Moskwa 1941.pdf

WST Ę P

Przy autostradzie prowadz ą cej z podmoskiewskiego lotniska Szere-

mietiewo do centrum stolicy Zwi ą zku Radzieckiego wznosi si ę monu-

mentalny pomnik stanowi ą cy symbol bohaterskiej obrony Moskwy w

1941 r. Pokazuje on, jak gł ę boko hitlerowskie zagony wdarły si ę na

terytorium Zwi ą zku Radzieckiego, symbolizuje groz ę dni, jakie prze-

Ŝ ywali mieszka ń cy miasta wobec stoj ą cego u jego bram wroga.

Z perspektywy lat, w ś wietle opublikowanych dokumentów i opra-

cowa ń , pełniej dostrzegamy historyczne znaczenie zwyci ę stwa pod

Moskw ą . To bitwa moskiewska przygotowała przełom pod Stalingra-

dem i Kurskiem rozpoczynaj ą c nieuchronn ą zagład ę hitlerowskiej ar-

mii.

Analizuj ą c dost ę pny materiał dokumentacyjny zdajemy sobie spra-

w ę , jak ogromnego wysiłku, tak ludzkiego, jak i materialnego, musiały

dokona ć narody Zwi ą zku Radzieckiego, aby powstrzyma ć wroga dy-

sponuj ą cego przewag ą w ludziach, a zwłaszcza w sprz ę cie.

Kierownictwo III Rzeszy postawiło sobie zdobycie Moskwy jako

jeden z głównych celów prowadz ą cych do błyskawicznego podboju i

zniszczenia Zwi ą zku Radzieckiego. Cel ten miał by ć realizowany w

ramach tzw. planu „Barbarossa". Moralno-psychologiczne przygo-

towania do wojny radziecko-niemieckiej faszystowskie Niemcy rozpo-

cz ę ły jeszcze na długo przed podpisaniem przez Hitlera — 18 grudnia

1940 r. — dyrektywy do jego wykonania. St ą d te Ŝ decyzja Hitlera z

ko ń ca lipca 1940 r. o rozpocz ę ciu prac nad przyszł ą wojn ą ze Zwi ą z-

kiem Radzieckim nie była zaskoczeniem dla dowództwa Wehrmachtu,

chocia Ŝ przyj ę to j ą z obawami, czy nie dojdzie do wojny na dwa

fronty.

Obawy te nie miały jednak wpływu na wszechstronne, solidne opra-

cowanie wspomnianej dyrektywy. W kolejnych wersjach planu „Bar-

barossa" stwierdzano, Ŝ e upadek radzieckiej stolicy zdecyduje o zała-

maniu si ę Zwi ą zku Radzieckiego i błyskawicznym zako ń czeniu wojny

na wschodzie. W takim wła ś nie duchu sformułowany został rozkaz

Hitlera do niemieckiej armii wschodniej. Czytamy w nim: „... ś ołnie-

rze! przed wami Moskwa! W ci ą gu dwóch lat wszystkie stolice konty-

nentu pokłoniły si ę przed wami. Wy ś cie przemaszerowali ulicami naj-

pi ę kniejszych miast. Pozostała Moskwa. Zmu ś cie j ą do pokłonu, po-

ka Ŝ cie jej sił ę naszego or ęŜ a, przejd ź cie po jej placach. Moskwa — to

koniec wojny. Moskwa to odpoczynek. Naprzód!"

Kierownictwo III Rzeszy w momencie rozpocz ę cia agresji na Zwi ą -

zek Radziecki, jak równie Ŝ w pierwszych miesi ą cach wojny było prze-

konane o niezwyci ęŜ ono ś ci swej armii i niepodwa Ŝ alno ś ci doktryny

„Blitzkriegu". Niemcy wierzyli, Ŝ e wojna z Krajem Rad zako ń czy si ę w

ci ą gu sze ś ciu tygodni.

Tymczasem na skutek narastania oppru i aktywno ś ci obrony strate-

gicznej Armii Radzieckiej, w miar ę upływu czasu, ś rednie tempo na-

tarcia Wehrmachtu z 60 km na dob ę w czerwcu zmalało do 4 i mniej

km w pa ź dzierniku 1941 r. Na siln ą i coraz lepiej organizowan ą obron ę

natkn ę li si ę Niemcy na moskiewskim kierunku strategicznym. D ąŜą c

do zdobycia Moskwy hitlerowcy zacz ę li wzmacnia ć siły Grupy Armii

„ Ś rodek" kosztem swych skrzydeł strategicznych: północnego i

południowego. W pa ź dzierniku 1941 r. na kierunku moskiewskim

zgromadzili niemal połow ę sił u Ŝ ytych na froncie wschodnim.

Bitwa o Moskw ę toczyła si ę przez sze ść miesi ę cy. Po dwóch ofen-

sywach niemieckich: pa ź dziernikowej i listopadowej, które zako ń czyły

si ę wyczerpaniem sił niemieckich i ich odwodów operacyjnych, w

grudniu 1941 r. Armia Radziecka przeszła do przeciwnatarcia, które

nast ę pnie przerodziło si ę w ogólne natarcie strategiczne.

