▪ architektura
katakumby wczesnochrześcijańskieII-IV wiekloculi - nisza prostokątna, półka wykuta w tufie wulkanicznymcubiculum - sklepione pomieszczenie na planie prostokąta lub kwadratu dekorowane malarstwem ściennym funkcja: mauzolea, kaplice, groby rodzinne
Bazylika św. Piotra, Rzym324 rokmemorium at corporemod wschodu: brama wejściowa nawiązująca do bram triumfalnych atrium krużgankowe z fontanną w centrum narteks jako zachodnia ściana atriumkorpus: pięcionawowy nawa główna kolumnowa, architrawowa, wyższa i szersza od bocznych nawy boczne kolumnowe, arkadoweod zachodu: transept niższy od nawy głównej z centralną apsydą przejścia kolumnowe oddzielające transept od naw bocznych łuk triumfalny łączący transept z nawą główną memoria św. Piotra z balustradą, pod baldachimembrak stałego ołtarzaotwarte, drewniane wiązanie dachowebudowla nie orientowana - ustawiona odwrotnie ze względu na me moriępierwsza budowla z transeptemfundacja Konstantyna
Bazylika Bożego Narodzenia, Betlejem330 rok / 530 rok przebudowaod zachodu: dziedziniec, miejsce gromadzenia się wiernych atrium, otwarte dla nieochrzczonychkorpus: pięcionawowy kolumnowy, architrawowy plan zbliżony do kwadratu brak transeptu i apsydy łuk tęczowyod wschodu: oktogon zastępował prezbiterium okulus w dachu oświetlający wnętrzepo przebudowie: narteks od wschodu prostokątna budowla z trzema apsydami na całej długości połączona z bazyliką
Bazylika Grobu Pańskiego, Jerozolima335 rokarchitekci: Zenondon i Eustachioscztery budowle połączone z zewnątrz murematriumbazylika - pięcionawowa, architrawowa, beztranseptowa łuk tęczowydziedziniec - uważany za miejsce męczeństwa+Anastasis - pierwsza zachowana budowla centralna z obejściem rotunda na planie koła, z zewnątrz wieloboczna obejście o sklepieniu kolebkowym kopuła w centrum założenie dwupiętrowe
Mauzoleum Konstantyny/Santa Constanza, RzymII ćw IV wiekuplan centralny, w kształcie kołarotunda kopułowa, ceglanawnętrze podzielone na dwie części promieniście ustawionymi, podwójnymi kolumnaminisze wydrążone w wewnętrznym kolezaokrąglony narteks
Martyrion św. Babilasa, Dafne (Syria)379 rokplan krzyża greckiegorówne ramiona przylegające do kwadratowego pomieszczeniaw centrum grób świętego
Bazylika Santa Pudenziana, Rzym, 384-399 rok (mozaiki)
Baptysterium ortodoksów, Rawenna400-458 rokplan oktogonuz zewnątrz: surowa bryła, cegławewnątrz: przepych mozaik wykładziny marmurowepiscina w centrumkryte kopułą
Santa Maria Maggiore, Rzym432-440 rokpierwszy kościół pod wezwaniem NMPtrójnawowa, architrawowanarteks, apsydabrak transeptu i emporłuk triumfalnyotwarta więźba dachowa
Mauzoleum Galii Placydii, Rawenna
450 rokplan krzyża greckiegonieorientowanepierwotnie przylegało do bazyliki św. Krzyża
Baptysterium arian, Rawenna493-526 rokplan oktogonupodwyższona część górnazadaszona kopuła
San Apollinare Nuovo, Rawenna493 rok - bazylika ariańska pod wezwaniem JCh Zbawiciela (Salvatora)VI wiek - kościół katolicki pod wezwaniem św. MarcinaIX wiek - kościół katolicki pod wezwaniem św. Apolinarego (nowe miejsce spoczynku jego relikwii)trójnawowy, nawa główna bardzo szerokakolumnowy, arkadowystropowybeztranseptowybizantyjskie, ażurowe kapitele
Martyrion Szymona słupnika, Qala’at Simankoniec V wiekuzałożenie zajmujące zbocze górydomy pielgrzymkowedroga procesyjna prowadząca do sanktuarium, bramybaptysterium, klasztorybazylika - zabudowa słupa, a nie grobu świętego forma oktogonalna z czterema dobudowanymi bazylikami (plan tetrakonchosu) jedna z bazylik zakończona trójapsydialnym prezbiterium
Bazylika Sergiusza z Rusafy, bazylika syryjska500 rokbrak atriumnartekswieże w fasadziedodatkowe pomieszczenia po bokach apsydywejście od strony południowej
Bazylika Sergiusza i Bachusa, Konstantynopolpoczątek VI wiekukościół pałacowynieregularny planzałożenie centralne - z zewnątrz kwadratowe, wewnątrz oktogonalneatriumnawa główna na planie ośmioboku, zakryta kopułąnawy boczne w formie wielobocznego obejściaod wschodu apsyda półkolista wewnątrz, wieloboczna na zewnątrzmonumentalny mur
Bazylika św. Jana, EfezVI wiekplan krzyża łacińskiegomoduły kryte sześcioma kopułami
Hagia Sophia, Konstantynopol532-537 rokz zewnątrz: gładki, geometryczne bryły rytm, proporcjawewnątrz: plan zbliżony do kwadratu atrium, narteks schemat trójnawowy, arkadowy galeria emporowa przęsło centralne nakryte kopułą przęsła boczne nakryte półkopułami hieratejon (prezbiterium w obrządku bizantyjskim) niewielka apsyda
San Vitale, Rawenna
540-548 rokplan ośmioboku, wewnętrzny ośmiobok = 7 nisz w formie tromp prezbiterium, apsyda (oflankowana pasteforiami)dwukondygnacyjne obejścieczęść centralna wyższa, kryta kopułąnarteks przylegający do narożnika, podłużny, wąski, z wieżyczkami prowadzącymi na galerięwielobarwne okładziny marmuroweoświetlenie oknami u góry kopuły i w galeriach
San Apollinare In Classe, RawennaVI wiekfundacja biskupa Maksymianaw pobliżu grobu św. Apollinaregotrójnawowakolumnowa, arkadowabeztranseptowaotwarta więźba dachowabardzo szeroka nawa głównaapsyda z wieńcem okien
kompleks w Akwizgranie786 rokkaplica - pod wezwaniem NMP na wzór San Vitale - ośmiobok otoczony szesnastobocznym obejściem centralna część pokryta kopułą kolumny - spolia sprowadzone z Rawenny - dwupoziomowa - dół - niskie, ciemne obejście zdobione mozaikami floralnymi masywne, szerokie, proste arkady ołtarz maryjny z relikwiami szaty Marii - góra - empory otwarte do wewnątrz arkady empor podzielone na dwie części ołtarz Salvatorapałac - architekt Odon z Metz - Aula Regia (sala tronowa) z apsydą od zachoduobie budowle połączone są portykiem (murowany, z bramą pośrodku)
Bazylika w Haidrze, bazylika afrykańskabrak transeptuapsydy po wschodniej i zachodniej stronie
kir2010