Rzeki, jeziora, lodowce
definicje
Rodzaje erozji:
-wgłębna (rzeka wcina się w głąb podłoża),
-boczna rzeka wcina się w bok koryta),
-wsteczna (cofa się ściana skalna; w górach).
kaptaż rzeczny - przeciąganie wód jednej rzeki przez drugą
Wyróżniamy 3 odcinki w biegu rzek:
a) bieg górny,
b) bieg środkowy,
c) bieg dolny.
Podstawa erozyjna dla rzeki głównej np. Wisła to poziom morza
terasy erozyjne - półki wyerodowane przez rzekę podczas jej biegu
w długim okresie czasu
cieki - wody pochodzące z opadów atmosferycznych, topniejących
lodowców. Cieki łączą się w strugi, potoki, strumienie tworząc rzeki.
Jez. wulkaniczne - powstałe w kraterach wygasłych wulkanów, wypełnione wodą pochodzenia atmosferycznego
Jez. tektoniczne - powstałe w wyniku ruchów skorupy ziemskiej, w zapadliskach i rowach tektonicznych np. Bajkał
Jez. krasowe - powstałe w zagłębieniach utworzonych wskutek rozpuszczenia węglanu wapnia w skałach np. Polesie Lubel.
Jez. przybrzeżne - powstałe przez odcięcie mierzejami zatok
Jez. polodowcowe:
oczka - wytopione z brył martwego lodu lub powstałe w wyniku erozyjnej działalności wód roztopowych w lądolodzie
rynnowe - wypełniające podłużne, powstałe w wyniku erozyjnej działalności rzek płynących pod ciśnieniem hydrostatycznym pod lądolodem lub lodowcem
morenowe - powstałe wskutek wypełnienia wodą zagłębień na obszarach moreny dennej i czołowej; duża powierz. np. Mamry
karowe - powstałe wskutek wyorania przez lodowce misy jeziornej w skalnym podłożu w górach np. Morskie Oko
antropogeniczne - sztucznie utworzone przez człowieka
meandrowe - powst. w zakolach rzecznych wsk. odcięcia szyi meandru
kosmiczne - powstałe w wyniku wypełnienia wodą kraterów powstałych po uderzeniach meteorytów np. Crater Lake
biogeniczne - utworzone przez zwierzęta
zastoiskowe - pows. wsk. wytopienia bryły lodu zagrzebanej w materiale polodowcowym, który odcinał przepływ wód spod lodowca
Warunki powstania lodowca:
- niskie temperatury,
- duże opady śniegu,
- kotliny śródgórskie,
- granica wiecznego śniegu.
Podział lodowców:
- typ himalajski,
- typ alpejski,
- typ alaski (piedmontowe).
obszar zasilania - pole firnowe
obszar topnienia - jęzor lodowcowy
lacjologia - nauka o lodowcach i lądolodach
ablacja - topnienie lodowca poza obszarem zasilania
regresja - cofanie się lodowca wskutek topnienia
Etapy zlodowaceń:
- zlod., które dochodziło do 50°N( zlod. krakowskie),
- zlod. środkowopolskie(Odry) na kuli z. doch. do 55°N
- zlod. nadbałtyckie(Wisły); na innych kontyn. do 60°N
Zlodow. nastąpiły w trzecio- i czwartorzędzie w erze kenozoicznej.
Lodowce:
himalajskie dł. - 40 km prędkość - 8-12 m/h
alpejskie dł. - 20-35 km prędkość - 4-6 m/h
alaskie dł. - 150-180 km prędkość - 2-=25 m/h
nauka11