O rozmiarach bitwy pod Moskw ą ś wiadczy liczba zaanga Ŝ owanych

przez obie strony sił i ś rodków — około 2 min ludzi, 2,5 tys. czołgów,

1,5 tys. samolotów oraz ponad 20 tys. dział i mo ź dzierzy.

Zainteresowanie bitw ą pod Moskw ą zaowocowało wieloma interesu-

j ą cymi publikacjami. Wszyscy s ą zgodni co do oceny tej bitwy. Pod

Moskw ą nast ą pił krach wojny błyskawicznej.

Fundamentaln ą prac ą podejmuj ą c ą w szerokim zakresie militarne

aspekty bitwy moskiewskiej jest ksi ąŜ ka pod redakcj ą marsz. Wasilija

Sokołowskiego Razgrom niemiecko-faszistskich wojsk pod Moskwoj. Po-

dobny charakter ma powstała w Instytucie Historii Akademii Nauk

ZSRR Wielikaja bitwa pod Moskwoj.

Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą te Ŝ : Wielikaja bitwa pod Moskwoj A.

Samsonowa, Pobieda pod Moskwoj K. Bukowa oraz Dado Murije-wa

Prował opieracji „ Tajfun ".

O bitwie moskiewskiej ukazało si ę tak Ŝ e wiele publikacji b ę d ą cych

rezultatami konferencji rocznicowych i sympozjów naukowych. Wy-

mieni ć tu nale Ŝ y materiały z konferencji naukowej, która odbyła si ę w

ć wier ć wiecze bitwy oraz materiały z konferencji po ś wi ę conej jej 40-

leciu. Pierwsze z nich wydano w zbiorze nosz ą cym tytuł

Besprimiernyj podwigy a drugie Pobieda pod Moskwoj.

W literaturze po ś wi ę conej bitwie moskiewskiej znajduje si ę du Ŝ o

prac o charakterze wspomnieniowym. Wyj ą tkowo cenne s ą tu pami ę t-

niki dowódców radzieckich, których losy wojenne zwi ą zały z obron ą

stolicy. Na plan pierwszy wysuwaj ą si ę wspomnienia marsz. Gieorgija

ś ukowa, Konstantego Rokossowskiego oraz gen. Konstantina Tielie-

gina. Waga wspomnie ń pierwszego z nich jest wyj ą tkowa, bowiem w

czasie decyduj ą cych walk o Moskw ę dowodził on Frontem Zachod-

nim, na którym spoczywał wówczas główny ci ęŜ ar walki. Spojrzenie

dowódcy Frontu na całokształt wydarze ń jest spojrzeniem stratega.

Interesuj ą ce jest zestawienie oceny sytuacji ze szczebla dowódcy

Frontu z ocenami dowódcy armii. Pozwala na to lektura ksi ąŜ ki G.

ś ukowa Wspomnienia i refleksje i K. Rokossowskiego ś ołnierski

obowi ą zek.

Oryginalny charakter ma praca gen. Konstantina Tieliegina. Autor,

członek Rady Wojennej Moskiewskiego Okr ę gu Wojskowego i Mo-

skiewskiej Strefy Obrony, przez cały czas bitwy o Moskw ę znajdował

si ę w centrum wydarze ń . St ą d te Ŝ jego obserwacje stanowi ą

wyj ą tkowo cenny materiał poznawczy. Tieliegin nie ogranicza swych

wspomnie ń do rejestru wydarze ń , ale tak Ŝ e przybli Ŝ a sylwetki tych,

których postawa i działanie nie pozwoliły hitlerowskiemu naje ź d ź cy

na wkroczenie do Moskwy. W podobnej konwencji utrzymane s ą

wspomnienia gen. Daniła ś urawiewa, dowódcy obrony powietrznej

Moskwy. Praca ta jednak, ze wzgl ę du na funkcj ę , jak ą pełnił jej autor,

dotyczy tylko pewnego wycinka obrony miasta.

Interesuj ą ce s ą tak Ŝ e wspomnienia gen. Andreja Jeremienki, Mi-

chaiła Katukowa, Dmitrija Leluszenki oraz wielu innych obro ń ców

radzieckiej stolicy.

Na zako ń czenie warto wspomnie ć o ksi ąŜ ce Lwa Bezymienskiego

Bitwa pod Moskw ą . Autor, znakomity znawca problemu, zastosował

bardzo ciekawy zabieg, a mianowicie dotarł do byłych dowódców hit-

lerowskich, którzy walczyli pod Moskw ą , pytaj ą c ich o ocen ę tamtych

wydarze ń z perspektywy kilkudziesi ę ciu lat. Efekt okazał si ę bardzo

interesuj ą cy.

Kl ę ska Wehrmachtu pod Moskw ą stanowi zwrot nie tylko w wojnie

radziecko-niemieckiej, ale jest tak Ŝ e nie kwestionowanym w historio-

grafii zachodniej, zwrotem w drugiej wojnie ś wiatowej. Zwyci ę stwo

Armii Radzieckiej w tej bitwie udowodniło ś wiatu, Ŝ e doktryna wojny

błyskawicznej nie jest uniwersalna. Na polach bitwy o radzieck ą

stolic ę pogrzebany został bezpowrotnie mit o niezwyci ęŜ ono ś ci

Wehrmachtu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: