Kryminologia - wykłady. New version.doc

(133 KB) Pobierz

4.10.2006 r.

Prof. A. Siemaszko s. 32; środa 10:00

Egzamin pisemny: 4 pytania (pkty 0-4)

[Podręczniki amerykańskie]

1. „Kryminologia” prof. K. Krajewski, A. Gaberle

2. „Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych” prof. A. Siemaszko

3. „Teorie kryminologiczne” D. Wójcik, K. Ostrowska

4. „Atlas przestępczości w Polsce” prof. Siemaszko i in.

a. Struktura przestępczości.

b. Ile jest zabójstw np.

c. Główne tendencje przestępczości w Polsce.

d. Polska na tle innych krajów (populacja więzienna).

e. Rozkład przestępczości w układzie terytorialnym.

Co to jest kryminologia?

Def. Nauka o przyczynach przestępczości i jej formach zjawiskowych.

Etiologia przestępczości g zainteresowanie tym wzięło się z pozytywizmu. Do tej pory (klasycyzm) myślano, że jest to tylko kwestia wolnej (złej) woli.

Zaczęto szukać przyczyn poza wolną wolą: np. różne wrodzone cechy, anatomia (Lombroso?).

Szukano przyczyn wszędzie tylko nie w samym przestępcy:

v Nurt psychobiologiczny: uwarunkowania medyczne, psychologiczne – ułomności są odzwierciedleniem ułomności nurtu społecznego

Dysproporcja między płciami – trudno to wyjaśnić.

v Nurt społeczny, socjologiczny – problemy: dlaczego w jednej rodzinie ktoś kradnie, a inny nie.

Nie powstała całościowa teoria przestępczości i zachowań dewiacyjnych, która wyjaśniłaby to zjawisko na poziomie mikro i makro.

v Nurt neoklasyczny – kwestia etiologii nie jest dla nich tak istotna, bo zawsze jest grupa ludzi, która ma szczególną skłonność do popełniania przestępstw. Cechy demograficzne: młodzi mężczyźni (16-24 lata). Nie istnieje etiologia przestępczości, ale trzeba identyfikować grupy społeczne, które mają większe niż inni skłonność do popełniania przestępstw.

Nie trzeba dokładnie wiedzieć czym jest kryminologia, dokładnych rozbudowanych definicji.

Prewencja (zapobieganie przestępczości) i postępowanie z przestępcami. Przestępcami? Wiążą się też z przestępczością narkomania, alkoholizm, dewiacje seksualne.

Etiologii nie uważa się już za istotną część kryminologii – to trzeba znać, ale już się tak tego nie akcentuje.

Kryminologia jako nauka – nie ma swoistej metodologii, jest „pasożytnicza”. Metody psychologii i socjologii, coraz częściej (Garry Becker - ekonomista) ekonomii. Status kryminologii jako nauki może być kwestionowany.

Kryminologia a nauka prawa. Często przy wydziałach prawa są te wydziały, bo to prawo wyznacza zakres działań kryminologów, choć prawnicy nie wiedząc nic o statystyce itd. nie mogą być kryminologami (…). To, co jest przestępstwem są bardzo zmienne w czasie i przestrzeni. Ten sam czyn – kradzież – może być przestępstwem lub nie: tzw. przestępstwa przepołowione: rzecz musi mieć wartość powyżej 250 zł by coś było kradzieżą. Poza tym są kontratypy – zabójstwo a wojna, okaleczanie a chirurgia.

Były postulaty o tym, by nie zajmować się definicja przestępstwa, ale normami zachowania – Florian Znaniecki. Problem: co, gdzie i kiedy jest normą? Teorii zachowań dewiacyjnych nie udało się stworzyć.

Kryminologia a kryminalistyka. Są punkty styczne, ale to dwie różne nauki. Pojawia się tu kwestia układu urbanistycznego – kryminalistyka wykorzystywana w praktyce.

Na przyszłe zajęcia: stereotypowe wyobrażenia o tym, skąd się bierze przestępstwo.

11.10.2006 r.

