FILOZOFIA PNF
-Pozytywne nastawienie do pacjenta i jego problemu – irradiacja – praca pośrednia – szukania i bazowania na strukturach zdrowych i wykorzystanie ich do stymulacji części uszkodzonych oraz wykorzystywanie rezerw (potencjału) pacjenta, zacząć od części lepszych, sprawniejszych i bezbolesnych.
-Globalna obserwacja pacjenta – niezależnie od miejsca uszkodzenia.
-Intensywny trening (nie pod względem wydolności) – sumowanie bodźców, irradiacja.
-Mobilizacja rezerw (częste zmiany pozycji wyjściowych, zmiana normalnej kolejności ruchu, zadania domowe) – bez nich nie ma szans na poprawę.
-Myślenie funkcjonalne (czynności dnia codziennego)
-Uzyskanie odpowiedzi na każdy bodziec
-BEZBOLESNA praca z pacjentem.
Proprioceptywna nerwowo-mięśniowa facilitacja PNF
Proprioceptywna – dotycząca stymulacji receptorów ciała.
Nerwowo – mięśniowa – aktywizująca struktury nerwowo- mięśniowe.
Facilitacja – ułatwienie, pomoc, torowanie.
PNF – torowanie sprawności układu nerwowo – mięśniowego przez stymulowanie proprioceptorów i eksteroceptorów ciała.
Oceniając ustawienie stawów, długość mięśni itp. Człowiek wykorzystuje receptory czucia głębokiego – proprioceptory zlokalizowane m.in. w stawach (receptory stawowe), mięśniach (wrzecionko mięśniowe), ścięgnach (aparat Golgiego).
Pacjent ma uczyć się czuć i zapamiętywać ruch.
BODŹCE MANUALNE
* chwyt lumbrykalny
- stawy śródręczno – paliczkowe w ustawieniu zgięciowym; - stawy międzypaliczkowe palców w wyproście;
- staw promieniowo – nadgarstkowy w pozycji funkcjonalnej – aktywne, tj. w lekkim zgięciu grzbietowym
* cel: stymulacja receptorów skóry; kontrolowanie i torowanie kierunku ruchu; możliwość trójpłaszczyznowej pracy z oporem. * zalety: dopasowanie chwytu do kształtu stymulowanego odcinka ciała, pewny, bezbolesny chwyt; aktywne zabezpieczenie stawów rąk terapeuty.
BODŹCE WZROKOWE
-Aktywizują motorykę dowolną, -Są niezbędne podczas nauki nowego ruchu
-Stanowią integralną część systemu przygotowującego do ruchu,
-Oraz systemu informacji zwrotnej(Feedbacksystem) dla aktywności z obszaru małej motoryki, -Kontrola wzrokowa wpływa na wzrost siły skurczu
-PORUSZANIE SIĘ PO ZNANYM PODŁOŻU NIE WYMAGA KONTROLI WZROKU
CELE: - kontrola i korekcja (pomoc w nauce ruchu), - wyzwolenie większej siły skurczu, - zwiększenie aktywności mm tułowia w wyniku ruchów głowy, będących skutkiem wodzenia oczami
JAK: - pacjent podąża wzrokiem za ćwiczącą częścią ciała, - terapeuta obserwuje twarz i ciało pacjenta w oczekiwaniu pożądanej irradiacji oraz by z mimiki wnioskować o bólu, stopniu trudności (opór) zadania, innych czynników wpływających na ruch.
KONT AKT WERBALNY
CELE; - uświadomienie choremu oczekiwanego ruchu (przywrócenie go do codziennej funkcji), - stymulacja przez krótkie, wyraźne komendy (np. pchaj/ciągnij, pomóż mi), - komenda korekcyjna: uświadamia pacjentowi błędy i umożliwia ich korekcję, - komenda kończąca: poleca rozluźnienie po wykonanym ruchu.
ROZCIĄGNIĘCIE POPRZEDZAJĄCE RUCH
-wydłużenie/rozciągnięcie całej grupy mięśniowej, -trójpłaszczyznowe
-ze szczególnym podkreśleniem komponenty rotacyjnej (rotacja buduje siłę podczas ruchu), -krótkotrwały bodziec ma działanie facilitujące/torujące, -długotrwały bodziec ma działanie hamujące/inhibicyjne, -reakcja na rozciąganie, to reakcja polisynaptyczna
STRETCH
-zostaje sprowokowany przy optymalnym rozciągnięciu danej grupy mięśniowej
-grupa, która została optymalnie rozciągnięta wskazuje zwiększoną gotowość do skurczu
-taką gotowość można uzyskać nawet dla dużej grupy synergistów np. kończyny dolnej (m. tibialis anterior, zginacze, przywodziciele i rotatory zewnętrzne stawu biodrowego)
-jest to bodziec, który daje się na już rozciągnięte mięśnie lub w trakcie ich pracy
OPÓR MANUALNY
CELE: -torowanie napięcia mięśniowego i skurczu mięśni, -poprawa kontroli motorycznej i stabilności, -poprawa czucia ruchu, -wzmocnienie mięśni agonistycznych, -rozluźnienie mięśni antagonistycznych, -poprawa koordynacji Inter- i intramięśniowej, -osiągnięcie optymalnej irradiacji
JAK?
-opór – optymalny do możliwości i potrzeb pacjenta, -dawkowany przeciw wszystkim komponentom ruchu,
-poprzedzony optymalnym rozciągnięciem mięśnia, -dozowany intensywniej w części proksymalnej jak dystalnej (jednak zawsze dostosowany do potrzeb pacjenta), -utrzymany do końca ruchu, -opór można wykorzystywać we wszystkich rodzajach skurczu mięśniowego
DLACZEGO? -dobrze dopasowany opór – szybciej osiągamy postawiony cel, bez obciążenia pacjenta, -odpowiednie rozłożenie oporu na odcinki proksymalne i dystalne oraz dawkowanie go przeciwko wszystkim komponentom ruchu ułatwia pacjentowi pracę.
NORMAL TIMING ( normalna kolejność ruchu)
CELE: -ekonomiczna i funkcjonalna nauka ruchu przez pacjenta, -optymalna koordynacja ruchu
JAK? -wraz z rozwojem psycho – motorycznym poprawia się coraz bardziej kontrola dystalna, -ruch u dorosłego, zdrowego człowieka rozpoczyna się od części dystalnej i przebiega w kierunku proksymalnym kończyny z utrzymaniem stabilnego tułowia.
TIMING FOR EMPHASIS (zmiana normalnej kolejności ruchu)
W celach terapeutycznych możliwa jest zmiana normalnego przebiegu ruchu, poprzez: * zatrzymanie w pracy statycznej wszystkich ruchów wzorca z wyjątkiem tego, który jest osłabiony i ma być podkreślony, * poprzez oporowanie izometrycznej pracy mięśni lub zatrzymanie silniejszego elementu wzorca, podczas ćwiczeń mięśni słabszych.
MECHANIKA CIAŁA TERAPEUTY
CELE;- ekonomiczna i ergonomiczna praca terapeuty, -optymalne dozowanie oporu ciałem terapeuty, -optymalna współpraca pomiędzy terapeutą a pacjentem (utrzymanie płaszczyzn ruchu)
JAK? -pozycja terapeuty, w miarę możliwości, zapewnia kontakt wizualny z pacjentem, -ciało terapeuty pozostaje zawsze w linii ruchu( w tej samej diagonalnej). Dotyczy ustawienia miednicy i barków terapeuty oraz jego ramion i rąk.
-ciało terapeuty pozostaje zawsze w linii ruchu (w tej samej diagonalnej). Dotyczy ustawienia miednicy i barków terapeuty oraz jego ramion i rąk.
* ręce terapeuty ułożone są tak, aby znajdowały się w diagonalnej ruchu, * terapeuta wykorzystuje własne ciało do dawkowania oporu (przyłożenie oporu prostopadle), * pozycja pacjenta (np. na krawędzi leżanki) umożliwia terapeucie ergonomiczne i ekonomiczne dawkowanie oporu.
TRAKCJA
CELE; -rozciągnięcie mięśni w celu przygotowania ich do napięcia i skurczu, -torowanie wykonywania ruchów przeciwko sile grawitacji, -zmniejszenie bólu stawowego podczas ruchu, -oporowanie zgięciowych komponent ruchu w stawach pośrednich
DOTYCZY: -stawów i tkanek okołostawowych, -łańcuchów mięśniowych w obrębie ćwiczonych obszarów ciała
APROKSYMACJA (kompresja)
CELE: -poprawa stabilizacji, -torowanie odruchów równoważnych, -stymulacja mięśni antygrawitacyjnych
-zastąpienie działania siły grawitacji
JAK? -przed zastosowaniem aproksymacji należy najpierw uzyskać poprawną pozycję , stawy poddawane aproksymacji powinny być prawidłowo ustawione, wraz z zastosowaniem aproksymacji powinna zostać podana komenda utrzymania pozycji; trzymaj lub zostań tak, niezależnie od rodzaju aproksymacji terapeuta musi zastosować odpowiedni nacisk wywołujący odpowiedź poddanych aproksymacji mięśni
RODZAJE APROKSYMACJI
-szybka (quick) – szybki, krótki impuls stosowany w celu osiągnięcia odruchowej odpowiedzi stabilizującej (odruch stabilizujący) stosowana np. przy nauce fazy podporowej -powolna (slow) – powolny, długi nacisk umożliwiający zwiększenie napięcia mięśniowego stosowana np. w celu uświadomienia poprawnej pozycji siedzącej.
IRRADIACJA –WZMACNIANIE
To promieniowanie „rozlanie się” pobudzenia, reakcji, przepływu impulsów pod wpływem stymulacji wyzwolone optymalnym oporem.
Irradiacja zalezy od; -cech osobniczych, motywacji, oporu, pozycji wyjściowej, cech fizycznych (siłą, wytrzymałość, koordynacja…), braku dolegliwości bólowych
CELE: -pobudzenie napięcia mięśniowego, -obniżenie napięcia mięśniowego, -możliwość aktywizowania chorego obszaru ciała poprzez pracę silniejszymi odcinkami ciała lub mm w jednym łańcuchu kinematycznym pacjenta.
SUMOWANIE BODŹCÓW
-czasowe – długość działania poszczególnych bodźców w czasie (bodziec jednokrotny, bodziec ponawiany)
-przestrzenne – różnymi kanałami ciała (wzrokowym, słuchowym, kinestetycznym) przepływają do OUN informacje o torowanym ruchu.
WZORCE RUCHOWE
-utarte, automatyczne, kompleksowe ruchy o trójdemensjonalnym przebiegu wzdłuż diagonalnych
-uwarunkowane anatomią topograficzną mm szkieletowych
-uwidocznione w czystej formie w aktywnościach wymagających maksymalnej sensomotorycznej sprawności OUN (sport wyczynowy) a we fragmentach w czynnościach życia codziennego.
Dlaczego? - wiele codziennych aktywności ruchowych odbywa się w płaszczyznach skośnych, diagonalnie, - w terapii – praca w optymalnej synergii całego łańcucha mięśniowego, -nazwę wzorca opisujemy podając pozycję końcową proksymalnego punktu obrotu (stawu barkowego, biodrowego), -dystalne komponenty ruchu (ustawienie stawu obwodowego) są ściśle zdefiniowane, -ustawienie stawu pośredniego (łokciowego, kolanowego) może ulegać zmianie
* mózg ludzki myśli o utartych wzorcach/funkcjach, nie zna pojedynczych mięśni *kompleksowy ruch odznacza się większą efektywnością, pozwala oszczędzać zasoby energii *element rotacji wydajnie zwiększa stabilność przyjętej pozycji oraz ekonomię ruchu
Zapis (nazwa) zgodnie z SFTR – wyprost/zgięcie, odwiedzenie/przywiedzenie, rotacja zewnętrzna/wewnętrzna; od stawu proksymalnego.
- łopatki i miednicy
- kończyny górnej i dolnej – standardowe z aktywnością zgięciową/wyprostną stawu pośredniego, z kontrrotacją
- szyi i głowy
- tułowia – kombinacje wzorców łopatki i miednicy, Chopping, Lifting, wzorce rotacyjne
Wzorcami pracuje się pojedynczo (ipsilateralnie) lub w kombinacji (bilateralnie – symetrycznie, asymetrycznie, reciprok).
FAZA KONTROLI MOTORYCZNEJ
Mobilność – ogólny zestaw cech warunkujących możliwość osiągnięcia (wykonania ruchu) pozycji (praca koncentryczna) Stabilność – utrzymanie osiągniętej pozycji – złozona forma kontroli motorycznej (statyczna praca; agonistów i antagonistów). Mobilność na stabilność (koordynacja) Zręczność – utrudnienie fazy trzeciej przez np. naprzemienność.
TECHNIKI STOSOWANE W KONCEPCJI PNF
-to sposoby torowania naturalnych ruchów i aktywności mięśniowych, mające na celu wypracowanie optymalnego, ekonomicznego i funkcjonalnego ruchu oraz poprawę gry mięśniowej i koordynacji inter- i intramięśniowej
-stosując zgodnie z zasadami neurofizjologicznymi różne rodzaje oporu manualnego można facilitować lub hamować skurcz mięśniowy, wzmacniać, rozciągać mięsień, trenować ekscentrykę itd.
Cele; - torowanie funkcjonalnego ruchu, wzmacnianie mięśni, regulacja napięcia mięśniowego, rozluźnienie mięśni, zwiększenie zakresu ruchu, redukcja bólu, poprawa wytrzymałości mięśni
PODZIAŁ TECHNIK STOSOWANYCH W PNF
-techniki agonistyczne – praca tylko z agonistą, tech. antagonistyczne – praca z agonistą i antagonistą, tech. rozluźniające
TECHNIKI AGONISTYCZNE
-rytmiczne pobudzanie ruchu (Rhythmic initiaton), -kombinacja skurczów izotonicznych, -odtwarzanie ruchu, -techniki wykorzystujące zasadę główną Stretch: *ponawiany stretch na początku ruchu, *ponawiany stretch w czasie ruchu.
TECHNIKI ANTAGONISTYCZNE (zmienne)
-dynamiczna zwrotność ciągła, -stabilizacja zwrotna, -rytmiczna stabilizacja
TECHNIKI ROZLUŹNIAJĄCE
-trzymaj – rozluźnij(hold-relax) – technika rozluźniająca, wykorzystująca statyczną pracę mm przykurczonych, bolesnych lub osłabionych z wyboru stosowana u pacjentów bólowych
-napnij – rozluźnij(cintract-relax) – technika umożliwiająca (pośrednio lub bezpośrednio) przykurczonych funkcjonalnie mięśni poprzez dynamiczne skurcze agonistów lub antagonistów
ZASADY BUDOWANIA TERAPII
-pozytywne rozpoczęcie terapii – praca pośrednia (irradiacja) na rzecz poszkodowanego obszaru ciała, - dobór optymalnych; pozycji, zasad głównych, wzorców, technik, zasobu ćwiczeń, środków pomocniczych, dodatkowych bodźców itp.., -praca nad zaburzoną funkcją z uwzględnieniem faz kontroli motorycznej, rodzajów skurczu mięśni, -dokumentacja wyników – ponowne testy, -program ćwiczeń własnych (praca domowa) – przygotowana podczas terapii (prawidłowość wykonywania, liczba powtórzeń, przerwy, serie itp..)
grazia36