19. Socjologia Floriana Znanieckiego. Program socjologii humanistycznej (współczynnik humanistyczny). Postawy, wartości, działania społeczne. Pojęcie systemu w ujęciu Znanieckiego. Socjologia a nauki o kulturze.
Współczynnik humanistyczny podkreśla, że wszelkie fakty społeczne, w odróżnieniu od przyrodniczych, są zawsze związane z działalnością jakichś ludzi, są faktami "czyimiś, a nie niczyimi", mieszczą się w obrębie życiowych doświadczeń jakichś jednostek lub zbiorowości, które się z nimi stykają, postrzegają, doznają, przeżywają, interpretują, oceniają. Mają więc z natury zawarty w sobie ów "współczynnik humanistyczny". I dlatego badać je można tylko z perspektywy tych ludzi, w których doświadczeniu występują, stawiając się w ich położeniu, patrząc na świat ich oczami, rozszyfrowując ich hierarchie wartości, systemy reguł jakimi się kierują, a nie w drodze jakiejś oderwanej, zewnętrznej obserwacji. Inaczej-trzeba zawsze badać społeczenstwo z uwzględnieniem tego "współczynnika".
Postawę społeczną określił jako „proces indywidualnej świadomości, która urabia rzeczywistą lub możliwą działalność jednostki w świecie społecznym”. Postawa jest związana z wartością społeczną, jest jej indywidualnym odpowiednikiem. Wartości społeczne istnieją obiektywnie dzięki intersubiektywnemu znaczeniu, które prowokuje podobne postawy społeczne. Toteż przedmiotem socjologii są: działania społeczne (podejmowane ze względu na wartości społeczne), stosunki społeczne, indywidua społeczne (pozycje, role społeczne), grupy społeczne, które tworzą systemy względnie izolowane i dzięki temu dające się badać naukowo.
Według Znanieckiego przedmiotem socjologii są układy społeczne, które składają się z wartości. Człowiek jest podstawowym elementem każdego układu. Inne elementy, które wchodzą do jednego układu to wartości wtórne. Wyodrębnił on cztery układy zamknięte:
czyny społeczne – najprostsze układy społeczne, takie jak prośba czy powitanie. W każdym czynie można wyodrębnić następujące elementy: osoba, narzędzie, przedmiot, metoda, wynik.
stosunki społeczne – aby zaistniały, potrzebne są przynajmniej dwie osoby i platforma stosunku. Platforma to np. obowiązki bądź przywileje.
grupy społeczne – czyli każde zmieszanie ludzi, które w świadomości tych ludzi stanowi odrębną całość, czyli pewien układ odosobniony.
osobowości społeczne – kształtujące się pod wpływem kręgu społecznego
Znaniecki był zwolennikiem punktu widzenia, który nazwał "kulturalizmem". Sądził, że socjologia powinna zajmować się wytworami kultury, ponieważ jest ona nauką o kulturze. Kultura, która się różni nie tylko od przyrody (natury), ale także od świadomości jednostkowych. Zdaniem Znanieckiego rzeczywistość składa się z wielu porządków: fizyczno-przyrodniczego, jak również psychicznego, społecznego i idealnego.
piwowar3