Indie i orient
Indie są krajem, w którym muzyka rozwijała się zawsze w sposób bardzo dynamiczny. Powodów tego stanu rzeczy można doszukiwać się wiele, w początkowym jednak okresie, zwanym wedyjskim, swój intensywny rozwój muzyka zawdzięczała swemu bliskiemu pokrewieństwu z religią, tak potężną w tradycji hinduistycznej. Do dziś w każdej świątyni w porze zapalania nocnych świateł usłyszeć możemy uderzenia gongów i obustronnych bębnów, krzykliwe śpiewy i wybijające rytm klaskanie licznych dłoni. To ta wszechobecność dźwięku i swoisty jego kult odpowiedzialne są za szeroki rozrost tradycji muzycznej, za wymianę kulturową z sąsiednimi krajami, w końcu za przesunięcie się muzycznego środka ciężkości ze świątyń i klasztorów na dwory muzułmańskich władców. To, co daje w praktyce bogactwo form i gatunków, teoretykom przysporzyć może wielu trudności, a sklasyfikowanie „indyjskich instrumentów muzycznych” może okazać się prawdziwym wyzwaniem. Jednym z problemów jest tu burzliwa historia Indii, kraju, który przechodził z rąk do rąk, chłonąc kulturę sąsiednich mocarstw, oddając w zamian elementy swojej. Co jest rdzennie indyjskie, a co tylko nabyte – to pytanie często pozostaje bez odpowiedzi. Podobnie jak pytanie o granice oddzielającą instrumenty muzyczne od przedmiotów użytku codziennego. Wszechobecność muzyki wzbudziła wynalazczość ludności, wydając plon iście muzycznego pragmatyzmu. Bo gdzież indziej na świecie znajdziemy szczypce do grzebania w palenisku używane jako grzechotka, asortyment garnków i mis służących jako instrumenty perkusyjne, czy ścięte konchy, które wydobyte z morza, służyły jako instrumenty dęte. Trzecie pytanie dotyczy samych Indii. Jak wyznaczyć granice tego kraju, którego dwie części istniały niezależnie przez całe wieki, a którego obecne granice polityczne (pozbawione terenów Pakistanu i Bangladeszu) nie są miarodajne. Wątpliwości te postaram się w miarę możliwości obejść, nie zaś rozwikłać. Za wynikające stąd braki merytoryczne muszę serdecznie przeprosić. Kwestia samej kategoryzacji instrumentów, i kryteria jakie w niej przyjąłem, kosztowały znacznie mniej wahania, jako że system przyjęty i powszechnie akceptowany w Europie jest zgodny z podziałem panującym na subkontynencie indyjskim. Doskonałym przykładem potencjału indyjskiej tradycji muzycznej jest fakt, że ustanowiony zaledwie w 1880 roku przez Victora-Charles”a Mahillona podział na kordofony, membranofony, idiofony i aerofony, w Indiach znany był już od 2000 lat. Bharata, w swojej Natya Shastra wyróżnia pośród Vadya, a więc ogółu instrumentów muzycznych, Tata - czyli „naciągane”, a więc instrumenty strunowe, Avanaddha - znaczy „pokryte”, np. skórą, chodzi więc o bębny, Ghana czyli „twarde”, jak cymbały lub grzechotki, Sushira - czyli „puste” w środku, a więc instrumenty dęte. W rubryce „rodzaj instrumentu” pozwolę sobie używać nazw europejskich, jako brzmiących bardziej swojsko, w niektórych przypadkach uzupełniając je o nazwę drugą, oznaczającą podgatunek. Oczywiście nie obejdzie się bez pewnych wątpliwości, jak na przykład z popularnym obecnie w Indiach harmonium – instrumentem klawiszowym, który przez poruszenie miecha pompuje powietrze w trzciny, powodując ich wibracje. Nie chcąc jednoznacznie wypowiadać się w tego typu spornych kwestiach odwołam się do neutralnej, i zarazem piątej kategorii – „Inne”.
Karwil
BansuriRodzaj instrumentu: AerofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: RóżneBansuri występuje pod wieloma nazwami, takimi jak Wenu, Bansi, czy Murali. Jest to flet poprzeczny występujący w wielu odmianach i charakterystyczny dla systemów muzycznych Indii. Jest to jeden z najstarszych instrumentów muzycznych świata, wymieniany już w Wedach, i łączony tradycyjnie z bogiem tańca i muzyki - Kriszną.
Bheri (Dhol)Rodzaj instrumentu: MembranofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: RóżneBheri (Dhol) jest najlepiej znanym i najbardziej pierwotnym przedstawicielem dużych cylindrycznych bębnów w Indiach. I choć można wskazać również lokalne odmiany, jak kharram w Assamie czy dhole u ludów Andhra Reddis, nazwa bher pełni zarówno w podaniach religijnych, jak i w użyciu praktycznym, rolę nadrzędną.
ChimptaRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Lok Sangit (Muzyka Ludowa)Chimpta oryginalnie były szczypcami do ognia, ale stały się instrumentem przez dodanie symetrycznie rozmieszczonych par małych talerzy. Instrument używany jest w prowincji Penjabu na północy Indii oraz w tradycji muzycznej Sikhów.
DaffRodzaj instrumentu: MembranofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Ludowa i PlemiennaDaff to najczęściej spotykany w Indiach bęben obręczowy, a więc taki, którego średnica jest większa od wysokości korpusu.
DaharaRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Lok Sangit (Muzyka Ludowa)
Dahara, zwana też laddi shah, to prosty instrument rytmiczny używany przez śpiewaków Laddi shah w dolinie Kaszmiru.
DamaruRodzaj instrumentu: MembranofonyKrąg kulturowy: Indie i orient
DandaRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Lok Sangit (Muzyka Ludowa)
Danda lub Kolu Są pałkami uderzanymi rytmicznie o siebie, kolorowymi lub bezbarwnymi, zwieńczonymi dzwonkami lub nie posiadającymi ich. Spotkać je można w stanie Gujarat i w południowych częściach Indii.
DholakRodzaj instrumentu: MembranofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Ludowa Indii PółnocnychDholak jest popularnym bębnem na terenie Północnych Indii. Jest to klasyczny mridang - bęben cylindryczny (barrel drum) - o membranach po dwóch stronach. Prawa membrana jest po wewnętrznej stronie obciążona aplikacją ze smoły, gliny i piasku (Dholak masala - gdzie masala oznacza mieszankę), co daje dźwiękowi basowe właściwości.
DilrubaRodzaj instrumentu: ChordofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Północno-Zachodnich IndiiDilruba jest praktycznie identyczna z Esraj Esraj. Oba instrumenty różnią się nie tyle budową czy techniką gry, ale pochodzeniem i występowaniem. Dilruba jest instrumentem pośrednim pomiędzy Sarangi a Sitar.
DutrangRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Plemienna
Tak Dutrang jest pomniejszoną i przenośną wersją Songkong, charakterystycznym dla wielu kultur instrumentem typu slit drum (bęben szczelinowy).
EktarRodzaj instrumentu: ChordofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Lok Sangit (Muzyka Ludowa)Ektar jest prostym, szarpanym instrumentem strunowym. Jego budowa ogranicza się do tykwy dyni przebitej bambusem i napiętej między nimi pojedynczej, lub wprzypadku Dotar podwójnej, struny.
EsrajRodzaj instrumentu: ChordofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka BengalskaEsraj jest praktycznie identyczna z Dilruba. Oba instrumenty różnią się nie tyle budową czy techniką gry, ale pochodzeniem i występowaniem. Esraj jest instrumentem pośrednim pomiędzy Sarangi a Sitar.
GhantiRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Ludowa i Religijna
Ghanti w języku Hindi oznacza dzwonek - instrument w Indiach równie powszechny jak gongi i talerze, a także wykazujący podobną różnorodność.
GhatamRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Karnatik Sangit (Południe)Ghatam jest dzbanem o grubych, utwardzonych ścianach, wykonanym ze specjalnej mieszanki gliny poddanej szczególnym procesom wypalania, w celu uzyskania jak najlepszego brzmienia.
GhungharuRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: RóżneGhungharu, a także ich południowoindyjskie odpowiedniki zwane gejje, są opaskami na nogi wykorzystywanymi przez tancerzy i tancerki na terenie całych Indii i prawdziwym symbolem tej profesji.
...więcej
GnaRodzaj instrumentu: MembranofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Ludowa i ReligijnaGna jest najlepiej znanym przedstawicielem grupy bębnów obręczowych o dwóch membranach. Choć znane są też inne przykłady takich instrumentów, jak murichenda z Karelli, czy chadchadi z Orissy, gna jest najbardziej charakterystyczny i występuje na największym obszarze.
HatheliRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Plemienna
Hatheli W języku Hindi oznacza grzechotkę. Ta prymitywna i znana w takiej czy innej formie każdej kulturze świata grupa instrumentów w Indiach nigdy nie wyszła poza lokalne tradycje plemienne.
JaltarangRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Współczesna
Jaltarang, dosłownie tłumaczony jako „wodna fala”, to dość popularny w XX wieku idiofon, wykorzystywany głównie w indyjskich orkiestrach.
KanjiraRodzaj instrumentu: MembranofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Karnatik Sangit (Południe)Khanjeera jest bębnem obręczowym, i przez to podobnym do Daffu. Podobieństwo to jest jednak ograniczone, jako że wykorzystywana na Południu Indii khanjeera śmiało może nosić miano najbardziej oryginalnego bębna obręczowego świata.
KartalRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Lok Sangit (Muzyka Ludowa)Kartal to drewniane bloczki drewna z wprawionymi w nie małymi talerzami - prosty instrument służący do nadawania rytmu, wykorzystywany w Muzyce Lekkiej Indii.
Kastha tarangRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Współczesna
Kastha tarang Jest indyjskim ksylofonem, a więc cymbałami, wykorzystywanym niekiedy we współczesnych ensemblach i orkiestrach. Jest to instrument prawdopodobnie zapożyczony, jako że nie znajdziemy w Indiach jego plemiennych lub ludowych pierwowzorów.
KatolaRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Plemienna
Katola jest spokrewniony z Songkong, i należy do charakterystycznej dla wielu kultur grupy instrumentów slit drums (bębny szczelinowe).
KhanjariRodzaj instrumentu: MembranofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Lok Sangit (Muzyka Ludowa)Khanjari jest odmianą tamburyna, a więc bębna obręczowego podobnego do daffu, wyposażonego jednakże w rząd niewielkich talerzy.
KholRodzaj instrumentu: MembranofonyKrąg kulturowy: Indie i orient
KirikittakaRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Plemienna
Kirikittaka Jest indyjską odmianą bardzo prymitywnego, a tym samym spotykanego w każdej praktycznie kulturze, instrumentu. Angielska jego nazwa to scraper, a dźwięk przez niego generowany powstaje przez pocieranie i przesuwanie patyczka po nierównościach wyciętych w bambusie lub tykwie.
Ludzkie CiałoRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Różne
Ludzkie Ciało jest pierwszym instrumentem ghana vadya wykorzystywanym w tradycji Indii, w szczególności zaś wykonywane za jego pomocą rytmiczne ruchy i czynności, takie jak klaskanie w dłonie, uderzanie nimi o kolana, czy przytupywanie, akompaniujące często tańcu.
ManjiraRodzaj instrumentu: IdiofonyKrąg kulturowy: Indie i orientGatunek muzyki: Muzyka Ludowa i ReligijnaB>Manjira Jest jedną z wielu nazw talerzy, a więc metalowych dysków o wygiętych ku sobie krawędziach, które w Indiach występują bardzo licznie w różnych kształtach i rozmiarach.
Misy TybetańskieRodzaj instrumentu: Idiofony...
UmbraPagan