LAMENT SWIETOKRZYSKI.pdf

„BOGURODZICA”

„Bogurodzica” – arcydzieło polskiego słowa

źródła

• prawdopodobnie powstała w XII w.

✔ nie o naleziono łacińskiego pierwowzoru, co wskazuje na polskie źródła tekstu

• najstarszy polski tekst zapisany wierszem (o wyrafinowanej konstrukcji)

✔ dwustroficzny przekaz z nutami zachował się w odpisie z 1407 r. (tzw. tekst krakowski I)

✔ tekst krakowski II liczy 13 zwrotek

✔ oba przechowywane są w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie

• zaliczana do najdawniejszych polskich pieśni religijnych

✔ „Bogurodzica” przez wieki pełniła funkcje hymnu narodowego

✔ śpiewana przed bitwą pod Grunwaldem i Warną

• autor

✔ był niewątpliwie wykształconym człowiekiem

✔ znał także zasady konstrukcji tekstów łacińskich podobnego typu

✔ autorstwo przypisywano często św. Wojciechowi

• w roku 1506 Jan Łaski umieszcza „Bogurodzicę” we wstępie do „Statutów Królestwa Polskiego”

czego nie wiemy?

• nie znamy tekstu oryginalnego, z którego skopiowano znany nam odpis z 1407 r.

• brak informacji o autorze, miejscu i czasie powstania

konstrukcja i problematyka utworu

• pieśń ma budowę zdaniowo-rymową

✔ wiersz jest asylabiczny, ale ma skłonność do sylabizmu 1 (przestrzegania jednakowej liczby sylab w poszczegól-

nych wersach)

✔ posiada rymy wewnętrzne i zewnętrzne

✔ ma formę modlitewną (refren „Kyrie elejson” – „Panie, zmiłuj się”)

• każda strofo składa się z apostrofy oraz prośby, co stanowi paralelizm kompozycyjny

✔ strofa pierwsza skierowana jest do Matki Boskiej i jest prośbą do Niej o pośredniczenie w modlitwie do Chrystusa

✔ druga strofa jest zwróceniem się do Syna Boga o zapewnienie ludziom szczęścia na ziemi, a po śmierci – zbawie-

nia wiecznego

symbolika liczby 4 w utworze

• kwadrat cnót

✔ męstwo, sprawiedliwość, umiarkowanie, roztropność

• cztery osoby

✔ Chrystus, Bóg, Jan Chrzciciel i Maria

archaizmy występujące w momencie kopiowania tekstu w 1407 r.

• fonetyczne („sławiena”)

• słowotwórcze („przebyt”)

• leksykalne („gospodzin”)

• fleksyjne („bożycze”)

• składniowe („Bogurodzica” – związek celownika „Bogu” z mianownikiem „rodzica” zamiast dopełniacza z mia-

nownikiem – Bogarodzica)

Utrwal terminy

antyteza – przeciwieństwo; twierdzenie przeciwstawne innemu (tezie)

apostrofa – bezpośredni zwrot do osoby, bóstwa, zjawiska, idei, przedmiotu

archaizm – forma językowa, która wyszła z użycia; współcześnie pojawia się w różnych odmianach, często wzboga-

cając język

1 sylabizm – (lit.) system wersyfikacyjny, którego zasadą jest stała liczba sylab w poszczególnych wersach, średniówka (w wer-

sach dłuższych niż ośmiozgłoskowe), stały akcent paroksytoniczny w klauzuli każdego wersu oraz prawie stały akcent parok-

sytoniczny przed średniówką; paroksytoniczny – (gr., jęz.) mający akcent na przedostatniej sylabie, charakteryzujący się ta-

kim akcentowaniem.

1 z 2

„BOGURODZICA”

asylabizm – różna ilość sylab w kolejnych wersach strofy

carmen patrium - pieśń o charakterze patriotycznym, obywatelskim, narodowym

deesis – motyw ikonograficzny (gr. modlitwa, błaganie, prośba), trzy postacie centralne z Marią i św. Janem

monodia – pieśń jednogłosowa, wykonywana przez chór bez towarzyszenia instrumentalnego

paralelizm – równoległość kompozycyjna i problemowa; zestawienie dwóch elementów znajdujących się w tekście;

dbałość o zachowanie symetrii tekstu

W literaturze i sztukach pięknych

• Krzysztof Kamil Baczyński, „Modlitwa do Bogurodzicy” (wiersz)

• Miron Białoszewski, „Stara pieśń na Binnarową” (wiersz)

• „Krzyżacy” film, Polska, reż. Aleksander Ford (1960)

• Henryk Sienkiewicz, „Krzyżacy” (opis bitwy pod Grunwaldem)

• Juliusz Słowacki, „Hymn”

• Jan Twardowski, „List do Matki Boskiej” (wiersz w tomiku „Niebieskie okulary”, 1980)

2 z 2

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: