Autorzy stanu wojennego.pdf

Wszystkie skryby prezydenta

Amerykaıscy prezydenci wynoszĢ swoich speechwriterw do statusu gwiazd i pþacĢ im

niebotyczne pieniĢdze

Polskie gþowy paıstwa trzymajĢ autorw swoich przemwieı w gþħbokim cieniu, a

niektrzy wrħcz zaprzeczajĢ ich istnieniu.

SĢ diablo inteligentni, dowcipni i zorientowani. Wszystkie te cechy wykorzystujĢ w swoim zawodzie

speechwritera, czyli autora cudzych przemwieı. Autorem sþynnych sþw Johna Kennedy'ego "Nie

pytaj, co twj kraj moŇe zrobię dla ciebie, zapytaj, co ty moŇesz zrobię dla swojego kraju" jest Ted

Sorensen. Zwrot "OĻ zþa", ktrym George W. Bush okreĻliþ paıstwa wspierajĢce miħdzynarodowy

terroryzm, wyszedþ spod pira Michaela Gersona. Popularny slogan "Yes, we can" z kampanii

Baracka Obamy spopularyzowaþ Jon Favreau. Amerykaıscy prezydenci doceniajĢ swoich

speechwriterw dajĢc im prestiŇ i duŇe pieniĢdze. Ale to Ameryka.

Polscy prezydenci rwnieŇ wiele zawdziħczajĢ swoim

speechwriterom. Lecz zazwyczaj ukrywajĢ ich w najbardziej

sekretnych gabinetach swoich kancelarii. Jedynym

prezydentem, ktry publicznie podziħkowaþ autorowi swojego

przemwienia za "dwa sþowa waŇniejsze niŇ dwa tysiĢce sþw"

byþ Lech Waþħsa. Ale to wyjĢtek. Ostatni prezydent Polski w

ogle nie przyznawaþ siħ do korzystania z pomocy

speechwriterw. Przyszþy Î rwnieŇ.

Ojczyzna nad przepaĻciĢ

Pierwszym prezydentem wolnej Polski zostaþ 31 grudnia 1989

roku Wojciech Jaruzelski. Jednak swoje najsþynniejsze

przemwienie nagraþ w studiu radiowym, a nastħpnie

telewizyjnym siedem lat wczeĻniej Î o godzinie 3:30 rano, 13

grudnia 1981 roku. Przemwienie, w ktrym generaþ Jaruzelski

informowaþ nard o wprowadzeniu stanu wojennego zostaþo

wyemitowane o 6 rano w radiu, a nastħpnie o 10 rano w

telewizji. Zaczynaþo siħ od znanych sþw: "Obywatelki i

obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej! Zwracam siħ dziĻ

do Was jako Ňoþnierz i jako szef rzĢdu polskiego. Zwracam siħ

do Was w sprawach rangi najwyŇszej. Ojczyzna nasza znalazþa

siħ nad przepaĻciĢ". Maþo kto wie, Ňe autorem tych sþw, jak i

reszty przemwienia byþ Wiesþaw Grnicki.

Grnicki zaczynaþ karierħ jako dziennikarz w "Sztandarze Mþodych". Obok Ryszarda KapuĻciıskiego

byþ uznawany za jednego z najzdolniejszych reportaŇystw swojego pokolenia. Tym wiħksze byþo

zaskoczenie Ļrodowiska dziennikarzy, gdy w 1981 roku zostaþ jednym z czoþowych propagandystw

komunistycznej wþadzy i autorem przemwieı generaþa Jaruzelskiego. Grnicki braþ udziaþ w

tworzeniu przemwieı Wojciecha Jaruzelskiego takŇe w latach 1989-1990, kiedy peþniþ on funkcjħ

prezydenta RP.

