego komunikatu
3. Obserwuj oznaki ze strony wspomaganego, lub zażądaj odpowiedzi, która potwierdzi lub zaprzeczy, że parafraza jest trafna i pomocna w poprawianiu rozumienia.

2.      KLARYFIKACJA:

Klaryfikacja jest jakby wyostrzeniem widzenia nieostrego materiału. Pomagający może poprosić o wyjaśnienie wtedy, gdy nie może zrozumieć wypowiedzi wspomaganego.

Przykłady zwrotów, które mogą następować po chaotycznym monologu wspomaganego:
-„Zgubiłem się, pozwól, że spróbuję powiedzieć, co zrozumiałem z tego, co mówisz”
- „Straciłem wątek, nie jest dla mnie jasne, co czujesz w związku ze swoją pracą”
- „Czy mógłbyś pokrótce powtórzyć i podać przykład”
- „Nie jestem pewien, czy zrozumiałem, czy mógłbyś powiedzieć mi coś więcej?” itd.

Ta metoda nosi odcień interpretowania lub wyjaśniania, w jaki sposób pomagający widzi sytuację. Uwagi klasyfikujące są sformułowane tak, jakby to pomagający stracił wątek, aby uniknąć wrażenia o krytykowaniu wspomaganego. Wzmianki lub życzenia klasyfikujące powinny prowadzić do jaśniejszych wypowiedzi wspomaganego, takich jak usiłowanie powtórnego sformułowania, podsumowania lub zilustrowania

Wskazówki dot. klasyfikowania:

1. Przyznaj się do niezrozumienia znaczenia komunikatu wspomaganego
2. Spróbuj ponownego sformułowania lub poproś o klaryfikację, powtórzenie lub zilustrowanie

Działanie, w którym intencją pomagającego jest klasyfikowanie komunikatu wspomaganego przez podanie swoich własnych reakcji, jest często nazywane odkrywaniem się. W takim przypadku pomagający podejmuje pewne ryzyko, wprowadzając swe osobiste reakcje w to, co się dzieje, lecz czyni to nie tak silnie ani nie tak bezpośrednio, jak w metodach konfrontacyjnych.

3.      SPRAWDZANIE PERCEPCJI:

Sprawdzanie percepcji polega na poprawianiu wspomaganego, aby zweryfikował swoja percepcję tego, co sam powiedział, zwykle po kilku zdaniach. Jest efektywną metodą, ponieważ jest to metoda dawania i odbierania sprzężenia zwrotnego dotyczącego dokładności komunikowania się. Wspólnie ze wspomaganym dokonuje się weryfikacji założenia o tym, że w toku rozmowy istotnie ma miejsce rozumienie. Wieli nacisk kładzie się na bezpośrednie i jasne komunikowanie, dlatego ważne jest sprawdzanie wspólnie z rozmówcą, co mieliśmy zamiar powiedzieć.

Przykłady zwrotów ze strony pomagającego, służących sprawdzeniu percepcji:
-„Wygląda na to, że jesteś na mnie bardzo zirytowany. Czy to prawda”?
- „Zastanawiałem się właśnie, czy plan postępowania, który obrałeś, jest rzeczywiście ty, którego chcesz. Wymieniłeś pewne wątpliwości, czy dobrze to usłyszałem”?
- „Chciałbym sprawdzić  z Tobą to, co usłyszałem. Powiedziałeś, że kochasz swoją żonę, ale w ciągu ostatnich kilku minut stwierdziłeś, że nie możesz  z nią wytrzymać. Wyczułem w Tobie silne sprzeczne uczucie do niej, czy Ty też tak to odczuwasz?

Efekt dla wspomaganego będzie taki, że będzie czuł się rozumiany.
Sprawdzanie percepcji służy korygowaniu błędów percepcji, zanim narosną do rozmiarów nieporozumienia.
 

