9. Scharakteryzuj gospodarkę w II cyklu Kondratiewa – Schumpetera (1850-98)
Powstały nowe mocarstwa – Rzesza Niemiecka, USA, Japonia
Podstawą rozwoju był rozwój gospodarczy.
Zmiany:
§ wzrost liczby ludności,
§ urbanizacja – ludność miast zaspokaja swoje potrzeby na rynku →
§ popyt konsumpcyjny,
§ ustawodawstwo socjalne →
§ niedostatek wykwalifikowanej siły roboczej →
§ wzrost płac →
§ wzrost kosztów →
§ konieczność wdrażania nowych technologii
Wzrasta zamożność społeczeństw przemysłowych, wzrost zapotrzebowania na wyroby przemysłowe, gwałtowny rozwój przemysłu
Popyt inwestycyjny → budowa kolei → rozwój przemysłu → zyski → inwestycje w kolej i przemysł → proces samoczynnego wzrostu gospodarczego.
Zaostrzająca się konkurencja zmusza do bezustannej modernizacji zakładów ( zużycie moralne maszyn) → wzrastające tempo doskonalenia techniki (początki instytucjonalizacji) → standaryzacja produkcji i części zamienne
Rozwój transportu → postępujący proces podziału pracy → powstanie gospodarki światowej
Ważne innowacje
§ kolej,
§ stal,
§ telegraf
Wytwórczość - przemysły wiodące II cyklu
§ przemysł kolejowy – wszelka wytwórczość na potrzeby kolei
- 1804 Richard Trevithick – pierwsza lokomotywa / 1814 Georg Stephenson – lokomotywa „Blücher” i 1829 „Rakieta” – pierwszy parowóz /1878 hamulce pneumatyczne Westinghausa, wagony towarowe i osobowe
§ węgiel, drewno, żelazo, usługi budowlane, łączność (telegraf) → popyt wtórny – miejsca pracy w 1 przeds. generują więcej miejsc pracy poza nim
§ masowa produkcja stali (broń, szyny)
o – Henry Bessemer 1856 /
o Emil i Piotr Martin oraz F. i W. Simens 1864 – 1867 – metoda otwartego pieca
o Sidney Thomas 1874 (ulepszenie metody Bessemera) / Paul Héroult 1899 (elektryczny piec do wytopu stali) / stale stopowe, hutnictwo metali nieżelaznych – aluminium i miedź / nowoczesne konstrukcje stalowe, transport, wieżowce, 1889 wieża Eifla
§ Przemysły wschodzące
o chemiczny (zabezpieczanie przed czynnikami atmosferycznymi)
o elektryczny
Transport (więcej w pyt.10)
§ - pierwsza rewolucja prędkości: z 5-16 km/h do 45-100 km/h (większa ładowność i wyparcie zwierząt z transportu)
§ – ekspansja kolei, - 1825 – pierwsza towarowa linia kolejowa, Stockton - Darlington /1830 - pierwsza pasażersko - towarowa linia kolejowa Manchester – Liverpool – tory żeliwne / 1869 kolej transamerykańska / 1901 kolej transsyberyjska
§ - drogi z twardą nawierzchnią / tunele: Mont Cenis 1871 (dynamit 1962)/ mosty żelbetonowe i stalowe (także wiszące)
§ - żegluga parowa kanały: Sueski - 1869, Kiloński - 1894, Panamski – 1914
§ - łączność – informacja jest szybsza od człowieka
Rynek
1. Rynek wewnętrzny
- rynek ogólnonarodowy – państwo praktycznie poza gospodarką
- szczytowy okres rozwoju małych firm
- wolna konkurencja → liczne bankructwa → postępująca koncentracja (dynamiczna gospodarka, wynalazki)
- spółki akcyjne i spółki z oo
2. Rynek zewnętrzny
- w I fazie cyklu państwo wycofuje się z gospodarki – wolny handel
- a w II fazie cyklu (po 1873) do niej powraca – neoprotekcjonizm – państwa zamykają rynki,
monopolizacja gospodarki, protekcjonizm narodowy – cła, kontyngenty
- gospodarka światowa → wyścig po surowce i po rynki zbytu → kolonie; szukanie rynków zbytu, surowców, miejsce do przesiedlenia nadwyżek ludności
- kryzysy: 1857 / 1866 – 67/ 1873 /1882 / 1890
3. Siła robocza i płace
- dostatek prostej siły roboczej / popyt na coraz lepiej wykształconą siłę roboczą → wyższe zarobki (W.Brytania 1850 – 1900 o 66%)
- ustawodawstwo socjalne / od 1883 r. ubezpieczenia od choroby, NW, inwalidztwa oraz świadczenia emerytalne
- skracanie dnia pracy - robotnik pracujący krócej pracuje wydajniej
- wydajność rośnie szybciej niż płace
4. Ceny
- w związku z ostrą konkurencją utrzymują się na niskim poziomie – zyski napędza wzrost wydajności i efekt skali
Podsumowanie
- wysoka dynamika wzrostu i płodność technologiczna – ideologia postępu – ludzie wierzą w postęp, nie boja się zmian, a ich oczekują
- powstanie gospodarki światowej
- powstanie społeczeństw przemysłowych (większość ludzi pracuje poza rolnictwem) – początki kultury masowej – umiejętność czytania, fotografia, gazeta
- wolnokonkurencyjna kapitalistyczna gosp. rynkowa była twórcza, dynamiczna i ekspansywna ale także niesprawna → homo oeconomicus nie zawsze zachowuje się racjonalnie → żywiołowość, spekulacja, hurraoptymizm i panika, bankructwa i koncentracja
- przemysł transportowy wszystko napędził
10. Scharakteryzuj istotę i skutki gospodarcze tzw. I rewolucji transportowej
(I rewolucja prędkości) w II cyklu Kondratiewa (1850-96)
I etap
§ Lata 50. XIXw. – lata kolei (odkrycie stali)
II etap
§ - drogi z twardą nawierzchnią / tunele: Mont Cenis 1871 (dynamit 1962) - Nobel/ mosty żelbetonowe i stalowe (także wiszące)
§ drogi brukowane, mniej asfaltowe, później kostki, popyt na budowlańców
§ - żegluga parowa kanały: Sueski – 1869 – najważniejszy, planowany 20 lat – Ferdynand Lesepse
Kiloński - 1894, Panamski – 1914
o alfabet Morsa
o telegraf
o telefon
o informacja stała się towarem
o 2 poł. XIX w. powstają Agencje Prasowe: Reuter i DPA
Skutki:
§ wzrost transportu
§ obniżenie kosztów transportu
§ obniżenie kosztów produkcji
§ mobilizacja środków produkcji (również człowieka) – stały dopływ siły roboczej
§ włączenie do gospodarki kapitalistycznej dużych obszarów, które były poza nią
§ konie straciły trasy długookresowe a na krótkookresowych bardzo się rozwinął ten transport
§ aleja drzew przy drogach – w lecie cień, w zimie pokazywała gdzie droga
Mojaunicorn