Tworzenie dzianiny jest to przerabianie nici przy użyciu drutów. Powstają w ten sposób tzw. oczka, z których w dalszych fazach roboty tworzą się sploty; ze splotów otrzymujemy dzianinę.Wykonywanie dzianiny nie wymaga specjalnego warsztatu pracy, potrzebne są jedynie druty i włóczka. Każdy z pewnymi zdolnościami manualnymi, inwencją twórczą i poczuciem pękna ma nieograniczone możliwości w tym zakresie.Dzianina ma wiele zalet: jest ciepła, przewiewna, elastyczna, nie gniecie się, jest wygodna w noszeniu, nie krępuje ruchów.Dzianina ręczna pozwala ponadto na pełne wykorzystanie surowca, gdyż każdy element ubioru powstaje w czasie wykonywania, nie jest cięty. Wynika z tego jeszcze jedna zaleta - nowy wyrób może być wykonany nie tylko z nowej włóczki; po spruciu rzeczy używanej można ten sam surowiec przerobić powtórnie.Oprócz wymienionych korzyści użytkowych, robótki na drutach rozwijają sprawność rąk, wyrabiają spostrzegawczość, smak i gust. Opanowanie sztuki robienia na drutach wydaje się początkowo trudne, ale stopniowo - po osiągnięciu wprawy - praca ta staje się przyjemnością, a nawet odpoczynkiem.Odzież z dzianiny noszą osoby w różnym wieku, od niemowlęctwa do późnej starości - poczynając od pierwszych kaftaników, śpioszków, poprzez stroje dziecięce, młodzieżowe, sportowe, spodnie, sukienki, garsonki, sukienki koktajlowe aż po stroje ażurowe albo koronkowe, suknie zdobione haftem, koralikami i cekinami. Nie można pominąć też szeroko stosowanych okryć ciepłych, jak szale, chusty, kamizelki, bluzki, swetry, a nawet płaszcze.
Przystępując do wykonywania roboty na drutach, należy najpierw skompletować wszystkie potrzebne narzędzia. Odpowiednio dobrane, wygodne, ułatwiają pracę i wpływają na przebieg całej roboty.Druty powinny być niezbyt długie, elastyczne, gładkie i niezbyt ostro zakończone (druty mające ostre końce kaleczą wełnę i kłują w palce, utrudniając pracę).Druty cienkie nr 2, 2 1/2 i 3 są używane do wykonywania dzianin z cienkiej wełny oraz do ściągaczy.Druty nr 3, 3 1/2 i 4 są używane do robót z grubszych włóczek. Wykonuje się nimi dzianinę sportową, ściągacze fantazyjne, sploty ażurowe i koronkowe.Druty grube nr 5 i 6 - kościane lub z tworzyw sztucznych - stosuje się przy robocie z bardzo grubej włóczki. Robi się nimi sploty o dużych ażurach.Druty bardzo grube nr 8 i 10 - drewniane lub z tworzyw sztucznych - zakończone z obu stron ostro, tzw. patyki lub kołki, są używane do włóczki skręconej z kilku nitek, tasiemek i siutaszy.Drut okrągły (z żyłką), tzw. elastyczny, służy do wykonywania kloszowych spódnic, czapeczek, ażurowych szali, dziecięcej i damskiej bielizny oraz serwet. Są to dwa krótkie, lekko zakrzywione druty połączone cieńszą, elastyczną linką z nylonu, na której spoczywa robota; - przerabia się nimi oczka w kółko. Dzięki krzywiźnie drutów, praca nimi jest wygodna, nawet przy wykonywaniu bardzo dużych obwodów.Szydełko jest narzędziem pomocniczym. Używa się go przy zaczynaniu roboty, przy nawlekaniu oczek zgubionych podczas wykonywania dzianiny i naprawianiu omyłek we wzorze. Szydełkiem niejednokrotnie łączy się poszczególne elementy dzianiny. Pomaga ono również przy wykończaniu i ozdabianiu gotowego wyrobu. Zestaw szydełek powinien składać się z szydełek cienkich i grubych od nr 2 do nr 10.Igła dziewiarska - gruba, o niezbyt ostrym zakończeniu, z szerokim uszkiem - służy do zszywania poszczególnych elementów dzianiny oraz do haftowania ornamentów dekoracyjnych.Agrafki i krótkie druty są potrzebne przy wykonywaniu splotów fantazyjnych oraz niektórych fragmentów wzoru, gdzie część oczek wchodzących w zakres roboty trzeba chwilowo wyłączyć.Do wykonywania skarpet, rękawic czy czapek potrzebnych jest 5 krótkich jednakowych drutów pończoszniczych (jednakowej grubości) o końcach ostro zakończonych z obu stron.Do zestawu potrzebnych przyborów pomocniczych należy także zaliczyć taśmę centymetrową, krótkie nożyczki, arkusz papieru, ołówek, notes oraz kilka nitek kolorowej włóczki - znaczy się nimi miejsca, w których dodajemy lub odejmujemy oczka.
Przybory do robót na drutach • Rodzaje surowców stosowanych w dziewiarstwie • Dobór drutów i surowców • Sposób trzymania drutów • Nabieranie oczek
Zasadniczą rolę w dziewiarstwie odgrywa dobór właściwego surowca. Często wykonując model z innego gatunku włóczki lub w innym kolorze niż opisany, nie osiąga się spodziewanego efektu i całość traci na wartości użytkowej. Bywa również mniej atrakcyjny wizualnie.Aby dzianina spełniła swoje zadanie, trzeba pamiętać o niektórych właściwościach włóczki: rozciągliwości, elastyczności, a zarazem wydajności.Włóczka cienka, o luźnym skręcie jest bardziej wydajna niż gruba o ścisłym skręcie.Wełna przędziona ręcznie (samodziałowa) jest mniej wydajna od fabrycznej.Włóczka cienka, różnego rodzaju bawełna, nici lniane, włókna sztuczne, siutasze, tasiemki itp. nadają się na cienkie bluzeczki, letnie sukienki, bieliznę damską i dziecięcą.Wełna gruba, samodziałowa lub fabryczna oraz anilana (o grubym skręcie włókna lub łączona z kilku nitek) nadają się na ciepłe suknie, garsonki, pulowery, płaszcze, wdzianka oraz na wszelką odzież sportową.Dokładne obliczenie ilości włóczki potrzebnej na dany wyrób jest dość trudne. Wydajność jej zależy od sposobu wykonywania roboty. Przy oczkach robionych luźno ilość potrzebnej włóczki jest mniejsza, przy oczkach robionych ścisło - większa. Stąd powstają duże różnice w ilości surowca niezbędnego do wykonania tego samego modelu. Należy zawsze kupić kilka dekagramów włóczki więcej niż wynika to z wyliczenia, aby nie mieć kłopotu z dokupywaniem. Pozostałe resztki można zużyć do wszelkiego rodzaju wykończeń (frędzli, pomponów, pasków, wiązadełek) i haftów. Każda nitka powinna być wykorzystana.
Poszczególne oczka, połączone ze sobą w całość, tworzą splot. Sploty w dalszej fazie roboty tworzą dzianinę. Przyswojenie znajomości wykonywania poszczególnych oczek pozwoli odtwarzać sploty początkowo mniej skomplikowane, najprostsze, a po osiągnięciu wprawy - trudniejsze, wymagające dużej uwagi i sprawności rąk. W dziewiarstwie ręcznym o wyborze odpowiedniego splotu decyduje gatunek, ilość i wydajność surowca. Niemniej ważny jest właściwy dobór drutów. Zależnie od grubości drutów i gatunku surowca, z tej samej włóczki można otrzymać większą lub mniejszą powierzchnię dzianiny. Dlatego przed przystąpieniem do wykonania roboty powinno się wybrany splot koniecznie sprawdzić na małej próbce. Na pierwsze prace należy wybierać sploty łatwe, nie wymagające liczenia kolejnych oczek wzoru. Model wybrany z żurnala lub pisma kobiecego należy sprawdzić próbką porównawczą, wykonaną ściśle według podanego opisu. Jeżeli próbki nie zgadzają się (w centymetrach), trzeba zmienić druty, są one bowiem albo za grube, albo za cienkie. Gdy i to nie wystarcza, należy odpowiednio zmniejszyć lub zwiększyć liczbę podanych w opisie oczek. Spotykając specjalnie atrakcyjny splot, którego wyliczenia nie ma w opisie, trzeba wykonać małą próbkę z 20-25 oczek i przerabiać wybrany splot stosując druty o różnej grubości. W ten sposób łatwo się zorientować, który numer drutów zastosować, aby dany splot wychodził najlepiej. Sploty delikatne, ażurowe, siatkowe lub koronkowe nadają się na wyroby cieńsze - bluzeczki i sukienki. Sploty z wyraźną fakturą, grube, fantazyjne układy oczek, o wyraźnych ornamentach nadają się na wyroby o charakterze sportowym (golfy, pulowery, swetry).
Przystępując do nauki dziewiarstwa ręcznego, trzeba przede wszystkim nauczyć się prawidłowego trzymania drutów, a następnie umiejętnego operowania nimi. Drut z nowo nabranymi oczkami bierze się do lewej ręki, prawą zaś trzyma drugi drut w taki sposób, aby obydwa były do siebie zwrócone zaostrzonymi końcami.Zależnie od tego, w której ręce trzyma się drut, nazywa się go prawym albo lewym.Prawy drut trzyma się pierwszym i trzecim palcem prawej ręki. Drugi palec leży na drucie, zaś czwarty i piąty podtrzymują dalszą część drutu. Lewy drut trzyma się pierwszym i drugim palcem lewej ręki tuż za pierwszym oczkiem. Trzeci palec jest lekko zgięty, pod nim przechodzi nitka od kłębka. Czwartym i piątym palcem przytrzymuje się dalszą część drutu.Przy wykonywaniu roboty powinny poruszać się tylko same dłonie, zaś lekko zgięte łokcie pozostają nieruchome. Wskazujący palec lewej ręki stopniowo przesuwa do przodu kolejne oczka znajdujące się na drucie - do dalszego przerabiania. Palec wskazujący ręki prawej przesuwa przerobione oczka do tyłu.
Nabieranie oczek na drut jest pierwszą podstawową czynnością przy zaczynaniu roboty. Należy nabrać (nawinąć) odpowiednią liczbę oczek, z których będzie się następnie tworzyć właściwe oczka dzianiny. Sposobów nabierania oczek na druty jest wiele. W każdym kraju, a nawet regionie, występują różnice w wykonywaniu tej czynności. Inne sposoby są stosowane np. w okolicach Zakopanego lub Cieszyna, inne zaś - w rejonach północnych, w Poznańskiem lub na Kaszubach. Żeby tę sprawę uprościć, prezentuję 4 najłatwiejsze i najczęściej stosowane sposoby nabierania oczek na druty.l. Odwinąć z kłębka nitkę i puścić wolno. W odległości ok. 50 cm od początku nitki zrobić na palcach pętelkę, w którą wkłuwa się druti łapie luźno zwisającą nić, przeciągając ją i zaciskając na drucie. W ten sposób nić zostaje umocowana na drucie, a zarazem powstaje pierwsze oczko. Następnie z nici idącej od kłębka robi się nową pętelkę, wkłuwa w nią drut i przeciąga nić zwisającą luźno, po czym obie nici zaciska się mocno na drucie. Powstanie w ten sposób na drucie drugie oczko. Następne oczka tworzy się tak samo.2. Z kłębka odwinąć nitkę długości ok. 50 cm. Przywiązać ją w połowie do drutu; w ten sposób tworzy się na drucie pierwsze oczko. Następnie nitkę idącą od kłębka narzucić na palec wskazujący i przytrzymać ją czwartym i piątym palcem lewej ręki. Nicią zwisającą luźno owinąć kciuk ruchem skierowanym na prawowkłuć drut od spodu, łapiąc nim nić zawieszoną na palcu wskazującym i przewlec ją przez pętlę. Następnie zwolnić oba końce nici i zacisnąć na drucie. W ten sposób powstaje drugie oczko. Dalsze oczka tworzy się w identyczny sposób.3. Nitkę idącą od kłębka przywiązać do drutu. Następnie narzucić nić na kciuk lewej ręki ruchem skierowanym od strony lewej na prawo, po czym - kierując drut w stronę prawą - wkłuć od spodu w powstałą pętelkę. Nić zwolnić z palców i zacisnąć pętlę na drucie; powstaje w ten sposób oczko. Dalsze oczka tworzy się tak samo.4. Z nitki wykonać szydełkiem łańcuszek i wkłuć drut w jego oczka. Drut z nałożonymi oczkami ująć w lewą rękę, a drutem prawym - wkłuwając go w każdą pętelkę na lewym drucie - przeciągnąć nić wiodącą, tzn. idącą od kłębka. Sposób ten jest używany rzadko.Opanowanie nabierania oczek na drut oraz tworze nie z nich oczek prawych i lewych wymaga pewnej wprawy, do której dochodzi się przez ćwiczenia. Najlepiej nadaje się do tego wełna fabryczna, z której poszczególne oczka wychodzą bardzo wyraźnie.
W środek oczka znajdującego się na drucie lewym wkłuć drut prawy, złapać nim nić idącą od kłębka i - kierując drut w prawą stronę - przeciągnąć nić przez to oczko. Następnie prawy drut odchylić w prawo i zdjąć oczko z drutu lewego.Oznaczenie w schematach:
Prawy drut włożyć od tyłu w oczko znajdujące się na drucie lewym, uchwycić nitkę idącą od kłębka i przeciągnąć przez to oczko. Oznaczenie w schematach: Oto różnica między oczkami przekręconymi (po lewo), a normalnymi (po prawo).
W oczko znajdujące się na lewym drucie wkłuć drut prawy, ruchem skierowanym w lewą stronę złapać nić idącą od kłębka i przeciągnąć ją przez to oczko. Oznaczenie w schematach:
Wkłuć prawy drut w oczko znajdujące się na lewym drucie, pod tylną nitkę oczka, i przeciągnąć je na lewo. Przy wykonywaniu oczek od tyłu otrzymuje się oczka bardzo ścisłe, nie rozciągające się i wyglądające jak przekręcone; są one też nazywane oczkami przekręconymi lub kręconymi. Oznaczenie w schematach:
Dwa oczka obrócić na lewym drucie, aby było wygodniej. Prawy drut wkłuć w drugie i w pierwsze oczko, i przerobić je jak jedno oczko.Oznaczenie w schematach: Razem na lewo , bo lewe oczko na wierzchu.
Prawy drut wkłuwa się w dwa prawe oczka leżące na lewym drucie i przerabia się je razem, traktując je jak jedno oczko.Oznaczenie w schematach: Razem na prawo, bo prawe oczko jest na wierzchu.
Tworzy się je, wkłuwając prawy drut w 2 kolejne oczka na lewym drucie i przerabiając razem na lewo jako jedno oczko.Oznaczenie w schematach: Razem na lewo, bo lewe oczko jest na wierzchu.
Dwa oczka na lewym drucie obrócić. Wkłuć prawy drut od tyłu w drugie i pierwsze oczko. Chwycić nić i przerobić dwa oczka na raz, jak oczko lewe.Oznaczenie w schematach:Razem na prawo, bo prawe oczko jest na wierzchu.
