2
Zrozumieć i pomóc
Bardzo istotne jest wczesne wykrywanie opóźnień rozwojowych i wczesna interwencja, mające na celu przygotowanie takich dzieci do podjęcia nauki szkolnej. Rozpoczęcie działań zaradczych wobec dzieci zagrożonych dysleksją już w wieku przedszkolnym, pozwala na wyrównanie braków jeszcze przed podjęciem nauki.
Najczęściej jednak problemy ujawniają się dopiero w szkole.
Należy mieć świadomość, że większość dzieci dyslektycznych wymaga specjalistycznych oddziaływań terapeutycznych, zwłaszcza że z zaburzeniami dyslektycznymi współwystępować mogą zaburzenia mowy, orientacji przestrzennej czy zaburzenia emocjonalne. Zaburzenia mowy stanowią jeden z pierwszych objawów opóźnień funkcji percepcyjno-motorycznych (słuchowych i kinestetyczno-ruchowych). Zaburzenia emocjonalne (np. postawy lękowe czy agresywne) są natomiast konsekwencją nie przezwyciężonych trudności w nauce.
Nauczyciel jako pierwszy powinien dostrzec dysharmonie rozwojowe u swoich uczniów i uświadomić ten fakt rodzicom. W pracy dydaktycznej powinien zadbać o prawdziwe zindywidualizowanie podejścia do ucznia dyslektycznego. Indywidualizacja podejścia to słowo wytrych, ale spróbujemy sprecyzować co się pod nim kryje. W zależności od charakteru trudności dziecko powinno dostawać więcej czasu na wykonywanie zadań pisemnych, w miarę możliwości nie powinno być odpytywane z czytania w obecności całej klasy, a zadawane prace nie powinny przekraczać jego możliwości. Aby nie dopuścić do rozwoju zaburzeń emocjonalnych dziecka, należy doceniać jego wysiłek włożony w wykonanie zadania, nawet, jeśli nie doprowadza on do pełnego sukcesu. Znając mocne strony ucznia trzeba zadbać o to, aby mógł je zaprezentować przed klasą i nie dopuścić do tego, by uczeń nabrał przekonania, że jest bezwartościowym nieudacznikiem. Uczeń, który nie jest sfrustrowany nie traci ochoty na chodzenie do szkoły i chętniej z nami współpracuje. Należy też zadbać o to, by rodzice (o ile jeszcze nie mają wiedzy na temat dysleksji) poznali i zrozumieli problemy dziecka, uświadomili sobie konieczność przeprowadzenia badań specjalistycznych, a potem uczestnictwa w terapii pedagogicznej.
zadania dla przedszkola
Jednym z najważniejszych, przełomowych momentów życiu dziecka jest rozpoczęcie nauki czytania w przedszkolu.
Właściwą naukę czytania nauczyciel przedszkola, poprzedza ćwiczeniami wstępnymi. Do czynności wstępnych objętych tymi ćwiczeniami należą:
· kształcenie słuchu fonemowego,
· sprawdzanie i doskonalenie artykulacji,
· wyrabianie umiejętności dokonywania analizy i syntezy wzrokowej, słuchowej i sprawności mięśniowo-ruchowej.
· kształcenie orientacji w schemacie ciała
Kształcenie słuchu fonematycznego polega na ćwiczeniach, w których dziecko dokonuje rozróżnienia w brzmienia głosek pod jakimś względem przeciwstawnych, np. dźwięcznych i bezdźwięcznych, twardych i miękkich, ustnych i nosowych, przedniojęzykowych i tylnojęzykowych, a także wyodrębnienie głoski w różnych miejscach wymawianego słowa: na początku, w środku i na końcu. Podstawowym warunkiem skuteczności ćwiczeń artykulacyjnych jest bezbłędne odtworzenie głosek izolowanych i zespołu głosek w wyrazie. Specjalnej troski wymaga dopilnowanie dokładności i precyzji ruchów narządów mowy, szczególnie zaś ruchliwości żuchwy (szczęki dolnej). Następnym zadaniem przedszkola w przygotowywaniu dzieci do nauki czytania jest analiza i synteza wzrokowo-słuchowa, której powinna towarzyszyć analiza mięśniowo-ruchowa w obrębie narządów mowy. Analizie poddaje się najpierw zdanie, potem wyraz. Po wyćwiczeniu analizy należy przystąpić do ćwiczeń w syntezie, stanowi ona bowiem istotę czytania. W toku dokonywania wstępnej analizy słuchowej niezbędne są ćwiczenia polegające na ustaleniu następstwa wyrazów w czasie - w analizie zdania (który wyraz pierwszy, który drugi?) oraz głosek - w analizie wyrazu (jaka pierwsza głoska, jaka ostatnia itp.), zaś w analizie wzrokowej - stosuje się ćwiczenia w ustalaniu następstwa elementów (liter i części liter) w przestrzeni (na lewo - na prawo, na początku - na końcu, u góry - u dołu).
Jakie problemy można zauważyć w grupie przedszkolnej u dzieci z grupy ryzyka dysleksji?
· nie dokonują analizy zdania na wyrazy.
· nie dokonują analizy wyrazu na sylaby.
· nie wydzielają samogłosek jako samodzielnej sylaby - rozpoczynającej wyraz (np. u-cho, o-ko, E-la).
· nie wydzielają samogłoski rozpoznającej wyraz jako części sylaby - (np. As).
· nie wydzielają spółgłoski znajdującej się na końcu wyrazu poprzedzonej samogłoską (np. ul).
· nie wydzielają spółgłoski znajdującej się na początku wyrazu i stanowiącej część sylaby zakończonej również spółgłoską (np. _dom, _mak)
· nie wydzielają samogłoski na końcu wyrazu (np. mama, tata, pole).
· występuje u nich nieprawidłowa wymowa (nie każdy problem z wymową u dzieci do 6 r.ż. świadczy o potencjalnych problemach w pisaniu i czytaniu).
· mają problemy z prawidłowym odwzorowaniem elementów graficznych,
· ich rysunki są ubogie w szczegóły.
· nie rozróżniają strony prawej i lewej;
· mylą górę i dół.
Dziecko z grupy ryzyka dysleksji może wymagać więcej ćwiczeń z poszczególnych grup, nie można jednak ograniczać zabawy, która zapewnia dziecku dobre samopoczucie fizyczne, a tym samym zdolność do wysiłku i pokonywania trudności. Istotnym elementem ćwiczeń u dzieci z grupy ryzyka dysleksji są ćwiczenia poprawiające koncentrację uwagi.
zadania dla szkoły
We wstępnym etapie nauczania ujawniają się głównie trudności wynikające z obniżonej sprawności analizatora wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego (trudności w rozpoznawaniu liter i odwzorowywaniu ich kształtu). Dopiero w dalszym toku nauki ujawniają się kłopoty wynikające z obniżonej sprawności analizatora słuchowego.
Dzieci niezręczne manualnie lub z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej, a także z opóźnieniami spostrzegania i pamięci wzrokowej - upraszczają rysowane kształty, rysunki ich są ubogie.
Długo utrzymują się formy zgeometryzowane i brak płynności linii. Dzieci te chętnie ściągają pomysł rysunku, a przy rysunkach dowolnych - z zasady powielają zawsze te same tematy. Mają trudności w rejestrowaniu i zapamiętywaniu elementów postrzeganych wzrokowo.
Pisanie angażuje te same funkcje co rysunek, lecz wymaga znacznie większej precyzji. U dzieci dyslektycznych ujawniają się podobne niedobory w zakresie spostrzegania wzrokowego, sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dzieci te piszą brzydko, a nawet nieczytelnie. Ruchy ich rąk przy pisaniu nie są płynne, litery wychodzą poza linie i nie są łączone, co powoduje, że potrzebują więcej czasu dla nabrania wprawy w pisaniu. Ich zeszyty zapisane są różnym charakterem pisma, a w zeszytach do dyktand spotkać można niedokończone słowa czy urywki zdań. Pisząc -opuszczają litery, przestawiają ich kolejność, mylą litery o podobnym kształcie (np. m-n, 1-t-ł). Czytając - uporczywie głoskują lub sylabizują, gubią liniaturę (tj. pomijają jakiś fragment lub ponownie czytają ten sam tekst), lepiej rozumieją tekst czytany po cichu niż głośno.
Dyslektycy z zaburzoną percepcją słuchową zachowują się tak, jakby nie rozumieli tego, co się do nich mówi. Dlatego wskazane jest, aby kierowane do nich pytania czy polecenia przeformułowywać nawet kilkakrotnie i cierpliwie czekać na odpowiedź czy realizację polecenia. Dzieci z zaburzeniami funkcji słuchowych, nawet gdy opanują czytanie, nie potrafią modulować głosu, czytają monotonnie. Zamiast przeczytać daną lekturę, wolą obejrzeć ją w kinie lub w teatrze.
Opóźnienia w rozwoju funkcji poznawczych i motorycznych powodują nie tylko trudności w nauce języka polskiego, ale również w nauce języków obcych, a także w nauce wielu innych przedmiotów m.in. dobra znajomość faktów historycznych, a trudność ich chronologicznego uporządkowania; dobra wiedza z zakresu geografii, a słaba orientacja na mapie; niemożność zapamiętania tabliczki mnożenia, czy pomyłki w działaniach arytmetycznych; dobry słuch muzyczny, a niemożność nauczenia się czytania nut.
Każda z wymienionych form działalności ma swoje specyficzne wartości i zadania, a wszystkie wzajemnie się uzupełniają, czyniąc proces nauki czytania bardziej dla dzieci interesującym, a tym samym dającym lepsze efekty. Znana to prawda, że każde dziecko jest inne i każde wymaga innego traktowania, jeżeli ma się rozwijać w sposób harmonijny. Głównym zadaniem w przygotowaniu dziecka do nauki czytania jest podmiotowe traktowanie dziecka - o czym nie wolno nam zapominać.
barabell