Wskazówki dot. sprawdzania percepcji:

1.Sparafrazuj to, co, jak sadzisz usłyszałeś.
2. Poproś wspomaganego o bezpośrednie potwierdzenie, czy Twoja percepcja tego, co powiedziane, była dokładna
3. Pozwól wspomaganemu skorygować twoją percepcję, jeśli była ona niedokładna.

II. PROWADZENIE:

Celem jest zachęcenie wspomaganego do otwartego odpowiadania na komunikowanie się. Pomagający wyprzedza nieco kierunek rozumowania wspomaganego, traktując to jako metodę stymulowania rozmowy.

Kierowanie jest w pewnym stopniu działaniem polegającym na wpływaniu na wspomaganego na wyprzedzeniu jego rozumowania.

Cele kierowania:
1) zachęcanie eksplorowania uczuć i do przepracowywania uczuć wcześniej dyskutowanych
2) zezwolenie wspomaganym na swobodę eksploracji w różnorodnych kierunkach i swobodne reagowanie na tok eksploracji;
3) zachęcanie wspomaganych do aktywności w toku procesu oraz do zachowania podstawowej odpowiedzialności za kierunek rozmowy

1.      KIEROWANIE POŚREDNIE:

Podstawowe cele kierowania pośredniego polegają na tym, żeby skłonić wspomaganego do rozpoczęcia, a następnie utrzymania odpowiedzialności za podtrzymywanie biegu rozmowy. Stosuje się to na początku rozmowy, mówiąc na przykład:
- „O czym chciałbyś porozmawiać?”
-„Może rozpoczęlibyśmy od tego, byś powiedział o swojej sytuacji?”
- „Powiedz, dlaczego znalazłeś się tutaj?”
a w toku rozmowy:
- „Powiedz mi coś więcej o tym”
-„Jak to czujesz?
- „Czy jest coś jeszcze o czym chciałbyś porozmawiać?”

Wspomagani odbierają zwroty takie jakie zaproszenie do wygłaszania swojej opowieści lub do przepracowania tego, co zostało już powiedziane.

Wskazówki:
1. Określ jasno cel zachęty.
2. Niech zachęta będzie ogólnikowa i rozmyślnie nieprecyzyjna.
3. Zrób pauzę wystarczająco długą na to, by wspomagany podchwycił zachętę.

2.      KIEROWANIE BEZPOŚREDNIE:

Kierowanie bezpośrednie jest metodą bardziej szczegółowego ustalenia tematu rozmowy. Także zachęca wspomaganych do przepracowywania, zilustrowania, klaryfikowania, tego, co powiedzieli. Czasami zawiera ono silny element sugestii. Przykłady:
-„Opowiedz mi więcej o swojej matce”;
- „Może omówilibyśmy głębiej twoje poglądy na uczenie się?”
-„Co rozumiesz pod słowami „mieć pietra”?”
- „Czy mógłbyś wymyślić przykład ilustrujący to, co się ostatnio wydarzyło?”

W odpowiedzi wspomagany zazwyczaj podporządkowuje się wyrażonemu poleceniu. Długoterminową jednak konsekwencją jest poszerzenie świadomości wspomaganego i późniejsze rozumienie, osiągane przez dokładniejszą eksplorację uczuć.

Wskazówki:
1. Określ cel zachęty.
2. Wyraź ten cel w słowach, które spowodują konkretność wypowiedzi
3. Pozwól wspomaganym na swobodę w podjęciu zachęty.

3.      OGNISKOWANIE /koncentrowanie/:

Koncentrowanie rozmowy na temacie, którego eksploracja byłaby owocna, stosuje się wówczas, gdy wspomagany zaczyna wypowiadać się chaotycznie. Gdy pomagający uzna, że wspomagany zbadał już główne trapiące go sprawy, może go zatrzymać i poprosić o skoncentrowanie się na jednym aspekcie. Innym bowiem celem ogniskowania jest: -
- ześrodkowanie nacisku na jednym uczuciu lub idei, wybranym z potoku słów.
- jest także sposobem pomagania wspomaganemu na nawiązywanie kontaktu z ich własnymi uczuciami.
Przykłady:
-„ Proszę zająć się dokładnie tymi uczuciami, które masz w stosunku do matki”
- „Mówiłeś o wielu ważnych sprawach, czy mógłbyś wybrać z nich jedną, która jest dla Ciebie najważniejsza i powiedzieć mi więcej o niej?”
- „czy potrafiłbyś jednym słowem opisać to, o czym mówiłeś przez ostatnie pięć minut”

Koncentrowania można czasem dokonać wybierając z wypowiedzi wspomaganego jedno słowo lub krótkie zdanie i powtarzając je pytającym tonem lub z naciskiem w głosie, np. „trudne?” Metoda ta może być skuteczna w podtrzymywaniu aktywności wspomaganego. Można wtrącić „I…?”; „No i co?”; „Ale?”.

Koncentrowanie zmierza do zredukowania zmieszania, rozproszenia, i chaotyczności wspomaganego a także zwiększyć werbalizację oraz rozumienie.

Wskazówki:
1. Wykorzystaj własne uczucie pomieszania /zgubienia wątku/ oraz poczucie kierunku rozumowania wspomaganego jako wskazówki, które pomagają co zdecydować , kiedy zastosować koncentrowanie;
2. Bądź gotów do odbierania ze strony wspomaganego, komunikatu zwrotnego dotyczącego ważności poruszanych tematów.
3. Pomagaj rozmówcy koncentrować się na uczuciach, które mogą kryć się pod treścią rozmowy.

4.      ZADAWANIE PYTAŃ:

W powyższych pytaniach stosowane są pytania niedomknięte, które mają pomóc wspomaganemu w rozumieniu, a nie podnieść poziom rozumienia u pomagającego.

Wskazówki:
1. Zadawaj pytania otwarte.
2. Zadawaj pytania, które dotyczą raczej uczuć wspomaganego, wiążące się z tym, o czym właśnie mówił, niż informacji
3. Zadawaj pytania, które prowadzą bardziej do klaryfikacji wspomaganego, niż do otrzymania informacji przez pomagającego.

III.ODZWIERCIEDLANIE:

Jest jednym ze sposobów wyrażania osobie wspomaganej, że podzielamy jej system odniesienia i jesteśmy zainteresowani tym, co stanowi przedmiot jej troski. Głównym celem stosowania odzwierciedlenia z pkt. widzenia pomagającego jest rozumienie doświadczenie wspomaganego oraz przekazanie wspomaganemu, że postrzega się świat tak, jak on.

1.      ODZIWERCIEDLANIE UCZUĆ:

Polega na wyrażaniu własnymi słowami podstawowych uczuć wspomaganego, wypowiedzianych wprost, bądź wyraźnie wynikających z przebiegu rozmowy. Celem jest koncentrowanie się bardziej na uczuciach, niż na treści, po to, aby przenieść niejawnie wyrażone uczucia do poziomu świadomości i sprawić, by wspomagany „poczuł się właścicielem własnych uczuć”.

Odzwierciedlenie rozpoczynamy zwykle od słów „Czujesz, że…”, starając się sprawić, by wspomagany „objął na własność to uczucie”. Nieprawidłowe jest pytanie wprost: „I jakie uczucie to w tobie powoduje?” Pomagający powinien uważać na ukryte uczucia wspomaganego i sprawiać, że wspomagany zdaje sobie z nich jaśniej sprawę. Kolejne kroki przy odzwierciedlaniu uczuć polegają na ustaleniu, jakie uczucie wyraża wspomagany, jasnym opieraniu tego uczucia, obserwowania efektu.
Przykłady:
-„Inaczej mówiąc, nienawidzisz jego temperamentu?”
- „Zawsze chciałeś być lekarzem”
- „Więc on wpędza się w nieustanne poczucie winy”
-„ Rzeczywiście, to bardzo boli, gdy jest się odrzuconym przez kogoś, kogo się kocha”
Czasami wyrażane są dwa sprzeczne, infantylne uczucia:
-„Złości cię, gdy on Cię karze, ale jednocześnie przynosi Ci to ulgę”.

2.      ODZIWERCIEDLENIE DOŚWIADCZENIA:

Stanowi opisowe sprzężenie zwrotne, które obrazuje szeroki zakres obserwacji pomagającego. Dokonuje się go bez komentarza od pomagającego, w przeciwieństwie do umiejętności konfrontowania, które będą opisane niżej, w ramach których pomagający mówi, co myśli o zachowaniu. Wykracza ono poza zwerbalizowane uczucia przez to, że pomagający odczytuje również uczucia, o których wnioskuje z niewerbalnego przekazu cielesnego (przyspieszony oddech, zaczerwienienia, zmiany pozycji ciała, ciężki oddech, błyski spojrzenia- jako oznaki uczuć wspomaganego). Przy odzwierciedlaniu uczuć dobrze jest najpierw opisać zaobserwowane zachowanie, a następnie odzwierciedlić uczucie.
Przykład:
- „Uśmiechasz się /opis zachowania/ ale czuję, ze w rzeczywistości wszystko cię boli w środku /odzwierciedlenie doświadczenia/.
- „Mówisz, że bardzo ci na niej zależy /opis/, ale prawie za każdym razem, gdy o niej mówisz zaciskasz pięści /opis/; zdaje się, że jej nie znosisz z całej siły”.

3.      ODWIERCIEDLENIE TREŚCI:

Jest powtarzaniem w krótszych i nowych słowach zasadniczych myśli wspomaganego, podobnie, jak przy parafrazowaniu. Stanowi umiejętność poddawania im słów, za pomocą których będą wyrażali siebie. Czasami wystarczy powtórzenie wypowiedzianego przez rozmówcę zdania z naciskiem na słowo kluczowe.
Przykłady:
-wspomagany: „Jego uwaga naprawdę mnie zraniła”, -pomagający: „To naprawdę rani”

Odzwierciedlanie jest metodą kontrolowania świadomości uczuć i ekspresji w rozmowie ze wspomaganym.

Błędy w odzwierciedlaniu:

1.stereotypowość: odpowiedzi pomagającego, Tendencja do rozpoczynania swoich refleksji od np. „Czujesz, że…”; „Myślisz, że…”; „Wydaje ci się, że …”; „Rozumiem…”

2.błedy o charakterze czasowym: popadanie w stereotyp odzwierciedlania prawie każdego zdania, albo przeciwnie, czekają aż skończy się cały monolog, a potem podejmują wysiłek ujęcia uczuć w jednym zdaniu. Jest rzeczą pożądaną przerywać co jakiś czas wspomaganemu i dokonać odzwierciedlenia.

3. język rozmowy musi być dostosowany do doświadczenia kulturowego i wykształcenia osoby badanej. Język za pomocą, którego dokonuje się odzwierciedlenia musi być naturalny dla pomagającego.

Wskazówki dot. odzwierciedlenia:
1. Odczytuj cały komunikat: uczucie wyrażone wprost, wyrażone niewerbalnie, za pomocą ciała, a także –treść.
2. Dobierz mieszaninę treści i uczuć, najlepiej dostosowaną do tego, by osiągnąć rozumienie na tym etapie procesu pomagania.
3. Dokonaj odzwierciedlenia tego, co ustaliłeś.
4. Poczekaj na reakcję potwierdzającą lub zaprzeczającą ze strony wspomaganego i potraktuj ją jako wskazówkę, co czynić dalej.

IV. PODSUMOWYWANIE:
Umiejętności podsumowywania zawierają w sobie zważenie na to, co wspomagany mówi /treść/ oraz na cel, czas i efekt wypowiedzi /proces/.

Podsumowywanie może być dłuższą wypowiedzią, jednak zasada polega na tym, by wychwycić główne punkty i najważniejsze tematy spośród wyrażonych treści i uczuć. Podsumowanie procesu polega...