Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 04.03.pdf - Wykłady - a.bunia

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 04.03.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040304.html

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo

powrót

drukuj

prowadzący: dr Luba data: 04.03.2004 aktualizacja: 21.03.2004

kontakt

zapisz

[przestawiona kolejnosc prac w stos. do wykladu]

10. Symbolizm w malarstwie

Od ok. 1894 r koniec impresjonizmu w Polsce, artyści przerzucają się na symbolizm - kierunek bardzo

interesujący w malarstwie polskim. W latach 90. aktualne prądy artystyczne docierały do Polski bez

opóźnień, sztuka tego okresu jest berdzo intensywana, różnorodna (równolegle istniały różne nurty:

akadaemizm, impresjonizm i in.) - kocioł rozmaitych zjawisk, bardzo interesujących, na wysokim

poziomie artystycznym i warsztatowym (choć niektórzy artyści zaczęli odrzucać ten ostatni).

W symbolizmie mniejszy nacisk kładziono na warsztat, najważniejsze było wyrażanie duszy artysty.

Malarze nie opowiadali historii - choć literatura była silnie obecna w malarstwie (polskim i

europejskim) - malarze odwoływali się do literatury, jednak bez ilustrowania opowieści. W malarstwie

symbolizmu stany emocjonale artysty i modela chętnie wyrażano w portrecie, natomiast

charakterystyczną cechą polskiego symbolizmu było wyrażanie stanu duszy poprzez pejzaż.

Nie malowano ówcześnie w ogóle pejzażu jako pejzażu - zawsze miał on dodatkowe znaczenie:

oddawał stan duszy lub był nacechowany symbolicznie. Uważano, że Absolut jest wyrważany poprzez

pejzaż obiektywnie (tradycyjne skojarzenie Giewont=śpiący rycerz), jak i subiektywnie - znaczenia są

nadawane poprzez oglądającego lub tworzącego obraz. Symboliczne znaczenie pejzażu umacniały

literatura i tradycja, ale znaczenie miały także inne czynniki. Pejzaż w malarstwie polskim został

dowartościowany poprzez nadanie członkostwa Akademii malarzom-pejzażystom (Fałat, Stanisławski -

Topole ). Także takie pojmowanie pejzażu umocnił Ernst Hekel w 1896 r - powstała naukowa

podbudowa roli pejzażu. Kolejnym czynnikiem było silne wzajemne przenikanie się malarstwa i poezji

- nawzajem się inspirowały. Najważniejsi dla myślenia o naturze byli Przybyszewski i Bergson

(ówcześnie bardzo modny filozof). Przybyszewski był bożyszczem, wyznacznikiem trendów -

podkreślał związki człowieka z naturą, ich symbolizm - człowiek jest elementem natury, sztuka jest

objawieniem duszy, jest Absolutem, celem samym w sobie. Stawiał sztukę bardzo wysoko, uważał, że

stoi poza wszelkimi regułami. Uważano, że najlepszy pejzaż, to taki w którym nie ma człowieka -

bezczasowy, bez historii. Jeśli pojawiał się człowiek to jako symbol związków z przyrodą, naturą.

Bardzo popularnym motywem był las - wiele znaczeń ("las symboli"). Np. pejzaże Stanisławskiego

(malował tylko małe formaty, potem były powiększane).

Popularne były nokturny, ale także obrazy przedstawiające zmierzchy i świty - pora nieokreslona,

światło niewyraźne (odbicie dekadenckich nastrojów). Np Pałuby - pastel Wyspiańskiego

przedstawiający krzaki różane okryte słomą - wiele znaczeń: archetypiczność, powrót do początku,

cykliczność, zakorzenienie w micie (Kora i Demeter), w chrześcijaństwie - kojarzone z odrodzeniem,

bo po śmierci zmartwychwstanie. Także sumbol odrodzenia kraju (wiele źródeł, np. Anchelli

Słowackiego i in. Las często przedstawiano jako oniryczny, baśniowy, nierzeczywisty - np. karton

Wyspiańskiego Skarby Sezamu .

Kolejnym bardzo popularnym w Polsce symbolem był krzyż (szczególnie przedsatwiony w pejzażu

zimowym) - symbol śmierci, ale też zmartwychwstania (np. Ruszczyc: Krzyż zimą ), często

przedstawiano las krzyży. Np. Witold Pruszkowski: Jebe ? - akademicki sposób obrazowania i

malowania alegorii - symbole jasne, mają czytelne atrybuty - widoczny las krzyży, nawiązania do

Anchellego.

Wszystko ówcześnie kojarzyło się z symbolizmem, nawet jeśli obraz malaowali realiści, w pełni

realistycznie - np. Kuropatwy na śniegu Chełmońskiego.

Pejzaż często był inspirowany literaturą, często wprowadzano jakąś postać, by nadać całości

odpowiedni nastrój np. w obrazie Wąwóz ukazana śpiewaczka (śpiewająca Walkirię Wagnera) - nadaje

całości wagnerowski klimat.

Częste w malarstwie polskim tego okresu było wkładanie w realistyczny pejzaż postaci symbolicznych,

mitologicznych (także z mitologi Greckiej, starożytnej) - umieszczanie ich w polskim pejzażu nie

budziło sprzeciwu - np. Chimery Makowskiego?

Ruszczyc

Pustkowia - spokojny, szeroki plan, jednak drzewa smagane wiatrem, budowla nadają mu wymowę.

Pankiewicz

Nokturn - Łabędzie w O. Saskim

Łabędzie

1 z 3

2008-02-28 10:03

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 04.03.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040304.html

Tivoli - budowanie nastroju niepewności, zagadkowości.

Pruszkowski

Spadająca gwiazda - ukazna spadająca kobieta, na czole ma gwiazdę.

...................

Chełmoński

Także tworzył jutrzenki, zmierzchy - kształty niewyraźne, rozmyte - taki pejzaż po praz pierwszy u

Malczewskiego.

W pejzażu pojawiały się także często fantastyczne postaci wywodzace się z polskiej tradycji - nimfy,

rusałki itd. Np. Rusałki - załaskotany - forma realistyczna, rusałki ukazane jako wiejskie dziewczyny,

jednak całość ma wymowę symboliczną: kompozycja w formie kręgu, rusałki jako symbol zła -

nawiązanie do wątków dionizyjskich, bachanaliów, nocy Kupały (wątki erotyczne).

Bardzo popularne były wątki sił witalnych, śmierci i życia. Bardzo popularnym symbolem była zima

jako znak śmierci, ale także nadziei na odrodzenie, wiosnę (np. Malewski: ............. , Ruszczyc:

Roztopy ). Strumień był symbolem wanitatywnym (śmierć, przemijanie), ale także symbolem życia

(zawsze w tym malarstwie jest wymowa symboliczna, nigdy nie wystarczy sama analaiza

ikonograficzna).

Ruszczyc: Ziemia

Największe objawienie pejzażu młodoplskiego, obraz uznany za jego kwintesencję - ukazany etos pracy

(związek człowieka z naturą, jak u Reymonta), kształt pagórka przypomina wycinek Ziemi, dużo nieba

(symbol obecności Boga), orka przed zima (symbol śmierci), kontrasty bieli i czerni (odwołanie do

filozofii buddyjskiej - u ówczesnych artystów częsty synkretyzm religijny).

Wiosna - pejzaż z Tobiaszem ?

W pejzażach wykorzystywano także symbolikę religijną, biblijną, tutaj - ukazany chłopiec z rybą, która

ma uzdrowić jego ojca - symbol odrodzenia, odnowy. Pejzaż prawie abstrakcyjny, ale kojarzący się z

krajobrazem polskim (drzewo, stodoła).

Witold Pruszkowski: Śmierć Zimy i narodziny Wiosny

Obraz podzielony diagonalą na część wiosenną i zimową, pory roku symbolizują dwie kobiety - zima

jest w stanie rozkładu, wiosna zrywa kwiaty.

Wojciech Weiss

Wiosna - bardzo ekspresyjny, szkicowy, niedosłowny. W tle widoczni bachantk a i satyr - obeaz

symbolizuje nie tylko rozkwit, ale też dojrzewanie, inicjację. Temat jest także ukazany wprost - poprzez

wiosenną przyrodę.

Taniec - uproszczona kolorystyka, ostra kreska. Taniec ma wymowę symboliczną - Dionizje.

Opętanie - ukazany tłum bachantek z głową Przybyszewskiego: ostra kolorystyka, bachantki są siłami

destrukcji. Weiss i Przybyszewski byli sobą wzajemnie zafascynowani, mieli wspólne poglądy

(mizogenistyczne i in.).

Chuć (Wieczny odpoczynek) - ciało czerwonoustej kobiety wsparte na głowie mężczyzny - teksty

Przybyszewskiego były inspiracją dla wielu dzieł malarskich i literackich.

Motyw satanistyczny - wątki te były modne, są także u Przybyszewskiego.

Melancholik, Suchotnik - malował pewne typy ludzkie, forma miała oddawać stan ducha.

Demon - żółto-czarny obraz, z którego wyłania się twarz. W malarstwie młodopolskim częsty był

motyw szatana, demona - ukazanego pod postacią jakiegoś człowieka, lub symbolizowany przez jedną

z jego cech.

Demon - scena odrzucenia kobiety, ilustarcja myśli Przybyszewskiego (jest to jego portret).

Samobójczyni (Samobójca) i .................... - też popularny motyw.

Pełnia - wyeksponowanie promiennego zachodu słońca, rozbuchanej przyrody.

Podkowiński

Szał - artysta w 1894 r odrzucił kolor (który wcześniej był silnie obecny w jego malarstwie), obraz jest

skomponowany tylko z kilku plam: bieli, czerni, rudego (będącego symbolem zdrady, grzechu itd.) -

taka forma wskazuje na symboliczą wymowę dzieła - a nie znaczenie wprost (ukazana była kochanka).

Marsz żałobny Chopina - malował obrazy, noktury, którym nadawał nazwy utworów Chopina

2 z 3

2008-02-28 10:03

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 04.03.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040304.html

(Przybyszewski twierdził, że z artystów liczykli się tylko Chopin i

Nietsche).

Konrad Krzyżanowski

Portret Pelagii Witosławskiej - ukazane przezwyciężanie wieku, wola życia.

Rosyjska aktorka - tylko twarz namalowana precyzyjnie, reszta jest plamą - wg Przybyszewskiego

artysta może odrzucać normy, malować tylko to, co chce.

Jan Stanisławski

Tworzył pejzaże w malutkich formatach, wprowadził nowy, niejednoznaczny typ symbolu, np.:

Dziewanna, Bodiaki, konar? - portret rośliny, mało atrakcyjnej, ale będącej symbolem.

Józef Mehoffer: Dziwny Ogród

Natura jako symbol raju, powrót do szczęśliwości.

powrót kontakt drukuj zapisz

3 z 3

2008-02-28 10:03

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 04.03.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: