Konstytucja z dnia 23 marca 1921 r. (Konstytucja Marcowa)KONSTYTUCJA RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ Z DNIA 17 MARCA 1921 ROKU W imi� Boga Wszechmog�cego! My, Nar�d Polski, dzi�kuj�c Opatrzno�ci za wyzwolenie nas z p�torawiekowej niewoli, wspominaj�c z wdzi�czno�ci� m�stwo i wytrwa�o�� ofiarnej walki pokole�, kt�re najlepsze wysi�ki swoje sprawie niepodleg�o�ci bez przerwy po�wi�ca�y, nawi�zuj�c do �wietnej tradycji wiekopomnej Konstytucji 3-go Maja, dobro ca�ej, zjednoczonej i niepodleg�ej Matki-Ojczyzny maj�c na oku, a pragn�c jej byt niepodleg�y, pot�g� i bezpiecze�stwo oraz �ad spo�eczny utwierdzi� na wiekuistych zasadach prawa i wolno�ci, pragn�c zarazem zapewni� rozw�j wszystkich jej si� moralnych i materialnych dla dobra ca�ej odradzaj�cej si� ludzko�ci, wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej r�wno��, a pracy poszanowanie, nale�ne prawa i szczeg�ln� opiek� Pa�stwa zabezpieczy� - t� oto Ustaw� Konstytucyjn� na Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej uchwalamy i stanowimy. Rozdzia� I. Rzeczpospolita Art.1. Pa�stwo Polskie jest Rzecz�pospolit�. Art.2. W�adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale�y do Narodu. Organami Narodu w zakresie ustawodawstwa s� Sejm i Senat, w zakresie w�adzy wykonawczej - Prezydent Rzeczypospolitej ��cznie z odpowiedzialnymi ministrami, w zakresie wymiaru sprawiedliwo�ci - niezawis�e S�dy. Rozdzia� II. W�adza ustawodawcza Art.3. Zakres ustawodawstwa pa�stwowego obejmuje stanowienie wszelkich praw publicznych i prywatnych i sposobu ich wykonania Nie ma ustawy bez zgody Sejmu, wyra�onej w spos�b regulaminowo ustalony. Ustawa uchwalona przez Sejm zyskuje moc obowi�zuj�c� w czasie przez ni� sam� okre�lonym. Rzeczpospolita Polska, opieraj�c sw�j ustr�j na zasadzie szerokiego samorz�du terytorialnego, przeka�e przedstawicielstwom samorz�du w�a�ciwy zakres ustawodawstwa, zw�aszcza z dziedziny administracji, kultury i gospodarstwa, kt�ry zostanie bli�ej okre�lony ustawami pa�stwowymi. Rozporz�dzenia w�adzy, z kt�rych wynikaj� prawa lub obowi�zki obywateli, maj� moc obowi�zuj�c� tylko wtedy, gdy zosta�y wydane z upowa�nienia ustawy i z powo�aniem si� na ni�. Art.4. Ustawa pa�stwowa ustala corocznie bud�et Pa�stwa na rok nast�pny. Art.5. Ustalanie stanu liczebnego wojska i zezwalanie na coroczny pob�r rekruta mo�e nast�pi� jedynie na drodze ustawodawczej. Art.6. Zaci�gni�cie po�yczki pa�stwowej, zbycie, zamiana i obci��enie nieruchomego maj�tku pa�stwowego, na�o�enie podatk�w i op�at publicznych, ustanowienie ce� i monopol�w, ustalenie systemu monetarnego, jakote� przyj�cie gwarancji finansowej przez Pa�stwo - mo�e nast�pi� tylko na mocy ustawy. Art.7. Rz�d przedstawi corocznie zamkni�cie rachunk�w pa�stwowych do parlamentarnego zatwierdzenia. Art.8. Spos�b wykonania parlamentarnej kontroli nad d�ugami Pa�stwa okre�li oddzielna ustawa. Art.9. Do kontroli ca�ej administracji pa�stwowej pod wzgl�dem finansowym, badania zamkni�� rachunk�w Pa�stwa, przedstawiania corocznie Sejmowi wniosku o udzieleniu lub odm�wieniu rz�dowi absolutorjum - jest powo�ana Najwy�sza Izba Kontroli, oparta na zasadzie kolegjalno�ci i niezale�no�ci s�dziowskiej cz�onk�w jej kolegjum, usuwalnych tylko uchwa�� Sejmu wi�kszo�ci� 3/5 g�osuj�cych. Organizacj� Najwy�szej Izby Kontroli i spos�b jej dzia�ania okre�li szczeg�owo osobna ustawa. Prezes Najwy�szej Izby Kontroli zajmuje stanowisko r�wnorz�dne ministrowi, nie wchodzi jednak w sk�ad Rady Ministr�w, a jest za sprawowanie swego urz�du i za podleg�ych mu urz�dnik�w odpowiedzialny bezpo�rednio przed Sejmem. Art.10. Prawo inicjatywy ustawodawczej przys�uguje Rz�dowi i Sejmowi. Wnioski i projekty ustaw, poci�gaj�ce za sob� wydatki ze Skarbu Pa�stwa, musz� podawa� spos�b ich zu�ycia i pokrycia. Art.11. Sejm sk�ada si� z pos��w, wybranych na lat pi��, licz�c od dnia otwarcia Sejmu, w g�osowaniu powszechnem, tajnem, bezpo�redniem, r�wnem i stosunkowem. Art.12. Prawo wybierania ma ka�dy obywatel polski bez r�nicy p�ci, kt�ry w dniu og�oszenia wybor�w uko�czy� lat 21, u�ywa w pe�ni praw cywilnych i zamieszkuje w okr�gu wyborczym przynajmniej od przedednia og�oszenia wybor�w w Dzienniku Ustaw. Prawo g�osowania mo�e by� wykonywane tylko osobi�cie. Wojskowi w s�u�bie czynnej nie maj� prawa g�osowania. Art.13. Prawo wybieralno�ci ma ka�dy obywatel, maj�cy prawo wybierania do Sejmu, nie wyjmuj�c wojskowych w s�u�bie czynnej, niezale�nie od miejsca zamieszkania, o ile uko�czy� lat 25. Art.14. Nie mog� korzysta� z prawa wyborczego obywatele skazani za przest�pstwa, kt�re okre�li ordynacja wyborcza, jako poci�gaj�ce za sob� czasow� lub sta�� utrat� prawa wybierania, wybieralno�ci, a tak�e piastowania mandatu poselskiego. Art.15. Pa�stwowi urz�dnicy administracyjni, skarbowi i s�dowi nie mog� by� wybierani w tych okr�gach, w kt�rych pe�ni� sw� s�u�b�. Przepis nie dotyczy urz�dnik�w pe�ni�cych sw� s�u�b� przy w�adzach centralnych. Art.16. Pracownicy pa�stwowi i samorz�dowi z chwil� wyboru na pos�a otrzymuj� na czas trwania mandatu poselskiego urlop. Przepis ten nie dotyczy ministr�w, podsekretarzy stanu i profesor�w wy�szych uczelni. Lata sp�dzone na wykonaniu mandatu poselskiego licz� si� do lat s�u�by. Art.17. Pose� obejmuj�cy p�atn� s�u�b� pa�stwow� traci mandat; przepis ten nie dotyczy powo�ania na stanowiska ministr�w, podsekretarzy stanu i profesor�w wy�szych uczelni. Art.18. Bli�sze postanowienia o wyborach pos��w do Sejmu okre�li ordynacja wyborcza. Art.19. Sejm sprawdza wa�no�� wybor�w niezaprotestowanych. O wa�no�ci wybor�w zaprotestowanych rozstrzyga S�d Najwy�szy. Art.20. Pos�owie s� przedstawicielami ca�ego Narodu i nie s� kr�powani �adnemi instrukcjami wyborc�w. Pos�owie sk�adaj� na r�ce Marsza�ka wobec Izby nast�puj�ce �lubowanie: "�lubuj� uroczy�cie, jako pose� na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracowa� wy��cznie dla dobra Pa�stwa Polskiego jako ca�o�ci". Art.21. Pos�owie nie mog� by� poci�gani do odpowiedzialno�ci za swoj� dzia�alno�� w Sejmie, lub poza Sejmem, wchodz�c� w zakres wykonywania mandatu poselskiego, ani w czasie trwania mandatu, ani po jego wyga�ni�ciu. Za przem�wienia i odezwania si�, tudzie� manifestacje w Sejmie pos�owie odpowiadaj� tylko przed Sejmem. Za naruszenie prawa osoby trzeciej mog� by� poci�gni�ci do odpowiedzialno�ci s�dowej, o ile w�adza s�dowa uzyska na to zezwolenie Sejmu. Post�powanie karno-sadowe, karno-administracyjne lub dyscyplinarne, wdro�one przeciw pos�owi przed uzyskaniem mandatu poselskiego, ulegnie na ��danie Sejmu zawieszeniu a� do wyga�ni�cia mandatu. Bieg przedawnienia przeciw pos�owi w post�powaniu karnem ulega przerwie na czas trwania mandatu poselskiego. Przez ca�y czas trwania mandatu pos�owie nie mog� by� poci�gani do odpowiedzialno�ci karno-s�dowej, karno-administracyjnej i dyscyplinarnej, ani pozbawieni wolno�ci bez zezwolenia Sejmu. W wypadku schwytania pos�a na gor�cym uczynku zbrodni pospolitej, je�eli jego przytrzymanie jest niezb�dne dla zabezpieczenia wymiaru sprawiedliwo�ci, wzgl�dnie dla unieszkodliwienia skutk�w przest�pstwa, w�adza s�dowa ma obowi�zek bezzw�ocznego zawiadomienia o tem Marsza�ka Sejmu dla uzyskania zezwolenia Sejmu na areszt i dalsze post�powanie karne. Na ��danie Marsza�ka przytrzymany musi by� niezw�ocznie uwolniony. Art.22. Pose� nie mo�e na swoje ani na obce imi� kupowa� lub uzyskiwa� dzier�aw d�br pa�stwowych, przyjmowa� dostaw publicznych i rob�t rz�dowych, ani otrzymywa� od Rz�du koncesji lub innych korzy�ci osobistych. Pose� nie mo�e r�wnie� otrzymywa� od Rz�du �adnych odznacze�, z wyj�tkiem wojskowych. Art.23. Pose� nie mo�e by� redaktorem odpowiedzialnym. Art.24. Pos�owie otrzymuj� djety w wysoko�ci regulaminem okre�lonej i maj� prawo bezp�atnego korzystania z pa�stwowych �rodk�w komunikacji dla podr�y po ca�ym obszarze Rzeczypospolitej. Art.25. Prezydent Rzeczypospolitej zwo�uje, otwiera, odracza i zamyka Sejm i Senat. Sejm winien by� zwo�any na pierwsze posiedzenie w trzeci wtorek po dniu wybor�w i corocznie najp�niej w pa�dzierniku na sesj� zwyczajn� celem uchwalenia bud�etu, stanu liczebnego i poboru wojska, oraz innych spraw bie��cych. Prezydent Rzeczypospolitej mo�e zwo�a� Sejm w ka�dym czasie na sesj� nadzwyczajn� wedle w�asnego uznania, a winien to uczyni� na ��danie 1/3 og�u pos��w w ci�gu dw�ch tygodni. Inne wypadki zebrania si� Sejmu na sesj� nadzwyczajn� okre�la Konstytucja. Odroczenie wymaga zgody Sejmu, je�eli ma by� w ci�gu tej samej sesji zwyczajnej powt�rzone, lub je�eli przerwa ma trwa� d�u�ej, ni� 30 dni. Sejm, zwo�any w pa�dzierniku na sesj� zwyczajn�, nie mo�ne by� zamkni�ty przed uchwaleniem bud�etu. Art.26. Sejm mo�e si� rozwi�za� moc� w�asnej uchwa�y, powzi�tej wi�kszo�ci� 2/3 g�os�w, przy obecno�ci po�owy ustawowej liczby pos��w. Prezydent Rzeczypospolitej mo�e rozwi�za� Sejm za zgod� 3/5 ustawowej liczby cz�onk�w Senatu. R�wnocze�nie w obu wypadkach z samego prawa rozwi�zuje si� Senat. Wybory odb�d� si� w ci�gu 90 dni od dnia rozwi�zania; termin ich b�dzie oznaczony b�d� w uchwale Sejmu, b�d� w or�dziu Prezydenta o rozwi�zaniu Sejmu. Art.27. Pos�owie wykonywaj� swe prawa i obowi�zki poselskie osobi�cie. Art.28. Sejm wybiera ze swego grona Marsza�ka i jego zast�pc�w, sekretarzy i komisje. Mandaty Marsza�ka i jego zast�pc�w trwaj� po rozwi�zaniu Sejmu a� do ukonstytuowania si� nowego Sejmu. Art.29. Spos�b i porz�dek obrad sejmowych, rodzaj i ilo�� komisji, liczb� wicemarsza�k�w i sekretarzy, prawa i obowi�zki Marsza�ka okre�la regulamin sejmowy. Marsza�ek mianuje urz�dnik�w sejmowych, za kt�rych dzia�ania odpowiada przed Sejmem. Art.30. Posiedzenia Sejmu s� jawne. Na wniosek Marsza�ka, przedstawiciela Rz�du lub 30 pos��w mo�e Sejm uchwali� tajno�� posiedzenia. Art.31. Nikt nie...
mackuk