Przyczyny popełniania przestępstw:

specyficzna socjalizacja;
nuda, bezczynność;
bieda – przestępczość ujemnie skorelowana z biedą; przestępczość jest cechą społeczeństw bogatych;
niepowodzenia w szkole g wagary g prawdopodobieństwo wpadnięcia w złą grupę itd.;
bezrobocie – są teorie o tym, że ono nie ma samo w sobie zupełnie związku z przestępczością, a nawet że między bezrobociem a przestępczością jest ujemna korelacja: bezrobotni siedzą w domu – to oznacza, że te domy mają „strażników”; bezrobocie powoduje też spadek przestępstw agresywnych: mniej się przebywa z innymi ludźmi, wykluczenie; może być tak, że do pewnego momentu bezrobocie powoduje spadek przestępczości, a od pewnego – wzrost;
przyjemność;
nieznajomość prawa – choć w kryminologii nie interesują nas właściwie przestępstwa nieumyślne;
presja grupy, konformizm (czasami wyimaginowana presja grupy)
z głupoty: inteligencja a przestępczość; badania na ten temat prowadzono w więzieniu (niedoskonałe, błąd metodologiczny);

jeżeli inteligencja to umiejętność przewidywania skutków własnych działań, to im mniejsza inteligencja byłaby istotnym czynnikiem sprzyjającym popełnianiu przestępstw;

ideologia/religia
dla korzyści – zyski rzeczywiście są wyższe znacznie niż straty;
psychopatia, pozbawienie empatii;
poczucie winy;
zemsta;
nadmierna agresywność – ale przestępstwa agresywne to ok. 3 %;
uzależnienia – są statystyki wg których nawet 80 % przestępstw popełnianych jest pod wpływem alkoholu a czasami pod wpływem (i innych środków);
warunki klimatyczne: silny wiatr; ciepło – przestępczość agresywna, zimno – przeciwko mieniu g ale okazało się, że przestępczość na południu jest niewielka; cykl roczny: np. samobójstw najwięcej jest wiosną, przestępstwa też mają swój cykl roczny i dobowy;
okazja;

18.10.2006 r.

Zasada lejka:

Zbiory statystyczne dot. przestępczości:

1. PRZESTĘPCZOŚĆ RZECZYWISTA – przestępczość rzeczywista jest kilkakrotnie większa niż to jest przedstawiane w statystyka policyjnych;

2. STATYSTYKI POLICYJNE – w statystykach policyjnych – rejestrowane mogą być przestępstwa nawet sprzed 5 lat; to jest też najświeższy zbiór; jest on oficjalnie największy (1 mln 400 tys.), ale jednocześnie w pewnym sensie najmniej rzetelny g zmiana klasyfikacji przez sąd;

g pojawia się tu też problem „ciemnej liczby”: ludzie nie zgłaszają lub policja nie przyjmuje zgłoszeń; paradoksalnie sama statystyka policyjna jest źródłem „ciemnej liczby” np. zgodnie z regułami z kilku czynów popełnionych przez jedną osobę na innej rejestruje się tylko czyn najpoważniejszy;

g czyn ciągły – sprawca dopuszcza się kilku czynów w podobnych okolicznościach, to jest objęte tym samym zamiarem (skierowane przeciwko podobnemu dobru prawnemu);

g w Wielkiej Brytanii notuje się każde przestępstwo, więc mają znacznie „większą” przestępczość; można z kolei rozdąć statystykę w ten sposób, że przestępstwo popełnione przez kilku sprawców traktowane jest jak kilka przestępstw – każdy odpowiada za swoje;

3. STATYSTYKI SĄDOWE – jej wady są odwrotnością statystyk policyjnych; ok. 20 % przestępstw rejestrowanych przez policję trafia do sądu (550 tys.); wielkie problemy z klasyfikacjami, zmiany poglądów;

g pojawiają się uniewinnienia z powodu słabych dowodów;

g przesunięcia w czasie są większe niż w statystyce policyjnej zanim zapadnie prawomocny wyrok skazujący może upłynąć kilka-kilkanaście lat;

g problem: dlaczego ostatnio notuje się bardzo znaczny spadek ilości przestępstw kryminalnych przy jednoczesnym wzroście spraw karnych przed sądem?

