sztuka romańska - francja.doc

∙ sztuka romańska – schyłek Xw/początek XIw - 1250r (najdłużej w Niemczech)
  sklepienia: kolebka (stożkowa) na gurtach, krzyżowe, pułapowe
  kopuła na pendentywach/trompach
  system wiązany (1przęsło ng = 2przęsła nb, Niemcy)
  system przechodzący (1przęsło ng = 1przęsło nb, Francja)
  filary, kolumny
  kapitele kostkowe, rzeźbione
  podział ściany na 2/3 kondygnacje
  portale

∙ Saint-Savin-sur-Gartempe, Saint-Savin, Poitou, pocz. XIIw
3nawowa pseudohala, transept, masyw wieżowy, narteks
apsyda z obejściem, z wieńcem kaplic
okrągłe, proste filary, sklepienia kolebkowe
malarstwo, 1100r
sklepienie nawy głównej
  przedstawienia od stworzenia świata do przekazania Mojżeszowi Prawa na górze Synaj, wzdłuż osi sklepienia
  klarowna kompozycja, monochromatyczna barwa, konturowość
  uwypuklenia zaznaczane blikiem świetlnym, wysmuklone postacie, dynamizm

przedsionek
  wizja ponownego przyjścia JCh na Sądzie Ostatecznym
  przedstawienie adorujących Aniołów, apostołów,
  scen apokaliptycznych, znaków zodiaku
empora
  przedstawienia pasyjne, dominująca scena – zdjęcie z krzyża
  sceny związane ze zmartwychwstaniem
  wizerunki Aniołów, apostołów, świętych, biskupów Poitiers
  dwie kompozycje hagiograficzne
krypta
  Maiestas Domini
  lokalni święci – cykl pasyjny św. Sawina i Cypriana

∙ Saint Aignan, Birnay, Ipoł XIIw
fresk, dwupoziomowy pas obrazów związanych wspólnym tłem, otaczający chór
cykl ewangeliczny (trzej królowie na koniach, ucieczka do Egiptu, chrzest JCh, wesele w kanie)
symbole miesięcy
delikatny kontur, skromna paleta barwna
lekkie, smukłe sylwetki w tanecznym ruchu

∙ kościół przeorski, Berze-la-Ville, Burgundia
pocz. XIw, jeśli mecenat opata Cluny - Hugona / poł. XIIw, jeśli mecenat opata Cluny - Piotra
malarstwo – koncha apsydy
  Traditio Legis
  JCh tronujący w mandorli, wśród apostołów, błogosławiący św.Pawła,
  przekazujący zwój św.Piotrowi
  sceny z wizerunkami męczenników – św.Błażeja i św.Wincentego
  ornamenty, kunsztowny rysunek, powściągliwy dynamizm
  błękitne tło, plamy barwne rozjaśnione bielą

∙ Saint Martin, Nohant-Vic
malarstwo – chór, XIIw
  Maiestas Domini
  sceny z Ewangelii (zwiastowanie, pokłon trzech króli, wjazd JCh do Jerozolimy,
                                   ostatnia wieczerza, pocałunek Judasza, zdjęcie z krzyża)
  ograniczona gama barwna, typizacja twarzy

∙ kościół przeorski, Travant, Poitou
malowidła – sklepienie chóru i krypty
  Adam i Ewa, Dawid grający na harfie, Salomon, Samson zabijający lwa, zdjęcie z krzyża, zstąpienie do piekieł,
  sceny męczeństwa świętych, święte niewiasty, personifikacje cnót i występków
  miękka linia kontrastująca z tłem, uboga paleta, szeroka plama barwna

∙ Saint Lazare, Autun, Burgundia
1120-1146
3nawowa bazylika z transeptem
3nawowe prezbiterium z 3 apsydami
wydłużony korpus, narteks
ng sklepiona ostrołukową kolebką na gurtach
schodkowe filary ze żłobkowanymi pilastrami
3kondygnacje (arkady ostrołukowe z gzymsem, ślepe triforia, okna)
portal zachodni (bliźni)
  mistrz Gislebertus (podpis na nadprożu)
  tympanon – scena Sądu Ostatecznego
    frontalny JCh Zbawiciel z nimbem krzyżowym,
     w mandorli podtrzymywanej przez Aniołów
    postacie Sol, Lune, Aniołów, potępionych, zbawionych,
    Matka Boska, św.Piotr, św.Paweł, obraz piekła,
    ważenie dusz, Eliasz, Henoch, św.Jan Ewangelista
  archiwolty – znaki zodiaku i miesięcy
kapitele w chórze
  sen 3 króli, pokłon 3 króli, ucieczka do Egiptu, śmierć Judasza, upadek Szymona maga
  patetyczna ekspresja, płaska struktura anatomiczna
nadproże nieistniejącego portalu północnego transeptu -  Ewa

∙ Sainte Madelaine, Vezelay, Burgundia
1104 - pierwsza konsekracja / 1120 - pożar / Ipoł XIIw - ukończenie budowy
nieregularny plan, b.długi korpus
3nawowa bazylika z transeptem, chór z obejściem
3przęsłowy narteks
ng sklepiona kolebką krzyżową z gurtami
2kondygnacje (arkady z gzymsem, okna)
filary krzyżowe ze służkami z rzeźbionymi kapitelami
portal zachodni
  zasłonięty kruchtą, z dwudzielnym wejściem
  tympanon
    scena rozesłania apostołów i Kościół w misji ogarniający cały świat, czyli ludy przejęte
    w poczet Kościoła
    tronujący JCh z uniesionymi rękami, z których na apostołów spływają promienie Ducha św.
    draperie opasające płaskie postacie, mnogość fałd wprowadza dynamizm
  archiwolty
    8 kasetonów/metop z narodami przyjętymi w poczet kościoła
    znaki zodiaku i miesięcy
  nadproże
    postacie fantastyczne (Pigmeje, jednostopi, psiogłowi)
kapitele
  młyn mistyczny, grzech pierworodny, śmierć grzesznika, Luksuria, tłocznia mistyczna
  sceny staro i nowotestamentowe
  wydłużone postacie z kulistymi głowami, przysadziste proporcje

∙ Saint Front, Perigeux, Akwitania
1120 – pożar i nowa budowa
plan krzyża greckiego
odniesienie do Apostoleionu (Konstantynopol) lub bazyliki św. Marka (Wenecja)
5kopuł na pendentywach, każda z 4oknami
4potężne filary w rogach centralnego kwadratu, przeprute otworami przechodnimi
3apsydy od wschodu
wieża wejściowa od zachodu

∙ Saint Pierre, Angouleme, Akwitania
1120-1130
1nawowy kościół kopułowy, na planie krzyża łacińskiego
3kopuły nad ng, 2małe kopuły na końcach transeptu
8boczna kopuła na trompach na skrzyżowaniu naw
chór bez obejścia, szeroka apsyda z półkolistymi kaplicami
2kondygnacje (ślepa arkatur, okna), przepaski kapitelowe
fasada zachodnia (1228)
projekt biskupa Girarda
  charakter ekranowy, horror vacui, rozbudowany program ikonograficzny obejmujący dwie fazy koncepcyjne
  gładka elewacja artykułowana ślepymi arkadami i niszami, półkolumnami i gzymsami
    dolna partia:
tympanon portalu i wysokie arkady
  ciężki, płaski relief
  konne postacie św. Jerzego i św. Michała oraz tympanon środkowego portalu są XIX-wiecznymi dodatkami.
  tympanony bocznych blend arkadowych (oryginalne) - scena pożegnania z apostołami/rozesłania apostołów     
  fryz arkadowy przedstawia sceny walki konnych rycerzy, interpretowany jako ilustracja Pieśni o Rolandzie
    górna partia:
plastyczny, swobodny relief
synteza dwóch wątków – Wniebowstąpienia Pańskiego i Sądu Ostatecznego
po środku, w mandorli unosi się JCh, otaczają go symbole ewangelistów
niżej – cztery Anioły są zwrócone ku JCh, Anioły po bokach wysuwają się przed ścianę
i zwracają na zewnątrz
postacie sprawiedliwych z Sądu ostatecznego, Matka Boska, apostołowie,
potępieni i diabły, walczący rycerze

∙ Notre-Dame-la-Grande, Poitiers, Poitou
1130-1145
wydłużony korpus, chór obejściowy z trzema kaplicami
przedsionek od południa
sklepienia kolebkowe na masywnych gurtach
słupy z dwukolumnami o trzonach zdobionych dekoracyjnymi wzorami, kontrastowa polichromia
fasada zachodnia (1166)
  charakter ekranowy, pierwotnie całość polichromowana
  flankowana cylindrycznymi wieżyczkami ze stożkowymi hełmami krytymi kamienną łuską
  zespolenie rzeźby z architekturą, zróżnicowany i zagęszczony relief
  trójkondygnacyjna fasada zdominowana przez układ pionowy, który tworzą środkowy portal, okno powyżej
  i olbrzymia mandorla na kondygnacji szczytu
  szczyt - płaska ściana z Maiestas Domini (JCh stojący w mandorli, w otoczeniu ewangelistów)
  strefa okna - postacie w ślepych arkadach (12 apostołów, dwaj biskupi)
  dolna strefa - arkadowy gzyms
  cykl przedstawień typologicznych pomiędzy gzymsem a łukami arkad
    nad wierzchołkiem lewego portalu – czterej prorocy (Mojżesz, Jeremiasz, Izajasz, daniel)
    na lewo od nich król Nabuchodonozor i dalej scena grzechu pierworodnego
    na prawo od nich zwiastowanie, różdżka Jeskego, nawiedzenie
    nad prawym portalem – narodziny JCh, kąpiel dzieciątka, siedzący Józef
  cokół z głęboką archiwoltą portalową, flankowaną ślepymi arkadami

∙ Saint Gilles du Gard, , Prowansja
IIćw XIIw
fasada
  3portalowa, z fryzem figuralnym na całej długości
  zespolenie rzymskiego łuku triumfalnego i form rzymskiego teatru z motywami
  wcześniejszych portali romańskich
portal centralny - Maiestas Domini w otoczeniu tetramorf
portal lewy północny - Maria z dzieciątkiem, hołd trzech króli, sen Józefa
portal południowy - ukrzyżowanie, Sol i Lune, personifikacja Eklezji,
                                      symbole Kościoła i Synagogi
fryz
  formy rzeźbiarskie zapożyczone z antyku
  naśladownictwo późno antycznych reliefów z sarkofagów
  wjazd JCh do Jerozolimy, zapowiedź zaparcia się św. Piotra, pocałunek Judasza, ostatnia wieczerza,
  droga do Emaus, kobiety u grobu, biczowanie – pasja JCh
płyciny na ścianach
  apostołowie, prorocy, Michał walczący ze smokiem
ornamenty – meander, akant, rzeźbione kapitele
bazy – koza, małpa i wielbłąd, niedźwiedź, lwy

cokoły – Kain i Abel, Dawid psalmista, Dawid i Goliat

∙ Saint Trophime, Arles, Prowansja
IIćw XIIw
fasada
  domek portalowy
    otwór wejściowy w głębokiej niszy z profilowanymi archiwoltami
    6kolumn ustawionych jak w portyku świątyni
    całość zamknięta trójkątnym daszkiem
  tympanon – Maiestas Domini w otoczeniu tetramorf
  nadproże – ostatnia wieczerza
  archiwolta – chóry anielskie
  fryz figuralny – pokłon trzech króli, ucieczka do Egiptu, rzeź niewiniątek, sąd ostateczny
  nisze między kolumnami – postacie apostołów (Jan, Piotr, Paweł, Andrzej na lwach)
                                                   i pierwszy biskup Arles
  kapitele i bazy dekorowane

krużganek
  sklepiony beczkowo na rzędach bliźnich kolumienek, narożnych czterobocznych filarach
  (rzeźbionych) i przerywających ciąg kolumnady filarach pośrednich
  św. Trofim, droga do Emaus, JCh i niewierny Tomasz
 

∙ Cluny, Burgundia

∙ Saint Pierre, Aulnay, Akwitania
 

∙ Saint Denis, Paryż