Prawy drut wkłuwa się w trzy kolejne oczka prawe leżące na lewym drucie i przerabia się je razem.Oznaczenie w schematach:
Prawy drut wkłuć w trzy kolejne oczka lewe leżące na lewym drucie i przerobić je razemOznaczenie w schematach:
Trzy kolejne oczka na lewym drucie obrucić, aby "przednia" nitka była wyżej.Następnie wkłuć prawy drut od spodu: w trzecie, drugie i pierwsze oczko, chwycić nić i przeciągnąć ją przez oczka.Oznaczenie w schematach:
Prawy drut wkłuć najpierw w drugie, a później w pierwsze oczkoi zdjąć oba bez przerobienia. Następnie przełożyć ponownie te dwa oczk na drut lewy, tak aby drugie oczko było teraz pierwszymi przerobić 3 oczka razem na prawo.Oznaczenie w schematach:
Wkłuć prawy drut w oczko prawe znajdujące się na lewym drucie i zdjąć je bez przerobienia.Kolejne dwa oczka przerobić razem wkłuwając drut najpierw w drugie, a potem w pierwsze oczko.Następnie złapać lewym drutem oczko nie przerobionei zawiesić je na oczkach przerobionych razem.Oznaczenie w schematach:
Aby dodać oczko w środku roboty, należy nabrać na drut nić łączącą 2 sąsiadujące ze sobą oczka i przerobić ją jako oczko.Oznaczenie w schematach:
Zaczyna się jak wyżej, drugie oczko wykonuje się na lewo. Kolejne oczka z nitki poziomej wykonuje się na zmianę: na prawo i na lewo.Oznaczenie w schematach:
Inny sposób wykonania oczka dodanego polega na przerobieniu dwóch oczek z jednego. W tym celu prawy drut należy wkłuć w środek oczka i przeciągnąć nić, nie zdejmując oczka z drutu lewego. Następnie wkłuć prawy drut jeszcze raz w to samo oczko od tyłu i złapać nić na drut; teraz zwolnić oczka z lewego drutu i przenieść je na drut prawy.Oznaczenie w schematach:W ten sposób można z jednego oczka uzyskać kilka oczek. Oznaczenie w schematach:3 oczka z jednego: 5 oczek z jednego:
Stosuje się je wtedy, gdy trzeba poszerzyć robotę lub nadać odpowiedni krój poszczególnym elementom dzianiny, np. przy wyrabianiu rękawów przedłużonych i kimonowych w dziecięcych sukienkach czy kaftanikach. Można je wykonać dwoma sposobami: l. Z pierwszego oczka na drucie wyciągnąć nić i nabrać oczko. To nowe oczko przekręcić i nałożyć na drut lewy, zgodnie z ruchem strzałki. Następnie z tego oczka nabrać nowe oczko itd. Tak samo dobiera się oczka na drut po drugiej stronie roboty. 2. Po przerobieniu rzędu obrócić robotę, wziąć drut do lewej ręki, a prawą nałożyć na koniec drutu pętelkę z nitki. Pętelka ta będzie nowym oczkiem na drucie, czyli oczkiem dobranym. Tych pętelek - oczek można nałożyć na drut dowolną, potrzebną liczbę. Dobrane oczka przerabia się w następnym rzędzie roboty tak, jak wymaga wzór splotu. Z lewej strony roboty oczka dobrane wykonuje się w podobny sposób, dobierając je przed rozpoczęciem lewego rzędu roboty. Jest to sposób mniej skomplikowany, łatwiejszy.
Narzut powstaje przez narzucenie nitki na drut między jednym a drugim oczkiem na drucie; przerabia się go w następnym rzędzie z jednoczesnym przerobieniem oczka z jego lewej lub prawej strony, zależnie od sposobu podanego we wzorze. Narzut można przerobić osobno jako samodzielne oczko w ściegach ażurowych, ale wtedy trzeba umiejętnie stosować gubienie oczek ściśle według wzoru. Jest to bardzo ważne, gdyż najmniejsza omyłka przy przerabianiu narzutów, bez jednoczesnego gubienia oczek powoduje zniekształcenie splotu. Oznaczenie w schematach: narzut: narzut z oczkiem razem na prawo: (z oc...
pirania2504