Rzodkiewki Waþħsy

Jak relacjonuje Piotr Gulczyıski, prezes Fundacji "Instytut Lecha Waþħsy", w czasie kadencji

prezydenta Lecha Waþħsy w pisaniu przemwieı braþy udziaþ rŇne osoby i instytucje, w zaleŇnoĻci

od tematu przemwienia. Î Z jednej strony w przygotowaniu wystĢpieı prezydenta byþo

zaangaŇowane biuro rzecznika prezydenta, a z drugiej ministrowie odpowiedzialni za konkretne

dziaþania w ramach kancelarii prezydenta. W pisaniu przemwieı o tematyce historycznej

uczestniczyþ na przykþad profesor Andrzej Zakrzewski, Ňywy udziaþ w tworzeniu takich przemwieı

brali takŇe rzecznicy Andrzej Drzycimski i Marek Karpiıski - mwi Piotr Gulczyıski.

Jednak autorem jednego z najwaŇniejszych przemwieı w prezydenckiej karierze Lecha Waþħsy byþ

pisarz, pierwszy ambasador wolnej Polski w Waszyngtonie i wybitny polski reportaŇysta Î Kazimierz

Dziewanowski (w jednym ze swoich felietonw Stefan Bratkowski wspominaþ, Ňe kiedy KapuĻciıski

Fot. Getty Images/FPM

przeczytaþ "Stan oblħŇenia w raju" Dziewanowskiego, powiedziaþ z westchnieniem: "Mam nadziejħ,

Ňe kiedyĻ teŇ coĻ tak dobrego napiszħ"). 15 listopada 1989 roku Lech Waþħsa zaczĢþ czytaę tekst

Dziewanowskiego w Kongresie Stanw Zjednoczonych. Do historii przeszþy pierwsze dwa sþowa z

tamtego przemwienia: "My, Nard!", ktre sĢ takŇe pierwszymi sþowami Konstytucji USA i za

ktre Lech Waþħsa otrzymaþ w Kongresie owacjħ na stojĢco. "Czasem dwa sþowa sĢ waŇniejsze niŇ

dwa tysiĢce sþw" Î pisaþ niemal rwno 10 lat pŅniej Lech Waþħsa we wspomnieniu o zmarþym

autorze tych sþw. Î "To, Ňe zostaþy uŇyte, zawdziħczam Ļp. Panu Kazimierzowi."

Piotr Gulczyıski informuje, Ňe po zakoıczeniu prezydentury Lech Waþħsa wygþasza swoje

przemwienia najczħĻciej " z gþowy." Î Przygotowuje siħ do danej uroczystoĻci i swoje

przemwienia wygþasza bez kartki Î mwi Gulczyıski. Î Nie powstaje wtedy Ňaden tekst pisany. My

co najwyŇej przygotowujemy w punktach zagadnienia, jakie w takim przemwieniu powinny siħ

znaleŅę.

Piotr Gulczyıski podkreĻla, Ňe prezydent Waþħsa jest "mwcĢ, ktry bardzo dobrze wyczuwa salħ".

Î Ma doskonaþy kontakt z publicznoĻciĢ. Kiedy widzi, Ňe ludzi bardziej interesuje jakiĻ temat, na

bieŇĢco go rozwija Î mwi. Î Ma teŇ duŇe poczucie humoru, co wykorzystuje podczas swoich

przemwieı. Dlatego korzystniejsze jest dla Prezydenta odejĻcie od czytania tekstu narzecz

bezpoĻredniej interakcji z publicznoĻciĢ. Lech Waþħsa lubi teŇ Ňartowaę: jak to mwi, przekazuje

"powaŇnĢ treĻę w luŅny sposb". Lubi teŇ wpleĻę rŇne "niestandardowe" porwnania. Wedþug

jednej z anegdot, gdy prezydent byþ w Japonii, jak zwykle, porwnaþ polskich komunistw do

rzodkiewek: "na zewnĢtrz czerwoni, a w Ļrodku biali". Dziwiþ siħ, Ňe to porwnanie nie zostaþo

zrozumiane i nie wzbudziþo Ļmiechu publicznoĻci. Po wystĢpieniu ktoĻ wyjaĻniþ, Ňe w Japonii

rzodkiewki sĢ ŇþteÈ

Byę moŇe to wþaĻnie Lech Waþħsa w najbardziej profesjonalny sposb ze wszystkich polskich

prezydentw korzysta z usþug nie tylko speechwriterw, ale i ghostwriterw (czyli anonimowych

autorw ksiĢŇek). Jego najnowsza autobiograficzna ksiĢŇka "Droga do prawdy" liczy aŇ 640 stron, a

Lech Waþħsa pozostaje przecieŇ bardzo zajħtym czþowiekiem.

Specjalista od anegdot

Pierwszym z polskich prezydentw, ktry stworzyþ specjalny Zespþ ds. WystĢpieı Publicznych byþ

Aleksander KwaĻniewski. Zespoþowi przewodniczyli najpierw Jacek Kluczkowski, a nastħpnie

Stanisþaw Ęwik. Byþa to wyspecjalizowana komrka, w ktrej oprcz ekspertw w wybranych

dziedzinach znajdowali siħ nawet specjaliĻci od zgrabnych cytatw, anegdot i bon motw. Tħ

ostatniĢ funkcjħ peþniþ w zespole warszawski filozof Jakub Kloc-Konkoþowicz.

Choę w 2004 roku tygodnik "Wprost" oburzaþ siħ, Ňe prezydent KwaĻniewski zatrudnia ponad 600

osb, tworzĢc w ten sposb nikomu niepotrzebny "alternatywny rzĢd", Zespþ ds. WystĢpieı

Publicznych z pewnoĻciĢ przysþuŇyþ siħ i popularnoĻci Aleksandra KwaĻniewskiego i samej funkcji

prezydenta. To w duŇej mierze dziħki swoim speechwriterom prezydenckie przemwienia byþy

wysoko oceniane zarwno przez ekspertw jak i wyborcw.

Przemwienie, ktrego nie wygþoszono

Sam fakt korzystania z usþug speechwriterw Ļwiadczy o profesjonalizmie polityka na wysokim

urzħdzie, jak twierdzi speechwriter wielu brytyjskich politykw oraz autor strony

greatspeechwriting.co.uk Lawrence Bernstein. Î Dobry speechwriter stworzy Ňywe przemwienie,

ktre þatwo siħ wygþasza i ktrego jeszcze þatwiej siħ sþucha Î mwi Bernstein. Î Dobre

przemwienie þĢczy w sobie szczeroĻę z humorem i wzbudza zainteresowanie publicznoĻci. JeŇeli

waŇny polityk potrafi znaleŅę czas, aby stworzyę takie przemwienie, to Ňyczħ mu powodzenia!

Jednak bardzo niewielu z nawet najwiħkszych mwcw potrafi mwię dþugo, bez uprzedniej ciħŇkiej

pracy nad przygotowaniem przemwienia. Dobry speechwriter bierze tħ robotħ na siebie, a

politykom zostawia uprawianie polityki.

Niestety, kolejni polscy prezydenci przynajmniej w deklaracjach odchodzĢ od wspþpracy z

autorami przemwieı.

Prezydent Lech Kaczyıski twierdziþ, Ňe przemwienia pisze sobie sam. Potwierdzali to jego

wspþpracownicy, dodajĢc, Ňe zwykle wypowiada je z gþowy. Byę moŇe w jego przypadku byþa to

faktycznie najlepsza strategia, poniewaŇ jedyne przemwienia, jakie ze stuprocentowĢ pewnoĻciĢ

czytaþ z promptera to telewizyjne orħdzia prezydenckie uwaŇane w powszechnej opinii za nieudane,

na czele z niesþawnym wystĢpieniem z 17 marca 2008 roku z przebitkami par homoseksualnych,

mapĢ przedwojennej Polski i kanclerz Niemiec Angeli Merkel z szefowĢ ZwiĢzku Wypħdzonych ErikĢ

Steinbach.

Jednak najbardziej znanego ze swoich przemwieı nigdy nie wygþosiþ. Jak podaþa Kancelaria

Prezydenta, Lech Kaczyıski pracowaþ nad jego tekstem przez caþy tydzieı i jeszcze na dzieı przed

wylotem do Smoleıska przygotowywaþ siħ w Belwederze, aby zgodnie ze swoim zwyczajem

wygþosię je z pamiħci. To oczywiĻcie przemwienie, ktre prezydent miaþ wygþosię 10 kwietnia w

Katyniu, w dniu katastrofy prezydenckiego samolotu. TreĻę tamtego przemwienia zaczynaþa siħ od

sþw: "To byþo 70 lat temu. Zabijano ich Î wczeĻniej skrħpowanych Î strzaþem w tyþ gþowy. Tak by

krwi byþo maþo. PŅniej Î ciĢgle z orþami na guzikach mundurw Î kþadziono w gþħbokich doþach."

Krtko po Ļmierci prezydenta liczĢcy 1251 sþw tekst zostaþ opublikowany w internecie i staþ siħ

prawdopodobnie najlepiej znanym prezydenckim przemwieniem w historii Polski.

Mistrz gaf

Prezydenckie wybory z 4 lipca 2010 roku wygraþ Bronisþaw Komorowski. Kwestia pisania

przemwieı wydaje siħ w sztabie nowego prezydenta najpilniej strzeŇonĢ tajemnicĢ. Mimo maili i

telefonw nikt w sztabie przyszþego prezydenta nie byþ chħtny wyjawię informacji o procesie

powstawania przemwieı Bronisþawa Komorowskiego. Rzeczniczka sztabu wyborczego Maþgorzata

Kidawa-Bþoıska stwierdziþa jedynie, Ňe podczas kampanii wyborczej kandydat sam pisaþ sobie

przemwienia, a mþodzi pracownicy sztabu podsuwali mu jedynie tezy.

Byę moŇe to wyjaĻnia niezwykle duŇĢ liczbħ gaf, jakie w tej kampanii raz po raz serwowaþ

wyborcom kandydat PO.

Odwrotowi polskich prezydentw od profesjonalnego zaplecza w postaci ludzi specjalizujĢcych siħ w

pisaniu tekstw dziwi siħ Niamh Crowe, prezeska miħdzynarodowej organizacji autorw

przemwieı speech-writers.com. Î JeŇeli polscy prezydenci posiadajĢ umiejħtnoĻci i czas na

pisanie wþasnych przemwieı, z pewnoĻciĢ mogĢ w ten sposb wyraŇaę wþasne opinie Î mwi

Niamh Crowe. Î Wydaje mi siħ jednak, Ňe jak na tak zapracowanych ludzi, pisanie przemwieı

musi byę dla nich niezwykle czasochþonnym zajħciem. WþaĻciwe przygotowanie trzyminutowego

przemwienia zajmuje okoþo trzech godzin. Poza tym speechwriter uwalnia przemwienie od

osobistych uprzedzeı autora. To bardzo waŇne, bo przecieŇ prezydent powinien przemawiaę w

imieniu wszystkich ludzi, ale nie jedynie ich czħĻci.

Tak, moŇemy!

Za przykþad profesjonalizmu w sztuce tworzenia przemwieı Niamh Crowe podaje aktualnego

prezydenta USA Baracka Obamħ, posiadajĢcego w swoim zespole "szeĻciu speechwriterw, ktrzy

pracujĢ razem w celu stworzenia kaŇdego przemwienia".

NajwaŇniejszym z nich jest zaledwie 29-letni Jon Favreau. To on pisaþ najwaŇniejsze przemwienia,

ktre pozwoliþy Barackowi Obamie wygraę wybory prezydenckie. To on rozpropagowaþ sþynne hasþo

"Yes, we can!" [Tak, moŇemy!], ktre Obama stosowaþ z mniejszym rozgþosem juŇ podczas

wyborw do senatu w 2004 roku. To on w koıcu zostaþ mianowany w 2009 roku na Dyrektora

Speechwriterw w Biaþym Domu, stajĢc siħ tym samym drugim najmþodszym czþowiekiem

sprawujĢcym tħ funkcjħ w historii (pierwszym byþ James Fallows z administracji Jimmy'ego

Cartera). DziĻ Favreau posiada niemal celebrycki status: wysokoĻciĢ pensji (179 200 dolarw

rocznie) ustħpuje jedynie dwm spoĻrd 469 pracownikw Biaþego Domu, a jego narzeczonĢ jest

aktorka, modelka i crka Quincy Jonesa Î Rashida Jones.

ĺlepiec o orlim wzroku

WĻrd swoich inspiracji Favreau wymienia m.in. przemwienia Johna Kennedy'ego, a to wþaĻnie u

niego pracowaþ pierwszy z naprawdħ sþynnych amerykaıskich speechwriterw Ted Sorensen,

ktrego Kennedy nazywaþ swoim "intelektualnym bankiem krwi". WielkĢ karierħ Sorensen zaczĢþ

jako zaledwie 27-letni ghostwriter piszĢcy ksiĢŇkħ Johna F. Kennedy'ego "Profiles in Courage", za

ktrĢ przyszþy prezydent USA otrzymaþ nagrodħ Pulitzera. Ale prawdziwĢ sþawħ przyniosþa mu praca

pisarza przemwieı JFK. Byę moŇe najbardziej znane sþowa, ktre wyszþy z ust tego prezydenta,

jeszcze wczeĻniej wyszþy spod pira jego speechwritera: "Nie pytaj, co twj kraj moŇe zrobię dla

ciebie, zapytaj, co ty moŇesz zrobię dla swojego kraju". Politolodzy zgadzajĢ siħ takŇe, Ňe Sorensen

odegraþ istotnĢ rolħ w zaŇegnaniu kryzysu nuklearnego pomiħdzy USA i ZSRR piszĢc

dyplomatyczny list Kennedy'ego do Nikity Chruszczowa. Podczas jednego z publicznych spotkaı z

Sorensenem, ktre odbyþo siħ, gdy prezydentem byþ George Bush, 78-letni, na wpþ Ļlepy

speechwriter ponownie daþ dowd swojej elokwencji zwracajĢc siħ do publicznoĻci: "Nie przejmujcie

siħ, Ňe nie widzħ Î jestem bardziej dalekowzroczny od aktualnego prezydenta USA".

To wþaĻnie Amerykanie zrobili ze swoich speechwriterw Ļwietnie opþacane gwiazdy. Z pomocy

speechwritera Alexandra Hamiltona korzystaþ juŇ pierwszy prezydent USA George Washington

(choę pierwszym oficjalnie zatrudnionym speechwriterem zostaþ w 1921 roku Judson T. Welliver u

prezydenta Warrena G. Gardinga). Ale tradycje speechwritingu siħgajĢ tysiħcy lat wstecz.

Retoryka, czyli sztuka przekonywania sþuchaczy do swoich tez, rozkwitþa w czasach demokracji

ateıskiej z VI-IV w. p.n.e., w ktrej wszyscy obywatele posiadali rwne prawo do przemawiania

podczas publicznych zgromadzeı. IstniejĢ dowody, Ňe zarwno mistrz retoryki Platon jak i jego

wielki uczeı Arystoteles, przyjmowali zlecenia z zakresu tego, co kiedyĻ nazywano pisaniem

przemwieı, a dziĻ odkreĻla siħ modnym sþowem: speechwriting. Seneka pisaþ przemwienia

Neronowi, a Winston Churchill napisaþ co najmniej jedno przemwienie krlowi Anglii.

Dlaczego wiħc z takĢ niechħciĢ przyznajĢ siħ do kontaktw ze speechwriterami polscy prezydenci?

Byę moŇe obawiajĢ siħ sytuacji, ktrĢ nakreĻliþa w jednym ze swoich artykuþw dziennikarka Fox

News Catherine Donaldson-Evans, piszĢc, Ňe "speechwriterzy sĢ tym dla gabinetu owalnego, czym

scenarzyĻci dla filmowych postaci?"

Ten strach wydaje siħ jednak bezpodstawny, poniewaŇ doĻwiadczeni speechwriterzy podkreĻlajĢ,

Ňe ich rola jest zupeþnie inna: Î Dobry speechwriter funkcjonuje jako tþumacz pomiħdzy politykiem

a jego odbiorcami Î zapewnia Lawrence Bernstein z greatpeechwriting.co.uk. Î Dobry speechwriter

potrafi przeþoŇyę myĻli innych ludzi na sþowa Î wtruje mu Niamh Crowe ze speech-writers.com.

Byę moŇe wiħc polskim prezydentom ostatnich lat po prostu brak dalekowzrocznoĻci, ktrĢ posiadaþ

stary, schorowany, na wpþ Ļlepy Ted Sorensen?

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: