Peter Paul Rubens Zdjęcie z krzyża, 1611–1614,.pdf

Peter Paul Rubens Zdjęcie z krzyża , 1611–1614,

katedra w Antwerpii

W dobie baroku Flandria (jeden z trzech regionów Belgii) odpowiadała na arty-

styczny zew Italii tak samo silnie jak Francja. Jeden z największych Flamandów, Peter

Paul Rubens, wyjechał z Antwerpii do Rzymu. Przeszłość antyczna wiecznego miasta,

obrazy renesansowych wybitnych twórców oraz wielkie malarstwo Caravaggia zrobi-

ło na nim ogromne wrażenie. Wcześniej był w Wenecji i poznał dzieła Tycjana oraz

Veronesego. Dzięki włoskiej sztuce Rubens zerwał z ﬂ amandzką tradycją używania

w malarstwie małych formatów, zyskując tym samym rozmach. Wypracował swój mo-

numentalny, malarski styl i uwolnił swoje dzieła od zbędnego, drugorzędnego detalu.

W latach 1611–1614 Rubens namalował tryptyk ołtarzowy dla katedry Najświęt-

szej Marii Panny (NMP) w Antwerpii. Rozmiary ołtarza to: 420,5 cm × 320 cm (główna

część) i 420,5 cm x 150 cm (skrzydła boczne).

Na skrzydłach bocznych ołtarza zostały przedstawione sceny z dzieciństwa Je-

zusa, a część centralna ukazuje scenę Zdjęcia z krzyża – grupę ludzi, która o zmroku

zdejmuje martwe ciało Chrystusa z krzyża. Pod krzyżem klęczą Maria Magdalena

i Maria, żona Kleofasa, przyrodnia siostra Maryi. Ona sama zaś stoi wyprostowana,

pobladła i zrozpaczona. Atmosfera przedstawionej sceny jest podniosła i dramatycz-

na. Jej specjalne ujęcie powoduje, że na zawsze ją zapamiętamy. Sposoby, których

użył artysta, to wydobywanie przedmiotów i postaci z ciemności jaskrawymi, jasnymi

plamami. Jakby malowaną scenę stworzono w nocy, przy świecach. Twarze i ciała

postaci oświetla tajemnicze światło.

Rubens różnicuje poszczególne postacie kolorem. Ciało Chrystusa jest martwe,

więc błękitnie zabarwione, ale równocześnie najjaśniejsze i przez to dominujące. Naj-

ważniejszy w tym obrazie jest rodzaj użytej kompozycji, która stanowi o ostatecznym

wyrazie – to kompozycja diagonalna. Wszystkie elementy obrazu nakładają się na

siebie wzdłuż wyraźnej linii ukośnej. Aby uwydatnić cała scenę Rubens znacznie ob-

niżył linię horyzontu w obrazie. Efekty świetlne uzyskał poprzez kładzenie farby ma-

łymi plamkami. Okrągłe ruchy pędzla posłużyły wzmocnieniu muskulatury i pełnych

kształtów postaci.

Wszystkie postacie przedstawiane przez Rubensa są pyszne, wręcz dorodne.

Barok był stylem eksponującym radość życia. Nawet tak ostateczna scena jak Zdję-

cie z krzyża pokazana została wśród ludzi, którzy nie tylko są żywi, ale i mają bujne,

namacalne ciała. Nie ma wśród nich postaci zabiedzonych czy wychudzonych. Ru-

bens zdobył uznanie jako malarz ludzi „z krwi i kości”, zwłaszcza postaci kobiecych.

Kolor w obrazach ﬂ amandzkiego malarza pełni funkcję zasadniczą. W opisywa-

nej scenie Jan Ewangelista, podtrzymujący zdejmowane ciało Chrystusa, ubrany jest

w krwistoczerwony płaszcz. Ma to znaczenie nie tylko symboliczne (nawiązanie do

męki Chrystusowej), ale przede wszystkim kompozycyjne. Rubens potęgował działa-

nie kolorów, zestawiając je kontrastowo. Znajdował niuanse dopełniające się wzajem-

nie w użytej, i jak na tego malarza dość wąskiej, gamie kolorystycznej.

W całej kompozycji ołtarza przewija się motyw niesienia. Na lewym skrzydle

tryptyku oglądamy scenę Nawiedzenia – ciężarną Marię odwiedza kuzynka, Elżbie-

ta, która również jest brzemienna. Tak więc jest to przedstawienie Matki, która nosi

Dzieciątko w swym łonie. W centralnej części martwe ciało Zbawiciela dźwiga święty

Jan. Na prawym skrzydle w scenie Oﬁ arowania w świątyni Dzieciątko niesie najwyż-

szy kapłan. Na odwrocie ołtarza przedstawiony jest zaś św. Krzysztof ( Christophorus

oznacza „niosący Chrystusa”), który przenosi Dzieciątko przez rzekę.

Postać św. Krzysztofa została namalowana na życzenie zleceniodawcy, któ-

rym była formacja arkebuzerów*. Święty był ich patronem. Jednak w owym czasie

ze względu na brak dowodów na istnienie tego świętego, Kościół próbował ograniczać

jego kult. Rubens rozwiązał ten problem, umieszczając św. Krzysztofa na zewnętrznej

części skrzydła i upodobniając jego sylwetkę do antycznego bohatera – Herkulesa.

Jedną z postaci przyglądających się scenie Oﬁ arowania na prawym skrzydle był

Nicolaas Rockox, burmistrz Antwerpii, mistrz cechu arkebuzerów i przyjaciel Ruben-

sa. To dzięki niemu Rubens otrzymał zlecenie na Zdjęcie z krzyża .

Niezależnie od tematu, jaki w swoich obrazach podejmował Rubens, w jego

interpretacji plastycznej wyczuwamy niezwykłą dynamikę (osiąganą również dzięki

kompozycji diagonalnej), ale także niecodzienną zmysłowość. To zasadnicze cechy

jego twórczości, które wzbogaciły malarstwo, nie tylko sakralne, epoki baroku.

* Arkebuzer to jeździec uzbrojony w broń palną zwaną arkebuzem; mówiono tak

czasem na muszkieterów.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: