1. ŚMIERĆ – MARTWICA
ŚMIERĆ – przerwanie życia wszystkich narządów i tkanek ustroju, co nie następuje jednocześnie (najbardziej wrażliwy na niedotlenienie jest mózg – zamiera najwcześniej, bo już po5-8 min po ustaniu krążenia)
Śmierć człowieka jako całości – rozerwanie więzi między układami a narządami, które jeszcze nie wszystkie są martwe. Przyczyna: ustanie krążenia z wtórnym obumarciem mózgu lub śmierć pnia mózgu, kiedy jeszcze przez jakiś czas może być zachowane krążenie
Śmierć całego człowieka – wszystkie narządy nie żyją i rozwijają się wszystkie zmiany pośmiertne.
Śmierć fragmentów ciała poza żywym organizmem – fragment ciała zostaję zabity przez usunięcie chirurgiczne, po utrwaleniu nie ulega on żadnym zmianom pośmiertnym, odzwierciedla więc stan istniejący za życia, co jest podstawą histopatologii
Apoptoza – zaprogramowana genetycznie śmierć komórek w żywym ustroju (tzw. samobójstwo), zachodząca:
- w zdrowym organizmie i prowadzącej do fizjologicznej wymiany komórek
- podczas inwolucji struktur przejściowych w okresie płodowym
- podczas eliminowania nadmiaru komórek w formujących się narządach
- pod wpływem hormonów, cytokin, czynników chemicznych, w tym leków przeciwnowotworowych, czynników fizycznych i wirusów, w tkankach zdrowych i patologicznych
Wyrazem morfologicznym apaptory są:
- zagęszczenie chromatyny – pycnosis
- rozpad jąder – karyorrhexis
- przesuwanie się fragmentów chromatyny ku błonie jądrowej – marginatio i późniejsze otorbienie tych fragmentów z tworzeniem ciał apoptycznych
- fragmentowanie DNA w regularnych odstępach, co ukazują odpowiednie barwienia
- obkurczanie się komórki, ale z tworzeniem „pączków” wypełnionych resztkami jądra
- rozpad całej komórki
MARTWICA (necrosis) – śmierć fragmentu żywego ustroju pod wpływem niedokrwienia, toksyn, bakterii, wirusów, niskiej lub wysokiej temperatury, promieniowania, urazu i in.
Martwica:
- zwykle obejmuje większość komórek danego obszaru (np. zawał), ale czasem dotyczy komórek wybiórczo
-wywołuje reakcję sąsiadujących tkanek żywych (zapalenie),co prowadzi do fagocytowania i usuwania w ten sposób mas martwiczych
Początkowo komórki pod mikroskopem wyglądają normalnie, potem pojawiają się następujące zjawiska:
- komórka powiększa się, mitochondria obrzmiewają
- jądro rozpuszcza się i zanika – karyolysis
- wskutek zaburzenia czynności pompy jonowej w komórce gromadzą się sód i woda, przybywa także wapnia
- cała komórka rozpuszcza się
We wczesnej fazie ognisko martwicze może być twarde (martwica skrzepowa z przewagą denaturacji białek) i stopniowo rozmięka, albo od początku miękkie (martwica rozpływna)
2. WYJAŚNIJ POJĘCIA : ŚMIERĆ KLINICZNA, BIOLOGICZNA, MÓZGOWA
ŚMIERĆ KLINICZNA (pozorna) – okres między początkiem ustania akcji serca lub układu oddechowego ustaniem czynności mózgu, inaczej ostatni, krótkotrwały etap umierania. Stan odwracalny za pomocą resuscytacji (przywrócenie czynności serca i oddychania w ciągu kilku minut.
ŚMIERĆ BIOLOGICZNA – stan nieodwracalny, w którym na skutek zatrzymania krążenia dochodzi do śmierci mózgu. W ciągu kilku lub kilkunastu godzin utrzymuje się żywotność niektórych narządów i tkanek np. serca, nerek, wątroby, skóry, tkanki chrzęstnej i kostnej.???