g teraz toczą się rozprawy dot. przestępstw popełnionych w zeszłych latach;

g instytucje poddania się karze i skazania bez rozprawy, najczęściej są to kary w zawieszeniu;

g wykroczeniem była jazda pod wpływem niewielkiej ilości alkoholu, teraz to jest przestępstwo;

4. statystyki penitencjarne – zbiór najmniejszy g nie obejmuje wszystkich kar, tylko kary pozbawienia wolności, ale i osoby tymczasowo aresztowane (proporcje jak 50 tys. do 20 tys.); przesunięcie w czasie tylko w wymiarze osób skazanych jest duże, ale w przypadku osób tymczasowo aresztowanych statystyki penitencjarne oddają najświeższy stan rzeczy;

g są tu też osoby będące w więzieniu w związku np. z nieziszczeniem grzywny;

g sprawcy wykroczeń – kara aresztu za niektóre wykroczenia;

g obecnie osób więzionych jest – ok. 120 tys. (przeszło dwukrotnie więcej niż zaraz po 1989 r. – szef więziennictwa Paweł Moczydłowski bez większych problemów wypuszczał więźniów)

25.10.2006 r.

W komunizmie – przestępczość mniej więcej na jednym poziomie. Zabiegi sztuczne – np. wprowadzono przestępstwa przepołowione.

W roku 1995 nagły wzrost, a potem zaraz spadek. Dlaczego? Wprowadzono z 50 do 250 zł linię demarkacyjną w kradzieży przestępstwo/wykroczenie.

Służby zajmujące się zwalczaniem przestępczości:

Policjantów jest ok. 120 tys., a ochroniarzy z prywatnych firm ochroniarskich ok. 350 tys., Straż Miejska

Co spowodowało zmniejszenie przestępczości w Polsce w ostatnich latach?

Zmniejszenie przestępczości ostatnio w Polsce:

1. Emigracje; wyjeżdżają młodzi ludzie, grupa największego ryzyka;

2. Imigracje – uszczelnienie granic (przestępstwa popełniali imigranci zza granicy wschodniej);

3. Niż demograficzny – im potencjalnych przestępców – w grupie ryzyka – mniej, tym mniej przestępstw;

4. Monitoring, systemy alarmowe, zamki – zabezpieczenia techniczne;

5. Większe prawdopodobieństwo sankcji – koszty przestępczości ze strony przestępcy się zwiększają.

Ø W latach 1990-2001 średnia liczba przestępstw wynosiła ok. 1 000 000 i była ponad dwukrotnie większa niż w latach 80. i ponad trzykrotnie większa niż w 70.

Ø Od 1996 następował systematyczny wzrost liczby przestępstw i ok. 10 % w ciągu roku.

Ø W 2001 r. zwiększenie liczby przestępstw wynikło m. in. z nowelizacji k.k. (art. 178a par. 1, 2) co spowodowało, że 120 128 przypadków prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości zostało przesuniętych z kodeksu wykroczeń do kategorii przestępstw.

Ø W roku 2001 na jednego mieszkańca przepadało średnio ponad dwukrotnie więcej przestępstw niż w 1989 r. (kapitalizm, rozchwianie społeczne, zamieszanie organizacyjne, chaos instytucyjny w tym w policji).

Ø Wskaźnik przestępstw na 100 000 mieszkańców: 1970 r. – 150; 1975 r. – 100; 1980 r. – 100; 1985 r. – 150; 1990 r. – 220; 1995 r. – 250; 2000 r. – 300;

W czasie komunizmu średnia ilość przestępstw od 300-500, 1997 – 1 000 000, 2001 – 1 400.

Dynamika przestępczości w mieście jest znacznie większa – dwuipółkrotnie – niż na wsi:

1) anonimowość, na wsi – kontrola społeczna,

2) na wsi tradycyjny system wartości, rzeczywista religijność g podwójny układ hamulcowy,

3) więcej możliwości popełniania przestępstw w mieście, większa zamożność niż na wsi,

4) na wsi więcej czasu spędza się w domu, w mieście mieszkania są mniej chronione.

Rozwinięta kontrola nieformalna powoduje, że obraz jest być może mocno zafałszowany – na wsi swoje sprawy czasami się załatwia samemu i się przestępstw nie zgłasza.