Wyklad 3 ZAPALENIA.DOC

7

PATOMORFOLOGIA OGÓLNA ZAPALEŃ

Zapalenie (inflammatio; -itis) :

Jest początkowo lokalną, a następnie ogólnoustrojową reakcją na miejscowe uszkodzenie tkanek.

Rekcja zapalna polega na:

1. neutralizowaniu szkodliwego wpływu czynnika zapaleniotwórczego połączonego z

2. naprawą skutków zmian tkankowych wywołanych tym czynnikiem.

Podziały zapaleń ze względu na:

I. czynnik zapaleniotwórczy

CZAS TRWANIA ZAPALENIA

DOMIUNUJĄCE ZMIANY

MORFOLOGICZNE

II. morfodynamikę

Czynniki zapaleniotwórcze

·      Fizyczne:

§         ciepło (modelowy ostry odczyn zapalny Lewis 1928),

§         zimno,

§         promieniowanie elektromagnetyczne (praktyczniie całe widmo: mikrofale, promieniowanie podczerwone, promieniowanie widzialne, prom. UV, prom. rentgenowskie, promieniowanie gamma),

§         uraz mechaniczny,

§         reakcja na tzw. ciało obce (corpus alienum) – chemicznie obojętne ciała drażniące tkanke swą obecnością (nici chirurgiczne)

·      Chemiczne:

§         egzogenne (agresywne substancje chemiczne pochłaniane przez skórę, śluzówki, dostające się drogą wziewną, enteralną i parenteralną ← uszkodzenia jatrogenne).

§         endogenne (np. mocznik i substancje azotowe w mocznicy); moczàuszkodzenia dróg moczowych; trójglicerydyà uszkodzenie tkanki tłuszczowej; żółćà uszkodzenie dróg żółciowych; i szereg innych.

α) immunologiczne: endogenne substancje chemiczne wyzwalane w trakcie nieprawidłowej reakcji zapalnej zapoczątkowują nowy proces zapalny, często w innym narządzie (typowy przykładà zapalenia autoagresyjne np. kolagenozy)

Wniosek: reakcje zapalne są często początkiem circulus vitiosus.

·         Biologiczne:

§         Bakterie

§         Riketsje

§         Chlamydje

§         Wirusy

§         Grzyby

§         Pierwotniaki

§         Robaki

§         Owady

§         !-toksyny wydzielane przez te organizmy

Zapalenia swoiste (inflammatio specyfica)

tradycyjna nazwa dla zapaleń, w których obraz morfologiczny zapalenia jest charakterystyczny i powtarzalny dla określonego czynnika etiologicznego (grużlica, kiła, trąd, i szereg innych)

Uogólniając :

Proces zapalny jest jednym z podstawowych przejawów życia (takich jak oddychanie, odżywianie etc) umożliwiających przebywanie w środowisku agresywnym wobec organizmów żyjących

Próba z miejscowym oddziaływaniem gorąca (powtórzenie doświadczenia Lewisa)àdiagnostyka zgonu

Wniosek:

Mimo że nauka o zapaleniu jest domeną patologii, wiele reakcji zapalnych stoi na pograniczu fizjologii i patologii à samo ”zapalenie” nie jest chorobą (Hunter 1793) !!

Przykład à transformacja blastyczna limfocytów

W trakcie ewolucji wykształciły się trzy podstawowe, wzajemnie ze sobą sprzęzone składowe reakcji zapalnej:

-        Fagocytoza à najstarsza ewolucyjnie, prototyp tej reakcji obserwuje się u pierwotniaków

-        Reakcja naczyniowa à dotycząca naczyń obwodowego układu krwionośnego, w mniejszym (ale: niepomijalnym) stopniu obejmująca małe naczynia limfatyczne (dotyczy zwierząt z układem naczyniowym)

-        Odpowiedź immunologiczna (dotyczy kręgowców)

Nazwiska badaczy opisujących fenomen procesu zapalnego:

Celsus (38 r. n.e.) à opis objawów zapalenia: dolor, calor, rubor, tumor

Galen (V w.n.e.) à opis objawów zapalenia: dolor, calor, rubor, tumor, functio laesa)

Jenner (XVII w.)

Lister (1858 r)

Miecznikow (1884r.) à fagocytoza

naciek zapalny, klasyfikacja zapaleń

Rokitansky (XIX w) à

Virchow (XIX/XX w) à

Pasteur (XIX w.)

Koch (XIX w.)

Lewis&Grant (1927 r.) à (reakcja naczyniowa)

Erlich (I poł. XX w.)

Burnet (I poł. XX w.)

Morfodynamika zapaleń

Tradycyjne rozgraniczenie zapaleń:

·         Ostre (inflammationes acutae)

·         Przwlekłe (inflammationes chronicae)

Ma to swoje uzasadnienie w obserwacjach klinicznych i morfologicznych

Cechy ogólne

Morfologia

Zjawiska immunologiczne