Terminy literackie.pdf

EKSPRESJONIZM,

kierunek w literaturze, sztuce, muzyce, teatrze i filmie w pierwszym 30‐leciu XX w., gł.

w Niemczech; opozycja wobec impresjonizmu, estetyzmu, naturalizmu, poszukiwanie prawd

absolutnych i uniwersalnych; twórczość pojmowana jako subiektywny wyraz przeżyć

wewnętrznych artysty, krytyka współczesnej cywilizacji, tendencje mistyczne, pacyfistyczne;

deformacja zewnętrznego obszaru świata, posługiwanie się dynamicznym kontrastem,

karykaturą i groteską. W sztukach plastycznych prekursorami kierunku byli m.in.: V. van

Gogh, J.Ensor, E. Munch; głównymi przedstawicielami ekspresjonizmu byli artyści związani z

ugrupowaniami Die Brücke (K. Schmidt‐Rottluff, E. Nolde) i Der Blaue Reiter (W. Kandinsky,

F. Marc); w Polsce ugrupowanie Formiści i Bunt.

SURREALIZM, nadrealizm,

awangardowy kierunek w literaturze, sztukach plastycznych i filmie; powstał we Francji ok.

1920 (główny teoretyk A. Breton); rozkwit w 30. i 40. latach XX w.; tworzenie wizji

rzeczywistości nadrealnej, poza prawami logiki, rozumu, tradycyjnych norm estetycznych

i moralnych; interpretacja stanów podświadomości; upodobanie do groteski, czarnego

humoru, parodii, purnonsensu. Poszukując możliwości surrealistycznego obrazowania

rzeczywistości nadrealnej artyści plastycy sięgali po nowe techniki, m.in.: kolaż, fumaż

(zadymienie, przypalanie), operowali zarówno formami odtwarzanymi naturalistycznie (S.

Dali) jak bliskimi abstrakcji (J. Miró). Członkami ruchu byli m.in.: M. Ernst, H. Arp, R.

Magritte, Y. Tanguy, M. Duchamp. W Polsce wpływ surrealizmu był widoczny w twórczości

artystów ugrupowania Artes, działającego 1929‐35 we Lwowie, nasilił się w latach 60.‐70. XX

w. (E. Rosenstein, K. Mikulski, T. Kantor, J. Nowosielski, T. Brzozowski).

AWANGARDA,

kierunek w sztuce XX w. Zrywający z tradycją, zwłaszcza pod względem ocen estetycznych

(np. kubizm, dadaizm, futuryzm); w literaturze polskiej – kierunek reprezentowany przez

pisarzy i poetów zgrupowanych wokół czasopism „Zwrotnica” (1922‐1927) i „Linia”

(1931‐1933), głoszący zbliżenie poezji do życia codziennego i mowy potocznej, ukazanie

człowieka na tle nowej cywilizacji technicznej, występujący przeciwko opisowości, patosom i

sentymentalizmom w poezji itp.; grupa artystów tworząca zgodnie z tymi hasłami.

DADAIZM,

awangardowy ruch artystyczno‐literacki, rozwijający się 1916‐ok. 1923 gł. w Szwajcarii,

Francji i Niemczech; główny teoretyk T. Tzara; dadaizm wyrósł na podłożu buntu przeciw

wojnie i współczesnej cywilizacji mieszczańskiej jako nihilistyczna negacja europejskiego

dziedzictwa kulturalnego, uznawanych wartości społecznych, moralnych i artystycznych;

stworzył własną koncepcję sztuki, mającej wyrazić bezsens i chaos rzeczywistości poprzez

swoisty prymitywizm i infantylizm (dziecięce „dada”, zabawka); często stosowana technika

fotomontażu i kolażu. Główni przedstawiciele: H. Arp, F. Picabia, M. Ernst, M. Duchamp.

W Polsce dadaizm znalazł wyraz w prymitywistycznych tendencjach futuryzmu (T. Czyżewski,

S. Młodożeniec). Dadaizm dał początek surrealizmowi.

KUBIZM,

kierunek w malarstwie i rzeźbie XX w., zapoczątkowany we Francji przez P. Picassa i

G. Braque'a; 3 fazy: tzw. okres prekubistyczny (1905‐09); kubizm analityczny (1909‐11/12) ‐

odrzucenie reguł perspektywy i rozbicie przedmiotu na elementy zgeometryzowane; kubizm

syntetyczny (od 1912) ‐ synteza przedmiotu przez swobodne zestawienie różnych

elementów (m.in. kolaż) i maksymalnie zgeometryzowany rysunek.

KONSTRUKTYWIZM,

kierunek artystyczny rozwijający się gł. w sztuce rosyjskiej 1914‐30; główni przedstawiciele:

N. Gabo, El Lissitzky, A. Pevsner, A.M. Rodczenko, W.J. Tatlin; przejawił się w sztukach

plastycznych (gł. abstrakcyjne rzeźby geometryczne) i architekturze (forma architektoniczna

określona konstrukcją) oraz w scenografii (abstrakcyjne konstrukcje geometryczne);

w literaturze reprezentowany przez grupę poetów (1923‐30), m.in.: I.L. Sielwinski,

W.M. Inber, E.G. Bagricki, postulujących poezję zracjonalizowaną i zrygoryzowaną.

NEOKLASYCYZM,

klasycyzm współczesny, zespół różnorodnych tendencji twórczych w kulturze europejskiej

XIX i XX w., nawiązujących do tradycji antyku, klasycyzmu i baroku: lit. refleksyjno‐

intelektualny kierunek w poezji XX w. (T.S. Eliot, P. Valéry, S. George, akmeiści;

J. Iwaszkiewicz, Cz. Miłosz, Z. Herbert).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: