ABC młodego nauczyciela – wskazówki do planowania i prowadzenia zajęć z pedagogiki

PLANOWANIE ZAJĘĆ

·         przypomnij sobie treści wykładów  część IV  Kompetencje dydaktyczne nauczyciela

·         zapoznaj się dokładnie z treścią wykładu, którego kontynuacja jest twój temat zajęć

·         dokładnie przestudiuj literaturę przewidzianą do  twoich zajęć -

     zastanów się co szczególnie interesuje cię w tym temacie.

·         pamiętaj: Twój nastrój jest zaraźliwy – możesz zarazić zarówno entuzjazmem w podejściu do tematu jak i znudzeniem, brakiem motywacji !

·         nie bój się innowacji – podejście do zadania w sposób twórczy, oryginalny to podstawa sukcesu. Staraj się tak zaplanować zajęcia, by zmusić uczestników do przyjmowania perspektywy przyszłego  nauczyciela a nie danego ucznia, czy studenta !  Uważaj, by zajęcia nie przebiegały w tonie: ,,nic nie można zmienić, wszystko jest utopią, szkoła jaka jest - każdy widzi”. Zachęcaj do szukania pozytywnych rozwiązań, doceniaj przejawy optymizmy w myśleniu i działaniu, pytaj o pozytywne doświadczenia wyniesione ze szkoły i przyczyny sukcesów !!!

·         formułując cele zastanów się co jest dla ciebie najważniejsze w tym temacie- czego na pewno chcesz nauczyć uczniów, na co uwrażliwić itp. Pamiętaj, że liczy się nie ilość a jakość sformułowanych celów i możliwość ich zrealizowania na twojej lekcji !

·         przygotowując scenariusz przestrzegaj ,,Wskazówek do planowania lekcji” ( koperta). Poprawnie formułuj cele ogólne i operacyjne !

·         pamiętaj o różnych stylach uczenia się – jak zaktywizujesz na zajęciach  swoich uczniów? Może wykorzystasz swój strój do skoncentrowania uwagi uczniów na sobie i nawiązania do tematu lekcji ?

·         wybierając metodę pracy zastanów się , czy umożliwi ona zaktywizowanie różnych typów uczniów ( także tych nieśmiałych, obserwatorów). Zastanów się - czy można ją tak zmodyfikować, by lepiej aktywizować wszystkich uczniów ?!

·         przygotowując materiały do zajęć pamiętaj, by były czytelne

(także z ostatniej ławki), folie nie powinny zawierać zbyt wiele treści

·         uwzględnij w scenariuszu ćwiczenia, zadania które zrealizujesz, gdy skończysz przed czasem ( zaplanuj z czego zrezygnujesz, gdy czasu ci zabraknie)

·         realizując scenariusz lekcji bądź konsekwentny i stanowczy – założyłeś przecież realizację określonych celów, ale pamiętaj, że scenariusz można i należy modyfikować uwzględniając potrzeby i aktywność grupy - to przygnębiające, gdy uczniowie czują, że na pierwszym planie jest scenariusz lekcji a nie oni sami

·         pamiętaj, że zbyt szybkie tempo zajęć, poczucie pośpiechu nie sprzyjają aktywności uczniów – lepiej zrezygnować z jakiegoś ćwiczenia i dobrze wykonać jedno, niż robić wiele pobieżnie

·         jeżeli przygotowujesz zajęcia z kolegą/koleżanką – ustalcie zakres prac do wykonania i podział ról podczas prowadzenia zajęć ( podczas lekcji jest za późno na ustalenia  i wzajemne konsultacje !) Zróbcie to zwłaszcza, gdy doświadczasz pokusy zrobienia wszystkiego samemu – będzie ci przykro , gdy  w podsumowaniu dowiesz się, że nie dopuściłeś innych prowadzących do głosu

·         pamiętaj, że możesz skorzystać z konsultacji w Centrum Edukacji Nauczycieli – na tym etapie pracy rady i uwagi udzielane są ze zrozumieniem i  bez konsekwencji !!!

PROWADZENIE ZAJĘĆ

Przed wejściem uczniów

·         przygotuj sobie miejsce pracy: zmaż tablicę, uporządkuj materiały, pomoce (porządek na biurku to część informacji o tobie samym)

·         przygotuj potrzebny sprzęt, sprawdź, czy potrafisz go obsługiwać !

·         jeśli  planujesz zmianę ustawienia ławek, krzeseł możesz poprosić kilku uczniów i zrobić to przed zajęciami

Wprowadzenie

·         wprowadź do tematu zajęć: sprowokuj namysł nad tematem

(intrygujące pytanie, nawiązanie do doświadczeń uczniów), spróbujcie zrozumieć dlaczego to zagadnienie warte jest analizy, zgłębienia )

·         nawiąż do treści odpowiedniego wykładu, zadanej literatury lub tego o czym mówiliście ostatnio

·         zapisz temat na tablicy – pisz wyraźnie i dużymi literami !

·         przedstaw plan lekcji – zapowiedz co czeka uczniów i jakie atrakcje przewidziałeś po drodze ( nie musisz zdradzać wszystkich szczegółów, ale zbytnia tajemniczość i zaskakiwanie niespodziankami może rodzić poczucie niepokoju)

·         pamiętaj o zasadzie dobrego startu – jeśli zanudzisz uczniów na wstępie trudno będzie ich później zaktywizować ( i na odwrót) Uśmiech, pozytywne nastawienie, zaangażowanie – to połowa sukcesu

·         nie podawaj gotowych rozwiązań, tez na początku lekcji - pamiętaj, że odkrywanie, poszukiwanie, dochodzenie do głównych wniosków jest istotą aktywizowania uczniów: wiedza jest ważna, ale nie zapominaj o procesie jej konstruowania

Organizacja pracy w grupach

Przestrzegaj zasad poznanych na wykładzie!

·         gdy chcesz podzielić zespół na grupy, pamiętaj że im mniejszy zespół, tym większa szansa na aktywność wszystkich jego członków. (gdy zespół liczy powyżej 5 osób jest prawie pewne, że odpowiedzialność się rozmyje i nie wszyscy będą pracować, wychodząc z założenia, „że przecież i tak  ktoś się tym zajmie”.)

·         ustal wcześniej jak podzielisz uczniów na grupy – pamiętaj, że pozostawienie decyzji w ich rękach może zabrać ci wiele cennego czasu; możesz stanowczo, ale łagodnie narzuć odgórnie sposób podziału grupy

·         ( patrz wykład)

·         stosuj ciekawe, różnorodne zasady podziału na grupy ( ławki, kąty i odliczanie to już norma)

·         gdy łączysz uczniów w pary, nie dopuść, by ktoś pozostał sam. Możesz sam do niego dołączyć lub wyznaczyć mu np. rolę obserwatora jednej lub kilku dwójek

·         na zakończenie poproś grupę, by spróbowała ocenić własną aktywność wg przygotowanych kryteriów oceny – wyciągnij odpowiednie wnioski, jeśli aktywność ta była niska

Aktywizujące metody nauczania

Pamiętaj: zanim zastosujesz wybraną aktywizującą metodę nauczania zapoznaj się z  zasadami poprawnego jej przeprowadzania !!!

( koperty) – dotyczy to także wykładu, dyskusji !

Ćwiczenia, zabawy

Jeśli przeprowadzasz ćwiczenie, zabawę lub zadajesz zadanie

·         szukając ochotników do ćwiczenia zapowiedz ( jeśli nie zakłóci to przebiegu) czego będzie ono dotyczyło, jakiej formy aktywności oczekujesz od uczniów (śpiew, taniec a może pomysłowość?) – pomoże to uczestników podjęciu decyzji i zachęci obawiających się (pamiętaj: komunikat ,,nie bójcie się – to nic trudnego” niewielu pomaga)

·         zapoznaj uczestników z celem ćwiczenia! (jasny cel zwiększa motywację: gdy wiem co mam robić i po co – robię to chętniej)

·         dokładnie omów instrukcję. Poprawnie wprowadzona instrukcja, to połowa sukcesu, zatem dobrze ją przemyśl – gdy uczeń nie pracuje na lekcji, być może zwyczajnie nie wie JAK i CO ma robić

·         nie podawaj instrukcji w trakcie rozdawania pomocy

·         zadbaj, by, gdy podajesz instrukcję, w klasie panowała cisza, by wszyscy Cię słuchali

·         sprawdź, czy wszyscy Cię dobrze zrozumieli.

·         gdy zespoły już pracują, Ty nie masz wolnego czasu! (to nie jest czas na uzupełnianie dziennika, ani czytanie prasy – czuwaj nad pracą uczniów) – może ktoś potrzebuje Twojej pomocy

·         zadbaj o estetykę środków dydaktycznych (chętniej wykonuje się zadanie np. na zielonej, równej kartce, niż na właśnie wydartej z zeszytu i postrzępionej, łatwiej wykonać zadanie, gdy nie trzeba się domyślać co jest napisane na słabej odbitce ksero itp.)

Symulacje;

·         pamiętaj, że nie dla każdego ucznia odegranie roli w scence jest prostym zadaniem - jeśli to możliwe zapowiedz czego będzie dotyczyła odgrywana rola, nie wyciągaj ochotników ,,na siłę” – raczej apeluj do kinestetyków, staraj się dostrzegać osoby, które ,,chciałyby i boją się” wziąć udział w zabawie-zachęć je, ochotników nagradzaj

·         przed symulacją uprzedź widzów na co mają zwrócić uwagę, co obserwować

·         gdy osoby przygotowują się do odegrania scenki zorganizuj czas oczekującym !

·         po przeprowadzonym ćwiczeniu (odegranej scence) dokładnie przeanalizujcie je, wyciągając jak najwięcej kształcących wniosków

·         na zakończenie ,,odczaruj role” – przypomnij wszystkim obecnym, że uczestniczyli w symulacji: aktorzy odgrywali role a  nie samych siebie i że zabawa już się zakończyła

Dyskusja

·         wytłumacz uczniom na czym polega twoja rola, jako osoby prowadzącej dyskusję

·         przedstaw jasno cel dyskusji – do czego zmierzacie, jaki ma być jej efekt

·         oddając głos uczniom ustal zasady zabierania głosu i bąź stanowczy w przestrzeganiu ich (!!!)prowadząc dyskusję pamiętaj o problemie, który analizujecie – wiodące pytanie zapisz na tablicy i powracaj do niego, gdy sytuacja tego wymaga. Jeśli w trakcie dyskusji pojawia się wiele wątków, pytań możesz sporządzić ,, graficzna mapę dyskusji” i ustalić z uczniami, który problem warto byłoby przeanalizować na kolejnych zajęciach

·         pamiętaj, że to błąd, gdy dyskusja sprowadza się do rozmowy prowadzącego z aktualnie wypowiadającą się osoba, a nie jest dyskusją na forum. Błędem jest także takie prowadzenie dyskusji, gdy wypowiada się i dyskutuje grupa ,,wybrańców”– przestrzegaj czasu wypowiedzi poszczególnych osób !  (uwzględnij to ustalając zasady dyskusji)

·         uprzedź uczestników ile minut zostało do końca dyskusji  i udzieleniu ostatnich 2-3 głosów

·         pamiętaj o podsumowaniu – ma być ono nawiązaniem do tego,  co działo się na zajęciach a nie przeczytaniem wniosków, które przygotowałeś w domu. Jeżeli wnioski odbiegają od głównych tez prezentowanych w literaturze , zastanówcie się nad przyczynami ( ta część może mieć charakter pracy domowej)

Wykład interaktywny

Forma wypowiedzi:

·         by mówić w sposób jasny, zrozumiały i zmieścić się w zaplanowanym czasie dobrze jest potrenować (można przed samym sobą, można przed publicznością)

·         mów głośno i wyraźnie, patrząc na słuchaczy (dajesz tym samym do zrozumienia, że wiesz o czym mówisz  i czujesz się pewnie w roli wykładowcy) .Pamiętaj chcesz ,,mowie ciała”

·         jeśli chcesz przekazać wiedzę, podziel ja na małe porcje. Oddziel jedną ważną informację od drugiej pauzą – zwiększysz szansę zapisu ich w pamięci.

Dobrze zbudowany wykład:

·         nie referuj przeczytanej przez studentów literatury -  niewiele osób lubi słuchać dwa razy o tym samym (możesz natomiast przedstawić tekst w nowym świetle, wykorzystać jako podstawę do własnych refleksji)

·         przedstaw plan wykładu (wprowadzenie, rozwinięcie, zakończenie) i czas, jaki mu poświęcisz

·         zaplanuj czas na pytania słuchaczy i poinformuj ich o tym

·         definiuj wprowadzane, kluczowe pojęcia

·         gdy zadajesz pytanie, nie bój się ciszy w klasie – daj im czas na namysł  i odpowiedź. Inaczej sam będziesz odpowiadał na swoje pytania, a uczniowie chętnie na to przystaną zwalniając się z wszelkiej aktywności

·         nigdy nie odczytuj treści wykładu – chyba, że zależy Ci na tym, by nic nie zostało zapamiętane 

·         nie mów tyłem do klasy (np. pisząc na tablicy)

„Przykuwacze” uwagi: 

·         dowcip (możesz wykorzystać sytuację, lub skorzystać z jakiegoś „gotowca” – zadbaj jedynie, by jego ofiarą nie padł któryś z uczniów)

·         ruch (nie siedź nieruchomo za biurkiem – wstań, wejdź w klasę, dobrze, gdy umiarkowanie gestykulujesz, zaangażuj w to co mówisz także swoje ciało)

·         modulacja głosu (gdy przestają Cię słuchać -  zrób pauzę – zainteresują się, co się stało, nie mów na jednym tonie, bo ich uśpisz, akcentuj, to co istotne, gdy chcesz, by nasłuchiwali –  przejdź do szeptu)

·         obraz (obraz działa silniej niż słowo – pokaż planszę, plakat, zapisz na tablicy, używaj koloru). Zapisy na tablicy powinny być czytelne !

Aktywizacja słuchaczy

·         zadawaj pytania (ciekawe, prowokujące pytania zmuszają do myślenia)

·         odwołuj się do doświadczeń własnych oraz uczniów – chętniej się zaangażują i lepiej zapamiętają wiedzę, którą przekażesz potem w oparciu o nie. Doceń doświadczenia uczniów, jako istotny element ich wiedzy – odwołuj się do nich jak najczęściej. Starajcie się interpretować doświadczenia uczniów w oparciu o poznaną  literaturę !

·         nie daj się zwieść pozornej aktywności klasy ( zadajesz pytanie kierowane do całej klasy, a wciąż odpowiadają dwie, trzy osoby – wtedy reszta może się nudzić. Skuteczniej zaktywizujesz klasę, gdy o odpowiedź na te same pytania poprosisz niewielkie grupy)

·         wprowadzaj różnorodność (przeplataj wprowadzanie nowych treści pracą w zespołach, zamiast podawać gotową wiedzę, tak organizuj pracę, by uczniowie sami mogli poszukiwać)

·         chwal za ciekawe wypowiedzi, uwagi, pytania (zwłaszcza uczniów mało aktywnych), doceniaj aktywność: ,,dziękuję – bardzo obrazowo, z humorem odegraliście te scenki” , ,,to było trudne zadanie – bardzo dokładnie  je wykonaliście”

·         zachęcaj do rozumienia, słuchania - nie pozwalaj na atak , agresywną krytykę

·         nie krytykuj, unikaj ironii ( ,,ale jesteście dzisiaj niemrawi” , ,,no tak jak zawsze – mnóstwo chętnych…”) , zachęcaj i dostrzegaj każdy  przejaw aktywności

·         pamiętaj, że możesz poprosić uczniów uczniów o pomoc w rozdaniu materiałów, zapisywanie głównych tez na tablicy itp

Dyscyplina:

·         nie przepraszaj, gdy prosisz o ciszę  – to Twoje prawo, nie mów gdy ktoś Ci przeszkadza !

·         jeśli ktoś sprawia Ci kłopot swoim zachowaniem, zastanów się co może leżeć u jego podstaw, z czego wynika? Skuteczniej oddziaływać na przyczynę niż leczyć objawy

·         uczniów zakłócających przebieg lekcji zaktywizuj przez działanie ( podejście do tablicy, odczytanie fragmentu tekstu itp.)

·         nie bój się krytyki, ironii, sceptycyzmu ucznia – staraj się zrozumieć jego racje ucznia i pomóż mu samemu je ujawnić, zrozumieć. To może być bardziej kształcące dla wszystkich  niż ogólna aprobata i zachwyt

·         nie mów, gdy wchodzą spóźnialscy i powodują szum – poczekaj na ciszę

·         nie bój się trudnych pytań ucznia – nie pozwól, by uczeń sprowokował cię i wciągnął  w konfrontacje na forum klasy. Pamiętaj: to nie ring a uczniowie to nie widownia - w pierwszej kolejności zapytaj uczniów  o odpowiedź na zadane pytanie ( w tym czasie przemyśl własną odpowiedź i podsumuj nią wypowiedzi uczniów). Zawsze możecie przeanalizować problem w domu i wrócić do niego na następnej lekcji

·         gdy ktoś ci przeszkadza nie upominaj go wprost –skupisz wtedy uwage wszystkich na tej osobie, przerwiesz swój tok myślenia – stosuj ingerencje dyskretne ( poznane m.in. na wykładzie)

·         jeśli przeszkadza ci kilka osób zapowiedz, że zaraz zmienisz rodzaj aktywności, ale prosisz jeszcze o chwilę skupienia

·         gdy spada koncentracja – zmień rodzaj aktywności (gdy uczniowie siedzą – niech wstaną, gdy Ty mówiłeś – oddaj im głos, gdy pracują indywidualnie – zarządź pracę w grupkach itp.)

·         nie bój się ruchu w klasie (zmieniaj organizację przestrzenną grupy: praca w parach, zespołach, zmiana składu zespołów). Ruch wprowadza urozmaicenie, podnosi energię grupy

·         pamiętaj, że zmiana miejsca pracy np. wyjście w teren z uczniami wymaga większego wysiłku w utrzymaniu dyscypliny – zanim się zgodzisz na propozycje uczniów oceń swoje siły i możliwości zrealizowania zaplanowanych zajęć w terenie !

ZAKOŃCZENIE

·         podsumowując zajęcia wykorzystaj efekt świeżości (możesz to zrobić sam, lub zaprosić do tego uczniów), zapytaj gdzie i w jaki sposób uczniowie mogą wykorzystać to , czego się nauczyli – dzięki temu zwiększysz szansę na lepszą asymilację przekazanych treści.

·         jeśli planowałeś - zadaj zadanie domowe

·         podziękuj uczniom za aktywność, współpracę , zaproś na następne spotkanie – zapowiedz jego temat, wzbudź zainteresowanie

!