Wykłady Makiłła.pdf

[ NOTATKI Z WYKŁADÓW ] HISTORIA POWSZECHNA

POWSZECHNA HISTORIA PAŃSTWA I PRAWA

DR DARIUSZ MAKIŁŁA

ZAPIS WYKŁADÓW

S PIS T REŚCI

Definicja państwa ............................................................................................................................................................... 2

Okres państwa związków osobowych ....................................................................................................................... 3

Teoria różnych prędkości .......................................................................................................................................... 5

Struktury władzy ........................................................................................................................................................... 5

Instytucja feudalizacji drużyny................................................................................................................................ 7

Sytuacja w Polsce .......................................................................................................................................................... 7

Sytuacja we Francji i na terenach niemieckich ................................................................................................. 8

Sytuacja w Anglii ........................................................................................................................................................... 8

Okres państwa stanowego ............................................................................................................................................. 8

Struktura władzy w Anglii ......................................................................................................................................... 9

Struktura władzy na terenach Niemiec ................................................................................................................ 9

Struktura władzy w Polsce ........................................................................................................................................ 9

Różne koncepcje rozwoju absolutyzmu ................................................................................................................ 10

Sytuacja polityczna w Polsce ................................................................................................................................. 10

Pierwsza faza absolutyzmu we Francji ............................................................................................................. 11

Absolutyzm oświecony ............................................................................................................................................ 11

Prusy jako państwo absolutyzmu oświeconego ....................................................................................... 12

Austria jako państwo absolutyzmu oświeconego .................................................................................... 13

Sytuacja polityczna w Anglii .................................................................................................................................. 13

Rządy parlamentarno - gabinetowe ........................................................................................................................ 15

Rewolucja francuska ................................................................................................................................................. 15

Napoleon Bonaparte ................................................................................................................................................. 16

Proces legislacyjny we Francji .............................................................................................................................. 17

Sytuacja w Prusach .................................................................................................................................................... 17

Republika Weimarska .............................................................................................................................................. 19

Sytuacja na ziemiach austriackich ....................................................................................................................... 19

UKSW | WPiA | PRAWO – I ROK Strona 1 z 19

[ NOTATKI Z WYKŁADÓW ] HISTORIA POWSZECHNA

D EFINICJA PAŃSTWA

Według Georga Jelinka państwo składa się z trzech elementów:

Państwo

DEFINICJA

STATYCZNA

Terytorium

Władza

najwyższa

Ludność

W tej definicji najwaŜniejszym elementem jest władza najwyŜsza . Teoria Georga Jelinka została wykreowana pod

koniec XIX wieku.

Proces tworzenia się państw europejskich miał miejsce w Europie Zachodniej, gdzie wyznawano tę samą religię –

chrześcijaństwo. W ten sposób wykształcił się model państwa europejskiego , który jednak nie występował na

terenie całej Europy w rozumieniu geograficznym (np. w Rosji). Niektóre kraje nie mieszczą się w tym modelu ze

względu na rozwiązania siłowe, bowiem składnikami państwa europejskiego były zasady państwa demokratycznego

oraz rozwiązywanie problemów poprzez konsensus.

Model państwa

europejskiego

Zasada

demokratycznego

państwa

Rozwiązywanie

problemów

poprzez konsensus

Europa dokonała eksportu własnego modelu państwa europejskiego na grunt Ameryki Północnej oraz w inne rejony

świata. Model ten więc nie zamknął się przestrzennie tylko na Europie oraz ewoluował tam, gdzie został

wyeksportowany.

W wieku XVIII swojego dzisiejszego znaczenia nabrał USTRÓJ . Jego znaczenie wynika dopiero z konstytucji,

bowiem wcześniej nie stosowanego tego aktu normatywnego, co nie znaczy, Ŝe nie występowały akty o podobnym

charakterze. Za przykład takiego aktu naleŜy podać Artykuły Henrykowskie .

Państwo związków

osobowych

•V wiek

Rządy parlamentarno-

gabinetowe

•XVIII/XIX wiek

Państwo stanowe

•XII/XIII wiek

V wiek. PAŃSTWO FRANKÓW. Centrum rozwiązań politycznych, początek eksperymentów

ustrojowych, świat antyku instytucjonalnie upada. śadna z instytucji cesarstwa rzymskiego nie przekształciła

się w nic ciekawego, Bizancjum rozwija się nadal, ale zachód (Rzym) – upadł,

XII/XIII wiek. POWSTANIE MUTACJI PAŃSTWA FRANKÓW:

o wschodniofrankijskie – w postaci cesarstwa, rywalizacja z papiestwem, walka uniwersalizmu

cesarskiego i papieskiego,

o zachodniofrankijskie

UKSW | WPiA | PRAWO – I ROK Strona 2 z 19

[ NOTATKI Z WYKŁADÓW ] HISTORIA POWSZECHNA

Pojawia się czynnik, który wywołuje zmiany w zakresie struktur politycznych. Podstawą tej formy państwa

były związki osobowe. Miało miejsce przejście prawa osobowego w prawo terytorialne. W wieku XII

następuje renesans prawa rzymskiego. Ludzie w grupie byli równi za wyjątkiem niewolnych.

Okres ewolucji spowodował wyodrębnienie się grup społecznych zróŜnicowanych prawnie – Społeczeństwo

stanowe. Zaczęły powstawać reprezentacje stanowe zdolne do kontaktu z władcą (Rexem).

Podmiotem sprawczym powołania reprezentacji stanowych był władca, co było uwarunkowane kwestiami

finansowymi.

Reprezentacje stanowe oraz Rex musiały się dogadywać. Nie było stabilnych więzów. Punkt cięŜkości

władzy był ruchomy – raz w stronę Rexa (Stany pod jego butem), raz w stronę reprezentacji stanowych.

XVIII/XIX wiek. REWOLUCJA FRANCUSKA.

Absolutyzm – nigdzie nie występował w czystej formie. Tylko w Danii przybierał najczystszą formę nawet

we Francji absolutyzm nie posunął się tak mocno, jak w tym kraju. Absolutyzm był próbą przełamania

kryzysu państwa dualistycznego.

Kryzys ten został przerwany rewolucją francuską w roku 1789. Była to próba przeorania rzeczywistości

europejskiej. Absolutyzm występował, lecz nie był juŜ toŜsamy z jego wcześniejszymi odmianami. Ścięto

symbol poprzedniego epoki, czyli głowę Ludwika XIV. Sposób sprawowania władzy (autokratyczny)

pozostał, ale było uderzenie w funkcjonowanie społeczeństwa stanowego. W XIX wieku istniały jeszcze

relikty stanowe, których nie zniesiono od razu.

Rewolucja zburzyła system stanowy, którego symbolem była armia wyszkolona (rekrut brany siłą). Francuzi

odwołali się do czegoś, czego jeszcze wcześniej nie było, czyli do nacjonalizmu . KaŜdy Francuz, gdziekolwiek

się znajdował, był Francuzem i miał swojego króla – „ króla Słońce” . Nacjonalizm ma swoje wartości i owe są

wyŜsze od innych. Patriota z kolei broni swoich wartości.

Cechy państwa, które się wykształciły:

parlamentaryzm,

konstytucjonalizm,

sądownictwo niezaleŜne,

prawa wyborcze.

O KRES PAŃSTWA ZWIĄZKÓW OSOBOWYCH

Od V do przełomu XII i XIII wieku. Wódz ma duŜo wpływów. Przywództwo utrwala się wraz z zajęciem

terytorium. Traktuje terytorium jako łup, beneficjum. Części terytorium przekazywane są niektórym osobom (więź

rzeczowa). Członkowie grupy zwracają się do władcy o opiekę nad nimi (potępianie więzi osobowej w tej grupie).

Tworzy się w ten sposób model wasalstwa. Państwo sięgało tak daleko, jak jego zwierzchnictwo. Centrum polityczne

okupione wokół Rexa. Cały czas w ruchu.

Stworzenie w oparciu o wasalstwo i beneficjum kontraktu lennego. Spajają się więzi osobowe. Następuje formalizacja

więzi osoboworzeczowych.

REX/SENIOR

PODMIOT (ZIEMIA)

WASAL

Treść stosunku prawnego – komendacja – oddanie się wasala w opiekę do seniora. W zamian otrzymuje ziemię, a wasal

musi wypełnić obowiązki wojskowe, np. słuŜbę na zamkach seniora. Wasal musi wspierać finansowo seniora. Wasal

jest zobowiązany do lojalności wobec seniora – ujęcie modelowe. Więzi osobowe nabrały innego charakteru (nie

były takie dzikie). Ziemia juŜ nie stanowi o patrymonialnym traktowaniu państwa.

UKSW | WPiA | PRAWO – I ROK Strona 3 z 19

[ NOTATKI Z WYKŁADÓW ] HISTORIA POWSZECHNA

WASALSTWO

BENEFICJUM

RELACJE PRAWNE

REX (SENIOR)

STOSUNEK PRAWNY

WASAL (PODDANY)

TREŚĆ STOSUNKU PRAWNEGO

1. Wasal oddaje się w opiekę (w drodze

komendacji.

2. Przedmiotem umowy jest przekazanie ziemi.

3. Przede wszystkim treścią są obowiązki

wojskowe wasala wobec władcy.