ŚMIERĆ MÓZGOWA –zniszczenie pnia mózgu przez:
- wylew krwi
- uraz głowy
- nieodwracalne i całkowite uszkodzenie mózgu w wyniku zatrucia lekami albo nagłego zatrzymania krążenie
- pierwotny guz mózgu
Odzwierciedleniem śmierci pnia mózgu są:
- szerokie, sztywne źrenice, nie reagujące na światło z silnego źródła (próbę wykonuje się 3 razy co 30 min)
- brak odruchów rogówkowych (badanie obustronne, 3 razy co 5 s)
- brak ruchów gałek ocznych z zastosowaniem niskiej temperatury (lodowata woda w przewodzie słuchowym zewnętrznym)
- brak jakichkolwiek reakcji ruchowych na bodźce bólowe (np. na ucisk okolicy wyjścia nerwu nadoczodołowego)
- brak odruchów wymiotnych kaszlowych (ruchy osiowe zgłębnika wprowadzonego do gardła, przełyku, a następnie do tchawicy nie wywołują żadnej reakcji)
- trwały bezdech
- płaski zapis krzywej EEG
3. JAKIE WARUNKI POWINIEN SPEŁNIAĆ DAWCA / KIEDY I KOGO MOŻNA ZAKWALIFIKOWAĆ JAKO DAWCĘ NARZĄDÓW?
Pobieranie narządów osoby zmarłej do przeszczepu jest dopuszczalne po stwierdzeniu śmierci mózgowej – oznaki (patrz wyżej), gdy inne narządy mogą jeszcze jakiś czas działać. Narządy miąższowe powinny być pobrane przed upływem godziny od śmierci; rogówka, chrząstka, kość nie później niż po kilkunastu godzinach.
4. WYMIEŃ PEWNE OZNAKI ŚMIERCI
- pośmiertne plamy opadowe (livores mortis) – w skutek skurczu tętnic, następującemu w chwili śmierci, krew przemieszcza się do naczyń włosowatych, a potem, siłą ciężkości opada do najniżej położonych części ciała, które sinieją. Początkowo można krew wycisnąć i zasinienie ustępuje. Później jednak Hb przepaja tkanki i skóra zachowuje siną barwę mimo uciskania (plamy z nasiąkania). Poza zasięgiem plam pośmiertnych skóra jest bardzo blada (pallor mortis)
- stężenie pośmiertne (rigor mortis) – sztywnienie mięśni szkieletowych i sercowego. Zesztywnienie mięśni przywłosowych daje obraz „gęsiej skórki” (curtis anserina). Kończyny są trudne do zgięcia lub wyprostowania, ale po pokonaniu oporu zesztywnienie nie wraca. Stężenie pośmiertne:
- zaczyna się 2-4h po śmierci
- postępuje z góry na dół, ustępuje w tej samej kolejności, zwykle czwartego dnia
- jest tym bardziej nasilone, im potężniejsze są mięśnie
- stężenie mięśnia sercowego następuje wcześniej niż szkieletowych jest wyraźniejsze w lewej komorze, powoduje opróżnienie komór z krwi
W chwili śmierci wszystkie mięśnie szkieletowe nagle tracą napięcie
- oziębienie zwłok (algor mortis) – zaczyna się już w agonii. Po śmierci tempo oziębiania zależy od temperatury otoczenia, tuszy zmarłego, ubrania itd. W przeciętnych warunkach jest to 1 stopień/h. Zwłoki dzieci stygną szybciej, ze względu na większą w stosunku do objętości powierzchnię ciała
- rozkład pośmiertny (putrefactio) inaczej autoliza, gnicie – skóra początkowo brzucha (żabi brzuch) a potem innych okolic zielenieje. Zależy to od wytwarzania się sulfhemoglobiny z Hb pod wpływem siarkowodoru, powstającego w jelitach. Gazy gnilne powodują rozdęcie brzucha, pęcherze podnaskórkowe i gąbczastość wątroby. Ściana żołądka i dolnej części przełyku rozmięka pod wpływem soku żołądkowego (malaria acida). Zwłoki rozkładają się najprędzej na powietrzu, wolniej w wodzie a najwolniej w ziemi. Budowa mikroskopowa narządów zaciera się. Rogówka matowieje, a gałka oczna wiotczeje. Źrenice w chwili śmierci rozszerzają się, po śmierci w ciągu 24h zwężają wskutek stężenia pośmiertnego.
5. STĘŻENIE KATALEPTYCZNE (paradoksalne) – obejmuje w chwili śmierci wszystkie mięśnie, utrwala pozycję ciała i ustawienia kończyn w ostatniej chwili życia. Widuje się je u: - ludzi poległych na polach bitwy,
- samobójców
- w przypadkach nagłej śmierci wskutek uszkodzenia rdzenia przedłużonego
6. WYMIEŃ POSTACIE ZMIAN WSTECZNYCH
1) Wytworzenie się oprócz prawidłowego również bliźniaczego płodu w postaci bezkształtnej masy tkankowej lub płodu z poważnym zaburzeniem rozwojowym
2) Zrastanie się płodów bliźniaczych
3) Agenezja – niewytworzenie się zawiązka narządu
4) Aplazja
5) Hipoplazja
6) Wytworzenie się narządów dodatkowych
7) Atrezja – niewytworzenie się światła przewodu
8) Nieprawidłowe zespalanie się tkanek – rozszczepy
9) Zrastanie się narządów
10) Rozdwojenie się narządów
11) Nieprawidłowe połączenia między narządami rurowymi lub jamami serca
12) Ektopia – nieprawidłowe położenia narządów
13) Heteroplazja
14) Przetrwanie tworów lub tkanek zanikających w warunkach prawidłowych
15) Niedostateczna aktywność enzymatyczna na poziomie komórki
7. WYJAŚNIJ POJĘCIA: AGENEZJA – APLAZJA
AGENEZJA (agenesis) – niewykształcenie się nawet zawiązka narządu.
APLAZJA (aplasis) – zatrzymanie się rozwoju na szczeblu zawiązka.
8. WYJAŚNIJ POJĘCIA: HIPOPLAZJA, HETEROPLAZJA, METAPLAZJA
HIPOPLAZJA ( hypoplasia)– nieosiągnięcie prawidłowych rozmiarów
HETEROPLAZJA (heteroplasia) – nieprawidłowe a priori różnicowanie się fragmentu tkanki
METAPLAZJA (metaplasia) – przekształcenie się tkanki zróżnicowanej i dojrzałej w inną, też zróżnicowaną i dojrzałą, w następstwie zmiany kierunku różnicowania się komórek macierzystych z nieznanych powodów
9. POSTACIE I PRZYCZYNY ZANIKÓW
ZANIK (atrophia)
· zupełny (inwolucja/involutio) – zachodzi w życiu płodowym, dotyczy narządów istniejących wówczas przejściowo;
· niezupełny (nabyty) – zmniejszenie masy miąższu narządu.
o a. simplex – pomniejszenie przez pomniejszenie poszczególnych elementów strukturalnych narządu;
o a. numerica – pomniejszenie poprzez zmniejszenie ilości elementów budujących dany narząd lub tkankę.
§ a. concentrica – koncentryczne pomniejszenie narządu;
§ a. excentrica – pomniejszenie masy narządu z powiększeniem jego wymiarów zewnętrznych.
Przyczyny:
Ø niedożywienie
o ogólnoustrojowe – odgrywa rolę w przypadkach wyniszczenia np. na tle nowotworów(a. ex inanitione), zmniejszenie wszystkich narządów i tkanek
o miejscowe – wynika z przewlekłego niedokrwienia wskutek zmian w ścianie i świetle tętnic albo długotrwałego uciskania naczyń (a. ex compressione)
Ø niedoczynność ( a. ex inactivitate)
o bezruch
o zniszczenie kom. rdzenia kręgowego (ch. Heinego i Medina)
o niesprawność połączeń nerwowo-mięśniowych (grasiczak)
o martwica płata przedniego przysadki
o utrudnienie odpływu wydzieliny z gruczołu zewnątrzwydzielniczego
Ø nadczynność (a. ex hyperactivitate)
Ø starość (a. senilis)
Ø autoimmunizacja
10. RODZAJE ZWYRODNIEŃ
DEGENERATIONES:
v z gromadzeniem się wody w komórkach – d. hydropicae/vacuolares
v białkowe – d. albuminosae
v węglowodanowe –
v glikozaminoglikanowe –
v śluzowe – d. myxomatosae
v tłuszczowe – d. adiposae
v barwnikowe – d. pigmentosae
v mineralne –
11. WYMIEŃ 6 PRZYKŁADÓW ZWYRODNIENIA ROGOWEGO:
degeneratio ceratinosa:
HYPERKERATOSIS:
§ modzel /tyloma/
§ nagniotek / clavus/
§ róg skórny /cornu cutaneum/
§ keratosis solaris
§ ichtyosis congenita
§ heperkeratosis palmaris
§ acanthosis nigricans
§ onychogryphosis
PARAKERATOSIS:
§ łuszczyca /psoriasis/
DYSKERATOSIS:
§ morbus Darier
§ xeroderma pigmentosum
12. POSTACIE SKROBIAWICY, ROZPOZNAWANIE, JAKIM SCHORZENIOM MOŻE TOWARZYSZYĆ
SKROBIAWICA /amyloidosis/:
§ a. familiaris
§ a. primaria
o localis
o systemica
§ a. senilis
§ a. secundaria
§ postać guzowa
ROZPOZNANIE: narządy są powiekszone, twardsze, suche na przekroju, o tłustawym połysku, plastyczne, barwią się płynem Lugola na mahoniowo /nie na żołto/, po dodatkowym potraktowaniu H2SO4 na niebiesko, powinowactwo do czerwieni Kongo, w preparatach histologicznych amyloid ujawnia się za pomocą błekitu metylenowego lub toluidyny (barwa buraczkowa zamiast niebieskiej) albo czerwienią Saturna, w mikroskopie polaryzacyjnym ma kolor zielony.
DIAGNOSTYKA: biopsja tkanki tłuszczowej powłok brzucha, błona śluzowa dziąseł, odbytu; oligobiopsja gruboigłowa – pobranie kawałka tkanki narządu leżącego głębiej: wątroby, trzustki, nadnerczy, prostaty.
SKROBIAWICA towarzyszyć może: chronicznym infekcjom /gruźlicy, trądowi, kile, przewlekłe zapalenie oskrzeli/, chorobom przewlekłym tkanki łącznej /reumatoidalne zapalenie stawów, choroby zwyrodnieniowe stawów, kolagenozy/, nowotworom /szpiczak mnogi, ziarnica złośliwa, rak rdzeniasty tarczycy/, chorobom metabolicznym /cukrzyca/.
13. PRZYCZYNY ŚMIERCI W SKROBIAWICY ????
14. WYMIEŃ POSTACIE ZWYRODNIEŃ GLIKOGENOWYCH, JAK UTRWALAMY MATERIAŁ DO BADAŃ HISTOLOGICZNYCH ???
D. GLYCOGENICA:
Zwyrodnienie glikogenowe w nowotworach
Glikogenozy:
· typu I – ch. von Gierkego
· typu II – ch. Pompego
· typu III – ch. Corich
· typu IV – ch. Andersena
· ...
bombelspec