14. R. Descartes (Kartezjusz)
Metoda, poszukiwanie wiedzy jasnej i wyraźnej, sceptycyzm metodyczny, znaczenie cogito, ergo sum; wyniki: istnienie Boga i ciał; dualizm Boga i stworzenia, substancji myślącej i rozciągłej – myśli i materii; idee wrodzone, nabyte i skonstruowane, natywizm, mechanistyczne pojmowanie materii.
15. *B. Pascal – „porządek rozumu i porządek serca”, bezradność rozumu, zakład Pascala, sytuacja człowieka jako „trzciny myślącej”.
16. G. W. Leibniz
Pluralizm metafizyczny – (nieskończenie wiele substancji – monad, charakterystyka monady); zasady logiczne: prawdy pierwotne i pochodne, pojęcie racji dostatecznej związane z prawdami faktycznymi, wnioski metafizyczne, pojęcie harmonii przedustawnej, idea „świata najlepszego z możliwych”
17. J. Locke
Empiryczne pochodzenie wiedzy, rola epistemologii - namysł nad poznaniem, stanowisko w sprawie idei wrodzonych, umysł jako niezapisana tablica (tabula rasa), własności pierwotne i wtórne, krytyka pojęcia substancji.
- D. Hume
Przedmiot poznania: wrażenia i pochodzące z wrażeń idee; Prawa kojarzenia idei: 1. podobieństwo, 2. styczność czasowa i przestrzenna, 3. związek przyczynowy;
Refleksja nad pojęciem doświadczenia: co zawiera doświadczenie poza stwierdzeniem faktów? – Krytyka pojęć: przyczynowości, siły, substancji. Destrukcyjne wyniki krytyki, obraz świata i umysłu po krytyce Hume’a, pytanie o tożsamość.
18. *J. J. Rousseau
Antagonizm moralności i cywilizacji, afirmacja natury i „uczucia”, odnowienie stanowiska moralistycznego
20. I. Kant
Badania transcendentalne – pytanie o przedstawienia, które przekraczają (transcendere – przekraczać) granice podmiotu: jak na podstawie przedstawień możemy wiedzieć cokolwiek o rzeczach? Podziały sądów: sądy zależne od doświadczenia (empiryczne - a posteriori) i sądy niezależne od doświadczenia – a priori – konieczne i powszechne; sądy analityczne i syntetyczne. Pytanie o sądy syntetyczne a priori; ( jak jest możliwa matematyka? Jak jest możliwe czyste przyrodoznawstwo?); Rozum i zmysły jako „dwa pnie poznania” – synteza racjonalizmu i empiryzmu – kryterium pewności poznania – wzajemna kontrola władz umysłu; podział krytyki poznania: estetyka, analityka, dialektyka transcendentalna, teoria poznania: formy zmysłowości (przestrzeń i czas jako wyobrażenia a priori), formy rozsądku – kategorie, rola form rozsądku, wyniki: podmiot jako warunek przedmiotu, pojęcia jako warunek doświadczenia; aprioryczne zasady rozsądku, np. zasada trwałości substancji, zasada przyczynowości – jako warunek poznania; „Przewrót kopernikański” – podmiot jako warunek przedmiotu, przedmiotem filozofii są nie rzeczy, lecz ich poznanie – „krytycyzm”; etyka (imperatyw kategoryczny).
21. * G. W. F. Hegel
“Idealizm ewolucyjny” – rzeczy jako wytwory myśli; całość bytu, dialektyka Hegla
22. * A. Schopenhauer
Fenomenalizm – “świat jest moim wyobrażeniem”, uproszczenie Kanta: “umysł nie kopiuje rzeczy, lecz zabarwia je własną naturą” - przyczynowość, czas i przestrzeń jako aprioryczne formy umysłu; „zjawiska” są przedmiotem poznania, „maja”, „my” jesteśmy rzeczami „samymi w sobie” – jako wola, wola jako osnowa przyrody, świat jako „wola i wyobrażenie” – irracjonalna natura świata: pesymizm.
23. * Marksizm
24. Pragmatyzm
25. * H. Bergson
26. * Fenomenologia (Husserl, Ingarden)
Redukcja fenomenologiczna, epoche, metody fenomenologiczne, natura strumienia świadomości, egologia.
27. * Filozofia analityczna
28. Egzystencjalizm
„Egzystencja poprzedza esencję”, „troska, trwoga, śmierć”, „byt ludzki i pozaludzki”, kruchość etc.
29. * Hermeneutyka (H. G. Gadamer)
Kategoria „przedsądów”, koło hermeneutyczne, pytanie o warunki poznania i o prawdę, interpretacja doświadczenia
30. * Neopragmatyzm (R. Rorty)
31. „Ponowoczesność” (antyreprezentacjonizm, antykartezjanizm, subiektywizm, antydemarkacjonizm etc.).
xyzgeo