4. Przybywanie wasala w potrzebie

podejmowaniu decyzji.

5. Obowiązkiem moŜe teŜ być kwestia

finansowa, np. zrzutka na wesele dzieci

seniora.

6. Podstawą jest bezwzględna lojalność wasala

wobec władcy.

Kontrakt lenny tworzył spójność terytorialną. WaŜna była długość kontraktu. Jeśli jedna ze stron zmarła to stosunek

przestawał obowiązywać – niedogodność dla wasali. Upadek takiego kontraktu odbijał się na spoistości państwa.

Wprowadzenie dziedziczenia stosunku lennego. Rozwiązanie niekorzystne dla państwa, bo rozbijała całość państwa.

Wprowadzenie trwałego rozbicia państwa. Posiadacze lenna często otrzymywali przywileje publicznoprawne

(bogacił się). Próba przeniesienia obowiązków publicznoprawnych na wasali, np. organizacja wojska, budowa dróg –

rola administracji wewnętrznej. To zmniejszało znaczenie monarchy. Lenna zaczęły się uniezaleŜniać. Przywileje

kończyły się wraz z końcem Ŝycia, ale przychylano się, aby istniały na zawsze. Jurysdykcja pewnych terytoriów –

moŜliwość przeciwstawienia się monarsze.

WZORZEC ROZWIĄZANIA

Frankowie

Anglia

Francja

Niemcy

Polska

System lenny podlegał degeneracji. Mamy do czynienia z kontraktami lennymi, lecz na wiele mniejszą skalę. Podział

monarchii Karola Wielkiego następuje w roku 873 pomiędzy jego wnuków: Lotariusza, Karola Młota i Ludwika

Niemieckiego. W 962 roku – Otton II koronował się na cesarza.

UKSW | WPiA | PRAWO – I ROK Strona 4 z 19

[ NOTATKI Z WYKŁADÓW

NOTATKI Z WYKŁADÓW ] HISTORIA POWSZECHNA

POWSZECHNA

T EORIA RÓśNYCH PRĘDKO

EORIA RÓśNYCH PRĘDKOŚCI

historyk niemiecki, twórca teorii róŜnych prędkości.

Otto Hiltze – historyk niemiecki,

REX STANY

dualizm

REX STANY

„jądro karolińskie” – Niemcy, Francja.

o stosunki oparte na systemie lennym,

o władza królewska była silna, obowiązywał system kurialny; z kurii

tworzyła się reprezentacja stanowa. Przewaga władcy nad stanami,

o prawo rzymskie,

o władza królewska (silna) prowadziła do regularnego absolutyzmu.

ł system kurialny; z kurii

tworzyła się reprezentacja stanowa. Przewaga władcy nad stanami,

władza królewska (silna) prowadziła do regularnego absolutyzmu.

W państwach pobrzeŜnych wpływ prawa rzymskiego był słaby. Reprezentacja dwuizbowa: A

Skandynawia (nie było stosunków lennych) oraz państwa słowiańskie. Okresowo silna władza królewska. W wieku

XI – feudalizacja druŜyny – regularna agresja na sąsiadów i odwrotnie. Stosunki podobne do lennych.

W państwach pobrzeŜnych wpływ prawa rzymskiego był słaby. Reprezentacja dwuizbowa: A

Skandynawia (nie było stosunków lennych) oraz państwa słowiańskie. Okresowo silna władza królewska. W wieku

regularna agresja na sąsiadów i odwrotnie. Stosunki podobne do lennych.

W państwach pobrzeŜnych wpływ prawa rzymskiego był słaby. Reprezentacja dwuizbowa: Anglia, Polska,

Skandynawia (nie było stosunków lennych) oraz państwa słowiańskie. Okresowo silna władza królewska. W wieku

regularna agresja na sąsiadów i odwrotnie. Stosunki podobne do lennych.

Anglia

(Wyjątek:

dobry system

lenny)

STRUKTURA WŁADZY:

Stosunki lenne,

Silna władza króla,

System kurialny,

Prawo rzymskie.

Węgry

Skandynawia

Jądro

karolińskie

Wschodnie

tereny

Niemiec

Państwa europejskie:

- Zachodnie Niemcy,

- Francja,

- Północne Włochy

Czechy

Polska

S TRUKTURY WŁADZY

Zarząd

(utrzymywanie państwa,

rozkazy, domena – dobra

własne monarchy)

Kancelaria

(obieg dokumentów)

Kancelaria

(obieg dokumentów)

Urzędnicy

Prawodawstwo

Rex

Domena

Dobra własne monarchy

Jurysdykcja

Wojsko

UKSW | WPiA | PRAWO – I ROK

I ROK Strona 5 z 19

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: