Historia_Rosji_-_zagadnienia_opracowane_part_Ia.docx

•         Ruryk

Dowódca wojska Waregów. W 862 został wezwany do Nowogrodu, gdzie następnie objął władzę. Dane o Ruryku świadczą o tym, że przybył on do Nowogrodu na wezwanie zwalczających się nawzajem wodzów słowiańskich. Tzw. teoria Powstania Staroruskiego mówi natomiast o tym, że Słowianie Wschodni nie byli w stanie utworzyć państwowości. Uczynili to obcy Waregowie. Książe Ruryk dał początek dynasti Rurykowiczów. Niektóre źródła mówią też o tym, że przejął on władzę przemocą.

•         Andrzej Kurbski

Pochodził z Dynastii Rurykowiczów. Był jedynym z najbliższych współpracowników cara Ivana IV Groźnego. Wsławił się w czasie zdobywania Kazania w 1552 r., zyskując nieograniczone zaufanie Ivana IV. QW 1556 został wliczony w poczet bojarów. W czasie wojny inflanckiej dowodził w 1560 wyprawą na Felin i zwycięskim oblężeniem twierdzy w Dopracie. W 1564 po klęsce wojsk rosyjskich w bitwie pod Czaśnikami i zesłaniu do Dopratu postanowił zmienić front i 30 kwietnia 1564 przeszedł na stronę Polski i Litwy, poświęcający przy tym matkę, żonę i 9-letniego syna, których Ivan IV rozkazał stracić.

•         Bitwa pod Połtawą

27 czerwca 1709 bitwa rozegrała się pod Połtawa na Ukrainie, pomiędzy wojskami króla szwedzkiego Karola XII, a wojskami rosyjskimi cara Piotra Wielkiego. Karol XII postanowił w 1709 wspomóc swego sojusznika, IIwana Mazepę w walce z Rosjanami. Szwedów było ok. 30 tysiecy, lecz część z nich była chora i niezdolna do walki. Ponadto mieli tylko 4 armaty. Rosjan było 40 tys i mieli 70 dział. Wojska szwedzkie wyczerpane i znajdujące się z dala od swojej ojczyzny zostały zupełnie rozbite przez Rosjan, a Karol XII musiał ratować się ucieczka do Turcji. Wynik bitwy w znacznej mierze przesadził o dalszych losach Wielkiej Wojny Północnej, która trwała do roku 1721.

•         1480

Armia tatarska dowodzona przez chana Wielkiej Ordy Achmata ruszyła na Moskwę, aby wymusić na jej władcy zaległą daninę. Do spotkania wojsk rosyjskich z armią chana doszło nad rzeką Ugrą. Chan nie odwżył się jednak na atak i w listopadzie odszedł na stepy. Umownie wówczas przyjęto koniec mongolskiej dominacji nad Rusią.

•         Oleg

W chwili śmierci Ruryka, jego syn Igor był jeszcze dzieckiem, dlatego na okres jego małoletniości władzę przejął krewny i doradca Ruryka Oleg. Objął on władzę w 879 roku. Szybko umocnił swą władzę i nie oddał jej Igorowi aż do śmierci. W 882 r. Oleg przyłączył do Rusi Nowogród i Smoleńsk; w tym samym roku ruszył na kijów, w którym władali dawni towarzysze Ruryka. Wkrótce po podbiciu Kijowa z przyczyn geopolitycznych Oleg przeniósł Stolicę Państwa do Kijowa, co dało początek Rusi Kijowskiej. Poza tymi wydarzeniami Oleg przyczynił się do zjednoczenia Wschodniej Słowiańszczyzny, a także co ważne, Oleg nawiązał kontakty handlowe i polityczne z Bizancjum.

•         Jerzy Mniszech

Jako starosta sanocki towarzyszył Dymitrowi Samozwańcowi I w przygotowaniach we Lwowie i w październiku 1604 wkroczył na teren na teren Rusi, gdzie poparła ich część ludności. 20 czerwca 1605 J. Mniszech wraz z D. Samozwańcem pozyskawszy większe poparcie ludności wkroczył do Moskwy i zarządził spotkanie z wdową po Iwanie Groźnym – Marią, rzekomo matką Dymitra, która rozpoznała w Dymitrze swojego syna. Dymitr koronował się na cara i starał się wynagrodzić J. Mniszcha. Dymitr zamierzał poślubić córkę Jerzego, Marynę. Warunkiem było spisanie na Marylę Pskowa i Nowogrodu, a na Jerzego Siewierszczyzny i Smoleńska, na co Dymitr się zgodził. Po napadzie na cara i jego śmierci, Jerzy Mniszech i jego córka jako protektor Dymitra Samozwańca I został ujęty przez Wasyla Szujskiego. Zostali uwolnieni dopiero po zrzeczeniu się praw do korony. Na tym jednak nie kończy się historia. Zjawia się nowy samozwaniec, w którym Jerzy Mniszech rozpoznaje swojego zięcia.  W najgłębszej tajemnicy za zgodą J. Mniszecha Dymitr Samozwaniec II zobowiązał się wypłacić Jerzemu 300 tys. Rubli i wydać 14 zamków przygranicznych. W 1610 Mniszech wziął udział w bitwie pod Kłuszynem. 3 lata później zmarł.

•         „Opricznina”

To straż przyboczna cara utworzona w roku 1565 przez Iwana Groźnego w celu likwidacji władzy bojarów i centralizacji państwa. Opricznina była pierwszą rosyjską policją polityczną stworzoną przez władzę państwowa. Z czasem przerodziła się w narzędzie terroru i ucisku publicznego. Była to organizacja w pewnym sensie tajna. Słowo „opricznina” oznaczało także tę część terytorium Rosji, którą Iwan Groźny przekazał pod bezpośrednie władanie swojej straży przybocznej. Głównym celem Opriczniny było zastraszenie ogółu ludności, ale przede wszystkim pacyfikacji wyższych warstw społecznych nielojalnych wobec cara. Opricznicy pochodzili głównie z niższych warstw społecznych, szczególnie z dobrej szlachty lub byli obcymi najemnikami. Do ich zadań należało między innymi sianie teroru i zarządzanie ziemiami odebranymi bojarom. Pod koniec swojego istnienia opricznina zarządzająca ogromnymi terytoriami zaczęła wymykać się spod kontroli i dlatego też została przez cara zlikwidowana.

•         1670-1671

Największy bunt chłopstwa pod dowództwem Razina, który w 1670 stanął na czele zbuntowanego chłopstwa i rozpoczął wojnę przeciwko rządom moskiewskim. Największe sukcesy odniósł na Powołżu, rozsyłając odezwy i nawołując do rozprawienia się z bojarami, szlachtą i kupiectwem. Rząd carski skierował na Powołże armię pod dowództwem księcia J.N. Bariatyńskiego, która odniosła zwycięstwo pod Symbirskiem i stłumiła bunt. Razin uciekł nad Don, ale w 1671 r. został wydany władzom przez starszyznę kozaczka i stracony w Moskwie.

•         Swiętopełk „Przeklęty”

Książe turowski i Wielki Książę Rusi Kijowskiej. Zbuntował się przeciwko ojcu, prawdopodobnie ze względu na odsunięcie go od dziedziczenia władzy na Rusi lub jak też podają inne źródła z inspiracji swojego teścia Bolesława Chrobrego. Przewrót się jednak nie powiódł i Świętopełk został uwięziony. W 1014 na Ruś wyruszyła wyprawa B. Chrobrego mająca się upomnieć o prawa zięcia. Jednak wyprawa zakończyła się niepowodzeniem. Świętopełk odzyskał wolność w 1015 po śmierci Włodzimierza i objął na krótko władzę. Jego brat Jarosław dokonał przewrotu, Świętopełk uciekł pozostawiając żonę w niewoli. W 1018 B. Chrobry zorganizował kolejną wyprawę na Kijów, która zakończyła się powodzeniem. Po zwycięskiej bitwie Chrobry zajął Kijów i osadził Świętopełka na tronie. Jarosław uciekł do Nowogrodu, zabierając ze sobą córkę Chrobrego. Zwycięstwo okazało się krótkotrwałę. Jarosław zaatakował z Nowogrodu i przepędził Świętopełka. Podczas podróży do teścia po pomoc Świętopełk został zabity w nieznanych okolicznościach.

•         Aleksy Mienszykow

Dzieciństwo spędził błąkając się po ulicach Moskwy. Zauważony przez Franza Leforta, został przyjęty do służby carskiej. Wkrótce został głównym faworytem i powiernikiem cara. Mimo, że był skorumpowanym ignorantem, zaskarbił sobie zaufanie cara, umiejąc znakomicie musztrować armię i dowodzić nią. Przejawiał odwagę i zimną krew. Odniósł szereg zwycięstw nad Szwedami. Po śmierci Piotra I opierał się na Gwardii Cesarskiej. 28 stycznia 1725 wprowadził na tron Katarzynę I i został tym samym w rzeczywistości władcą Rosji. Jego wpływy na władze w kraju zakończyły się w 1727, kiedy to próbował wydać swoją córkę za cara Piotra II. Sytuacja ta rozgniewała starą arystokrację Dołgorukich i Golicynów. Ich wpływy na Piotra II spowodowały, że chwilę później po zaręczynach jego córki został on obwiniony o zdradę państwa i kradzież pieniędzy państwowych. Został pozbawiony majątku, wszystkich tytułów i urzędów a także zesłany wraz z rodziną na Syberię.

•         „Stanie” na rzece Ugrze

Chan Achmat w 1480 zaatakował Wielkie Księstwo Moskiewskie. Tatarzy rozblili obóz nad rzeką Ugrą. Po drugiej stronie rzeki rozbiły obóz siły Iwana III Srogiego, wielkiego księcia moskiewskiego. Tatarzy nie odważyli się zaatakować, a z nadejściem zimy musieli się wycofać z powodu osłabienia ich armii przez głód i choroby. Zwycięstwo to oznaczało koniec zwierzchnictwa mongolskiego nad Rosją.

•         1613

Michał I Romanow został wybrany na cara przez Sobór Ziemski, kończąc okres Wielkiej Smuty.

•         Światosław Igorowicz

Następca Olgi, najbardziej wojowniczy władca Rusi Kijowskiej. Wyprawił się na Bułgarów kamskich i spustoszył ich stolicę. Samodzielnie rządził tylko trzy lata (969 - 972). Jego panowanie upłynęło pod znakiem licznych wojen z tureckimi Chazarami, Bułgarami kamskimi oraz plemionami Pieczyngów. Światosław zginął podczas odwrotu po walce z wojskami Bizancjum, w zasadce urządzonej przez Pieczyngów. Światosław dokonał podziału państwa między swych trzech synów. Po jego śmierci rozpoczęli oni rywalizacje o władze zwierzchnią na Rusi. Nazywany Aleksandrem Macedońskim Europy.

•         Grigorij Otriepiew

Dymitr Samozwaniec I – car moskiewski. Protegowany polskiej szlachty podający się za syna Iwana IV. Na tronie zasiadł w 1605. Liczne intrygi wśród szlachty wywołały rychłe powstanie, które zakończyło się śmiercią Dymitra I oraz 5 tysięcy Polaków, głównie dworzan i szlachty, z wyjątkiem Maryny Mniszchówny, jego żony. Na czele buntu stał przyszły car, Wasyl Szujski. Rządził przez 11 miesięcy. Przychylność w Polsce pomogło mu znaleźć przejście na katolicyzm, jednakże wbrew obietnicom nie wprowadził tej religii jako państwowej na Rusi.

•         Powstanie Stiepana Razina

W 1667 z kozackim oddziałem i zbuntowaną "hołotą" wyruszył na podbój terenów nadwołżańskich. Dotarł do rzeki Jaik i opanował stolicę Kozaków jaickich - Gródek Jaicki. W 1668-1669 oddziały Razina spustoszyły zachodnie wybrzeże Morza Kaspijskiego i wylądowały w Persji. W 1669 Razin powrócił nad Don i założył kwaterę w Gródku Kagalnickim.
1670 stanął na czele zbuntowanego chłopstwa i rozpoczął wojnę przeciwko rządom moskiewskim. Największe sukcesy odniósł na Powołżu, rozsyłając odezwy i nawołując do rozprawiania się z bojarami, szlachtą i kupiectwem.
Po zdobyciu Carycyna (obecnie Wołgograd) i Astrachania Razin zajął Saratow i Samarę, docierając do Symbirska. Rząd carski skierował na Powołże armię pod dowództwem księcia J.N. Bariatyńskiego, która odniosła zwycięstwo pod Symbirskiem i stłumiła bunt. Razin uciekł nad Don, ale w 1671 został wydany władzom przez starszyznę kozacką i stracony w Moskwie.

•         1380

Bitwa na Kulikowym Polu, jedna z największych bitew średniowiecza. Według najnowszych danych historycznych siły zarówno ruskie, jak i tatarskie ocenia się na ok. 30 tys. Żołnierzy. Dzięki zwycięstwu Rosjan rozpoczął się proces uniezależniania się Moskwy od zwierzchnictwa Złotej Ordy i budowy państwa rosyjskiego w oparciu o rosnącą potęgę i autorytet Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Zwycięzca, książę Dymitr, otrzymał przydomek "Doński" i jest do dzisiaj rosyjskim bohaterem narodowym. Jednej z przyczyn klęski Mamaja (oprócz przewagi taktycznej Dymitra) upatruje się w braku obiecanego wsparcia przez Jagiełłę i Olega Riaziańskiego.

•         Olga

Wielka księżna kijowska, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego. Olga była żoną księcia Rusi Kijowskiej, Igora Rurykowicza i matką księcia Światosława I. Po śmierci męża, w imieniu małoletniego syna Światosława I, objęła jako regentka władzę w księstwie i sprawowała ją do roku 969.

Po śmierci jej męża (945 r.) plemię Drewlan wysłało poselstwo do księżny z propozycją małżeństwa z księciem drewlańskim Małem, starając się naprawić wyrządzoną krzywdę.  Wściekła Olga kazała zabić posłów. Śmierć spotkała także członków kolejnego poselstwa (tzw. 4 zemsty Olgi). W 946 Olga najechała plemię Drewlan. Zburzono główny gród Iskorosteń, zabito tysiące ludzi, wśród nich także konkurenta do ręki księżny. W ten sposób wcieliła ich ziemie do swego księstwa.

Jako regentka nieletniego syna, który spędzał głównie czas na wyprawach wojennych, zajmowała się sprawami wewnętrznymi. Chcąc uniknąć kłopotów jakie jej sprawiło plemię Drewlan, wprowadziła na Rusi Kijowskiej podatki, prawo sądowe oraz uregulowała daninę. Podporządkowała Kijowowi księstwo nowogrodzkie, odnowiła traktaty handlowe z Bizancjum. W 957 przyjęła chrzest w Konstantynopolu, jako Helena i rozpoczęła proces chrystianizacji kraju.

•         Dymitr Pożarski

 Kniaź z rodu Rurykowiczów, przywódca powstania ludowego, które wyparło wojska polsko-litewskie z Rosji, w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1609-1618. Jesienią 1611 stanął na czele sformowanej w Niżnym Nowogrodzie armii powstańczej Kuźmy Minina. Przez pół roku oblegał polską załogę Jarosławla.

We wrześniu 1612 w dwudniowej bitwie na przedpolach Moskwy przeszkodził odsieczy wojsk polsko-litewskich hetmana wielkiego litewskiegoHYPERLINK "http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Karol_Chodkiewicz"Jana Karola Chodkiewicza, które próbowały dostarczyć żywność polskiej załodze obleganego Kremla.

W uznaniu zasług mianowany bojarem.

Pełnił wiele funkcji w administracji rosyjskiej. W 1619 został szefem prikazu transportu, w latach 1621-1628 kierował prikazem policji i prikazem sądów moskiewskich w latach 1637 i 1640-1642.

Jego postać stała się symbolem narodowym w historii Rosji, a rocznica zwycięstwa powstania Pożarskiego w 1612 jest od niedawna obchodzona jako rosyjskie święto narodowe pod nazwą Dzień Jedności Narodowej.

•         Bunt ‘solny’, bunt ‘miedziany’

Bunt solny

To powstanie moskiewski z 1648 przeciwko wprowadzonemu przez rząd ujednoliconemu podatkowi od soli. Pomysłodawcy projektu liczyli iż nowy podatek załata braki w budżecie Rosji, jednak jego następstwem było także podniesienie cen soli, co uderzyło w przeciętnych Rosjan.  1 czerwca strzelcy moskiewscy przyłączyli się do zbuntowanych mieszkańców miasta. Buntownicy wdarli się na Kreml i zażądali ustąpienia bojara Borysa Morozowa (który stał wówczas na czele rządu), jego szwagra Piotra Trakaniotowa i Leonida Pleszejewa (szef policji moskiewskiej). Car został zmuszony do wydania ludowi Pleszejewa 3 czerwca. Bardzo szybko został on zamordowany. 6 czerwca z powstania wycofali się strzelcy którym obiecano zapłatę zaległego żołdu i podwyżkę. Mimo to Car, 11 czerwca, złożył z urzędu Borysa Morozowa i wysłał go do monasteru Św. Cyryla w Biełoziersku. Po tym wydarzeniu powstanie zaczęło wygasać i tracić poparcie mieszkańców Moskwy. Rząd dążył do wprowadzenia podziałów między rebeliantami a gdy to się udało i stracili oni poparcie, szybko się z nimi rozprawił dokonując aresztowań i egzekucji.

Bunt miedziany

To powstanie moskiewskie z 25 lipca 1662 roku. Zamieszki były następstwem stopniowo pogarszającej się sytuacji gospodarki rosyjskiej, której problemy wynikały między innymi z wojen toczonych wówczas przeciwko Szwecji iRzeczpospolitej Obojga Narodów. W 1654 władze rosyjskie zdecydowały iż zaczną emitować duże ilości pieniądza miedzianego, traktując jego wartość na równi z monetami srebrnymi. Doprowadziło to do spadku wartości pieniądza, masowych fałszerstw, często z udziałem najwyższych urzędników państwowych i w konsekwencji do kryzysu.

•         1703

Początek budowy Petersburga – car Piotr I postanowił wybudować miasto, które stałoby się głównym portem Rosji i punktem obrony przed Szwedami. Roboty prowadzone były bardzo szybko, do końca roku stanęło na wałach ziemnych 300 armat, także szanse na ewentualne wtargnięcie floty Szwedzkiej na wody rzeki Newy były niewielkie.

•         Włodzimierz Wielki

Zwany także Włodzimierzem Świętym, zajął tron Kijowski po Światosławie. Uporządkował stosunki wewnętrzne w państwie po wojnie domowej. Dla obrony granic przed ciągłymi najazdami Pieczyngów kazał rozbudować specjalne umocnienia wzdłuż granicy. Za jego rządów przyłączono do Rusi Grody Czerwińskie, Do tej pory okrutny, wojowniczy i rozpustny (miał kilkanaście żon i podobno 800 konkubin), zmienił się całkowicie po przyjęciu chrztu w Chersoniu i ślubie z Anną, siostrą cesarza Bizancjum Bazylego II w 988 r. Po powrocie do Kijowa zniszczył pogańskie ...